میرزا کوچک خان؛ سردار مبارز نهضت جنگل

12 قوس روز شهادت میرزا کوچک خان سردار ایرانی است که پرچم قیامی ضد استبداد و بیگانه پرستی را به دوش کشید.

یونس، معروف به میرزا کوچک، فرزند میرزا بزرگ روز 21 میزان 1259 هجری شمسی در محله استادسرای شهر رشت در استان شمالی گیلان ایران به دنیا آمد.

او که در جوانی به تحصیل علوم دینی اشتغال داشت، جزئی از نیروهای انقلابی بود که در جریان نهضت مشروطیت موفق به فتح تهران شدند.

میرزا کوچک‌ خان با جنبش جنگل که ترکیبی از آمال مردمان ساده‌زیست و مبارزان خستگی‌ناپذیر بود، پرچم قیامی را بر دوش کشید که ریشه در آرمان‌های آزادی‌خواهانه و مقاومت در برابر بیگانه‌پرستی داشت.

وی روحانی مبارزی بود که برای استقلال ایران و نجات آن از شر بیگانگان نهضت بزرگی در شمال کشور ایجاد کرد و تاپای جان مقابل استکبار ایستاد. او با طرد روسیه تزاری و بریتانیا، نخستین جمهوری مردمی را در ایران پایه گذاری کرد.

طرد بیگانگان، استعمارستیزی و عدالت خواهی از مهمترین اهداف نهضت جنگل بود و میرزا می‌خواست یک حکومت ملی مبتنی بر مجلس و ملت (حکومت بر پایه مردم) تشکیل شود.

اصلاحات اراضی کشاورزی، از بین بردن بحث ارباب رعیتی، راه اندازی کارخانجات و سهیم شدن کارگران در سود سهام از مهمترین اهداف جنبش جنگل بود.

کمبود منابع مالی، نداشتن سلاح‌های خاص و اختلافات درونی منجر به سقوط نهضت جنگل شد و این نهضت با مرگ میرزا پایان یافت اما میراث او درس ایستادگی و آزادگی در گوش تاریخ طنین‌انداز کرد و این جنبش، فریادی بود از دل خاک ایران که برای عدالت و حق‌طلبی برخاست و در دفتر پرآشوب این سرزمین، برگی زرین باقی گذاشت.

در یازدهم آذرماه 1300 خورشیدی، میرزا کوچک‌خان این چریک خستگی‌ناپذیر، در میان برف و بوران در آغوش تاریخ آرام گرفت؛ او با گام‌های استوار در برف، روح بلند خود را به تاریخ سپرد و چراغی جاودان برای مبارزان پس از خود روشن کرد. 

امام خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی در یازده قوس 1391 در پیامی به کنگره میرزاکوچک خان جنگلی تاکید کردند: میرزا کوچک جنگلی، یک واحد مینیاتوری از نظام اسلامی را در رشت و همان محدوده خاص خود به وجود آورد.

رهبر معظم انقلاب اسلامی، منشاء حرکت میرزاکوچک خان را صد در صد ایرانی - اسلامی دانستند و گفتند: میرزا ضمن مقابله با اجنبی، در حفظ استقلال کشور کوشا بود و با تحرکات استبداد داخلی هم مبارزه می‌کرد.

مهدی ملک‌زاده نویسنده کتاب انقلاب مشروطیت، میرزا کوچک را به نام یک مجاهد حقیقی و یک فرد مومن به مشروطیت می ستاید و می‌نویسد: او نه فقط سرباز آزاده بود و در راه آزادی می‌جنگید بلکه یک مبلغ آزادی نیز بود و در هر مورد و مقام از تشویق مردم به پیروی از حق و عدالت و حقوق انسانیت فروگذار نمی‌کرد.

عبدالله مستوفی نویسنده تاریخ اجتماعی و اداری دوره قاجاریه معتقد است که میرزا در تمام مدت نهضت جنگل یک قدم برخلاف دیانت و حب وطن برنداشت و حتی در مواقعی که کابینه‌های صالح روی کار می‌آمدند، خود را از تماس با دولتیان برکنار می‌گرفت.