توقف دوباره اجرای طرح تاپی

ساخت خط لوله انتقال گاز ترکمنستان به هند از مسیر افغانستان و پاکستان موسوم به "تاپی" به کابوسی برای مقام های درگیر در این مسیر انتقال گاز، تبدیل شده است.

تردیدی نیست که خط لوله انتقال گاز از مسیر "تاپی" می‌تواند شرایط ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی منطقه را متحول کند. این درحالی است که همچنان موانع متعددی برای ساخت این مسیر انتقال گاز وجود دارد. از جمله این موانع می توان به درگیری‌های داخلی در افغانستان، درگیری بر سر منطقه کشمیر میان پاکستان و هند و ناتوانی کشورهای افغانستان و پاکستان به جهت مشارکت در این طرح اشاره کرد. وجود همین موانع موجب شده است که امکان بهره‌برداری از این مسیر انتقال گاز طبیعی و اتمام آن بعید به نظر می رسد. این در حالی است که پس از روی کار آمدن طالبان در افغانستان در ماه اوت سال 2021 میلادی، رهبران این گروه در نشستی در قطر، درخصوص اجرای طرح هایی مهم و درآمدزایی نظیر تاپی (TAPI) و یا خط راه آهن ترکمنستان به افغانستان به صورت ضمنی تعهداتی نیز به طرف های دیگر داده بودند. به عنوان مثال، "سهیل شاهین" از اعضای مذاکره‌کننده طالبان در دوحه قطر و صاحبنظر در امور انرژی بوده است، در جریان نشست قطر تاکید کرده بود: 

"طالبان از طرح تاپی و سایر طرح ‌های عمرانی و زیربنایی و اقتصادی حمایت کامل به عمل می‌آورد".

این تعهدات در حالی مطرح می شود که رهبران گروه طالبان در شش ماه گذشته در عمل نشان داده اند که از اتفاق آرا و ثبات رای چندانی برخوردار نیستند. به عنوان مثال، دولت مرکزی طالبان که در کابل مستقر شده است، با ولایات دیگر مشکل دارد. در حالی که به عنوان مثال، حاکم قندهار نیز از سوی طالبان منصوب شده است. وجود ناامنی در افغانستان، مشکلات اجرای طرح های عمرانی و مهم و جذب سرمایه گذاری را با مشکلات دیگری مواجه می سازد. در عین حال، با فرض این تعهدات، در صورتی که گروه طالبان به تعهدات خود در قبال طرح های زیربنایی عمل کند، مشکل بعدی جذب اعتبارات و سرمایه‌گذاری‌های خارجی و داخلی برای اجرای این طرح ها است که به علت بی ثباتی در افغانستان، مشکلات اجرای این گونه طرح ها را دوچندان می کند. پیش از این گفته می شد که به منظور اجرای طرح تاپی، به بیش از ۱۰ میلیارد دلار هزینه نیاز است. این رقم به دلیل افزایش قیمت های مصالح مورد نیاز به صورت دائمی در حال افزایش است. جدا از موانع موجود برای اجرای طرح های مهم اقتصاد و زیربنایی در اراضی افغانستان، بانک توسعه آسیا از متوقف کردن طرح گازرسانی در مسیر تاپی تا زمان به ‌رسمیت شناختن شدن دولت موقت طالبان در افغانستان خبر داد. بانک توسعه آسیا روز سه شنبه (8 مارس) اعلام کرد: 

"تا زمانی که حکومت طالبان در افغانستان از طرف جامعه جهانی به رسمیت شناخته نشود، بر روی طرح تاپی کار نخواهد کرد".

در حقیقت، بانک توسعه آسیا از معدود سرمایه گذارانی بود که ریسک سرمایه گذاری در این مسیر انتقال گاز را پذیرفته بود. 

ساخت این مسیر انتقال گاز، از دهه 1990 میلادی آغاز شد. در سال ۱۹۹۷ میلادی کنسرسیومی متشکل از ۶ شرکت و دولت ترکمنستان تشکیل شد که هدف ازتاسیس آن، ساخت خط لوله ای به طول ۱۲۷۱‌ کیلومتر از ترکمنستان تا پاکستان بود. در ابتدا، هند در این کنسرسیوم عضو نبود و به این طرح اضافه نشده بود. اما آن مشارکت ها نیز به دلایل مشخصی ناکام ماند. هدف از اجرای این طرح - که بنابر توصیه آمریکا و برخی از دولت های غربی در دستور کار قرار گرفته است - با هدف تضعیف موقعیت ایران در منطقه مطرح شده بود. 

تمامی این فراز و نشیب ها در شرایطی است که دولت عشق آباد می تواند گاز طبیعی ترکمنستان را از مسیر ارزان و امن ایران به آب های آزاد بین المللی و بازار های مصرف در غرب و شرق آسیا و حتی اروپا انتقال دهد. با وجود این واقعیت که ساخت خط لوله انتقال گاز از مسیر تاپی ایران را بیش از پیش در تنگنا قرار خواهد داد، اما مقام های ایران همواره در این زمینه نیز به دولت و مردم افغانستان کمک و مساعدت کرده اند. در این زمینه حتی "حامد کرزی" رئیس جمهور اسبق افغانستان با بیان این که این کشور همیشه بهترین روابط را با جمهوری اسلامی ایران داشته است، تصریح کرد:

ایران از هیچ کمکی به دولت و مردم افغانستان دریغ نکرده است.

علاوه بر کمک های اقتصادی، پذیرایی از میلیون ها پناهجو و مهاجر افغان در چهار دهه گذشته تنها موارد اندکی از مساعدت های ایران با دولت ها و مردم مسلمان افغانستان بوده است. به هر حال، با توقف چندین بار ساخت خط لوله تاپی و بروز ناامنی ها در افغانستان از جمله فعالیت آزادانه جریان تروریستی - تکفیری داعش در این کشور و ترورهای مکرر مقام های سابق افغانستان و حتی شیعیان این کشور از جمله مصادیق ناامنی ها در این کشور جنگ زده قلمداد می شود.

اجرای طرح خط لوله تاپی متوقف شد