آینده طالبان روی میز نشست تهران
-
آینده طالبان روی میز نشست تهران
نشست تهران و هرگونه حرکت منطقه‌ای دیگر که به ابتکار کشورهای همسایه در زمینه تعامل با طالبان برگزار می شود پیش از برداشتن هرگونه گامی برای رسمیت بخشیدن به دولت اسلامی طالبان در کابل باید به مبانی مشروعیت ملی آن توجه داشته باشد و نگرانی‌ها، ابهام ها و پرسش هایی که درباره طالبان، گذشته و آینده آن وجود دارد را مد نظر قرار دهد.
تهران پایتخت جمهوری اسلامی ایران به زودی میزبان یکی از مهم‌ترین نشست‌های منطقه‌ای درباره افغانستان خواهد بود؛ نشستی که قرار است وزرای خارجه کشورهای همسایه افغانستان به علاوه روسیه در آن شرکت کنند.
در این میان فرای دیگر موضوعات در دستور کار این نشست شاید مهم‌ترین موضوع، آینده سیاسی طالبان و مشروعیت دولت آنها در کابل باشد.
این در حالی است که شماری از کشورها و قدرت‌های منطقه ای گام های سریعی را برای رسمیت بخشیدن به طالبان برمی‌دارند، روسیه در این زمینه پیشتاز است و پس از برگزاری «فرمت مشورتی مسکو درباره افغانستان» که با حضور هیات بلندپایه طالبان و نمایندگانی از ۱۰ کشور همسایه و منطقه برگزار شد ولادیمیر پوتین؛ رئیس جمهوری روسیه اعلام کرد که طالبان را از فهرست گروه‌های تروریستی خارج می‌کند و به رسمیت شناختن دولت اسلامی طالبان در کابل نزدیک خواهد بود.
آقای پوتین در عین حال گفت که طالبان باید یک دولت فراگیر تشکیل دهند که لزوماً همه رهبران آن پشتون نباشند و سایر اقوام کشور نیز در آن سهم و نقش داشته باشند. با این حال ضمیر کابلوف؛ نماینده ویژه آقای پوتین در امور افغانستان گفته است که روسیه هیچ گونه پیش‌شرطی را برای طالبان تعیین نکرده؛ اما شماری از کشورهای منطقه از آن گروه انتظار دارند که دولت فراگیر تشکیل دهد.
روسیه در عین حال ابراز امیدواری کرده است که تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه طالبان نیز به زودی برطرف شود. اینهمه به معنای آن است که روند رسمیت یافتن دولت جدید طالبان در کابل از سوی شماری از کشورهای منطقه به سرعت جریان دارد و در این میان، نشست تهران بیش از هر زمان دیگری اهمیت مضاعف پیدا می کند.
اینکه در نهایت وزرای امور خارجه کشورهای منطقه به علاوه بر روسیه در نشست تهران تصمیم به شناسایی رسمی دولت طالبان در کابل می‌گیرند یا نه، هنوز مشخص نیست؛ اما پیش از این عمران خان؛ نخست وزیر پاکستان و برخی دیگر از مقامات پاکستانی تاکید کرده اند که کشورهای منطقه باید درباره به رسمیت شناختن دولت طالبان تصمیمی هماهنگ و یکسان اتخاذ کنند. بدیهی است که هدف پاکستان به رسمیت شناخته شدن دولت طالبان در کابل است.
با اینهمه به باور کارشناسان، کشورهای منطقه به جز منافع استراتژیک خود در معادلات افغانستان و تعامل با طالبان باید به مشروعیت داخلی دولت طالبان نیز توجه کنند. این دولت در حال حاضر از سوی همه اقشار جامعه افغانستان تایید نمی‌شود و از رهگذر سازوکارهای دموکراتیک و قانونی به قدرت نرسیده است.
خود رهبران طالبان نیز اعلام کرده اند که دولت کنونی آنها صرفاً به منظور مدیریت امور و اداره کشور و پر کردن خلأ قدرت ایجاد شده، یک دولت سرپرست و موقتی است و در آینده دولتی فراگیر تشکیل خواهد شد. بنابراین تا زمان تشکیل یک دولت فراگیر به معنای واقعی کلمه از یک سو و اطمینان از تغییر رفتار و سیاست‌های اصولی طالبان در حوزه حکومتداری، حقوق اقوام و اقلیت ها، زنان و دختران و تامین عدالت اجتماعی بدون توجه به ملاحظات قومی و مذهبی باید منتظر ماند و دید که آیا تغییرات وعده داده شده و شعارهایی که از سوی رهبران طالبان در این زمینه داده می‌شود واقعی و صادقانه است و یا طالبان، مشی و منش گذشته خود در حوزه های یادشده را ادامه می‌دهند و مساله مهمتر اینکه ارتباطات دیرینه و مستحکم خود با گروه‌های تکفیری و تروریستی را نیز همچنان حفظ خواهند کرد یا خیر.
در این میان باید توجه داشت که اخیراً تحرکات تروریستی منسوب به گروه تکفیری داعش در افغانستان علیه شیعیان تشدید شده و از جانب دیگر، شماری از متحدان طالبان از جمله سراج الدین حقانی؛ سرپرست وزارت امور داخله آن گروه در یک همایش بحث برانگیز از بازماندگان عوامل انتحاری طالبان تقدیر و ستایش کرده است. این درشرایطی بوده که عبدالرب رسول سیاف از رهبران جهادی و علمای مذهبی اهل سنت افغانستان که به «شیخ الحدیث» معروف است رویکرد طالبان در تجویز حملات انتحاری را زیر سؤال برده و از رهبران آن گروه پرسیده که آیا کمپ های تربیت انتحاری شان همچنان فعال است و یافته های شان درباره مشروعیت کشتار مردم با استفاده از عوامل انتحاری همچنان پابرجاست یا تغییر کرده است. او تاکید کرده که عملیات انتحاری براساس مبانی شرعی و احادیث نبوی حرام است و هرگز مشروعیت دینی ندارد.
از سوی دیگر، گزارش های هشدارآمیز و تکان دهنده ای نیز درباره کوچ اجباری شماری از اقلیت های قومی و مذهبی به ویژه شیعیان و هزاره های افغانستان از سوی نیروهای محلی طالبان در دایکندی، ارزگان، مزار شریف و سایر مناطق منتشر شده که نگرانی ها درباره احتمال احیای سیاست‌های گرایانه طالبان مخصوصاً در قبال شیعیان کشور را بار دیگر افزایش داده است.
با این حساب، نشست تهران و هرگونه حرکت منطقه‌ای دیگر که به ابتکار کشورهای همسایه در زمینه تعامل با طالبان برگزار می شود پیش از برداشتن هرگونه گامی برای رسمیت بخشیدن به دولت اسلامی طالبان در کابل باید به مبانی مشروعیت ملی آن توجه داشته باشد و نگرانی‌ها، ابهام ها و پرسش هایی که درباره طالبان، گذشته و آینده آن وجود دارد را مد نظر قرار دهد.
