خاورمیانه و دو عبرت‌ بحران اوکراین

روسیه بدون توجه به تبلیغات و هشدارهای غرب، از دیروز حمله علیه اوکراین را آغاز کرد.

بحران اوکراین دو عبرت‌ مهم برای منطقه غرب آسیا دارد. 

اولین عبرت این بحران یک موضوع آشکار، اما مغفول مانده است. نظریه‌پردازان واقع‌گرا در روابط بین‌الملل عنوان می‌کنند قدرت مبنای نظامی دارد. داشتن تجهیزات نظامی مدرن و نیروی انسانی نظامی کارآمد مولفه اصلی قدرت است. هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی در ابتدای دهه 1990 فروپاشید، اوکراین با 5 هزار کلاهک اتمی سومین قدرت اتمی دنیا بود، اما سلاح‌های اتمی را برای امحا به روسیه تحویل داد، اقدامی که به معنای از بین رفتن قدرت بازدارندگی این کشور بود. 

«سرگئی بوردیلیاک»، سفیر اوکراین در تهران در این خصوص گفت: «من مطمئن هستم که تحویل زرادخانه‌ی هسته‌ای اوکراین یک اشتباه سیاسی بود و نباید این اشتباه را می‌کردیم.» «یوری  کاستنکو»، سیاستمدار معروف اوکراینی هم در کتاب «اوکراین و خلع سلاح هسته‌ای» چنین نوشته است: «همه ما (اوکراینی‌ها) فریب خوردیم و برای آن معاهده دست زدیم، بنابراین همه ما مقصریم. خلع سلاح هسته‌ای با توافق و کف و سوت ملت اوکراین و با حمایت رسانه‌ای و تبلیغاتی انجام شد، اما اکنون مشخص شده که آن ارزیابی‌ها کاملاً اشتباه بوده است، گویی اوکراین، عراق دوم شده که نظام آن با تهاجمی بین‌المللی سرنگون شد.»

دومین عبرت مهم بحران اوکراین برای منطقه غرب آسیا، پیامدهای اعتماد کردن بیش از اندازه به قدرت‌های غربی است. واقع‌گرایان روابط بین‌الملل معتقد هستند که در تأمین امنیت، اصل بر خوداتکایی است و هر کشوری باید خود امنیت خودش را تأمین کند چرا که هیچ کشور دیگری متعهد به امنیت آنها نیست. امروز همه کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، امنیت خود را به تعهدات قدرت‌های غربی پیوند زده‌اند و به لحاظ امنیتی کاملاً وابسته به این قدرت‌های هستند، به امید اینکه در مواقع ضروری این قدرت‌ها از این کشورها در مقابل تهاجم خارجی حمایت کنند.

 یکی از مهم‌ترین اشتباه راهبردی دولت اوکراین چیدن پازل بازی بر اساس وعده‌های غرب بوده است. در بحران فعلی اوکراین و روسیه، آنچه تا کنون مشخص شده، این است که حمایت جهان غرب از اوکراین در حد اعمال تحریم‌های جدید و گوناگون علیه روسیه باقی خواهد ماند و جهان غرب به رهبری آمریکا به خاطر اوکراین، اقدام به برخورد نظامی با روسیه نخواهد کرد زیرا آنرا در راستای منافع خود نمی‌بیند.

واکنش‌های مقامات غربی در حد انتقاد و ابراز همدردی باقی مانده است. بوریس جانسون نخست وزیر انگلیس در تماس تلفنی با «زلنسکی»، رئیس جمهوراوکراین گفت: «از وقایع در حال وقوع در اوکراین وحشت زده شده و امیدوار است اوکراین بتواند مقاومت کند.» امانوئل مکرون، رئیس جمهور فرانسه در توییتر خود نوشت: «فرانسه به شدت تصمیم روسیه برای جنگ با اوکراین را محکوم می کند. فرانسه با اوکراین ابراز همبستگی کرده و در کنار آن قرار دارد.» جو بایدن، رئیس جمهور آمریکا ضمن تهدید روسیه به تحریم‌های گسترده، گفت دعای همه جهان با اوکراین است. او و همسرش جیل بایدن هم برای مردم شجاع و سرافراز اوکراین دعا خواهند کرد.»

بحران اوکراین ثابت کرد جمهوری اسلامی ایران که بر تقویت قابلیت‌های نظامی خود تأکید دارد و حاضر به معامله با قدرت‌های غربی در خصوص قدرت نظامی خود نیست، راه درستی می‌پیماید. واقعیت بحران اوکراین این است که امنیت هرگز قابل معامله نیست.