خاورمیانه در سیاست خارجی دولت بایدن

جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در اولین مقصد از سفر خود به منطقه، وارد سرزمین‌های اشغالی شد و قرار است در روزهای آینده به عربستان نیز سفر کند.

سفر منطقه‌ای بایدن در حالی آغاز شد که سیاست خاورمیانه‌ای آمریکا در یک سال و نیم گذشته دچار تناقض‌های آشکاری بود. بایدن تلویحاً از طرح معامله قرن و نادیده گرفتن راهکار دو دولتی توسط رژیم صهیونیستی انتقاد کرد. وی انتقادهای آشکاری از سیاست داخلی و خارجی عربستان سعودی به عمل آورد، بر لزوم توقف جنگ یمن تأکید کرد و همچنین خواستار بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای با ایران شد و سیاست فشار حداکثری آمریکا علیه ایران را شکست خورده توصیف کرد. در همین حال، آمریکا با دولت عراق برای خروج نظامیان این کشور از عراق توافق کرد و بخشی از نظامیان آمریکایی نیز خارج شدند.

با این حال، با گذشت زمان سیاست خاورمیانه‌ای دولت بایدن دچار تغییراتی شد، تغییراتی که در تعارض با رویکرد اولیه بود. حمایت آمریکا از رژیم صهیونیستی بیشتر شد و در همین راستا نیز اراضی اشغالی به عنوان اولین مقصد سفر خاورمیانه‌ای بایدن انتخاب شد. انتقادهای آشکار از عربستان و ادعاها درباره دیدار نکردن با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی، جای خود را به نیاز واشنگتن به ریاض برای افزایش تولید نفت داد و در نتیجه عربستان نیز به عنوان اولین مقصد بایدن در سفر به کشورهای عربی انتخاب شد و قرار است وی در این سفر با بن سلمان نیز دیدار کند. ادعاها درباره بازگشت به برجام نیز عملاً محقق نشد و دولت بایدن در حال بهره‌برداری تکراری از ابزارهایی نیز تحریم ضد ایران است.

موضوع دیگر مربوط به وضعیت جاری در اراضی اشغالی، عربستان و منطقه غرب آسیا به صورت کلان است. بایدن در شرایطی به اراضی اشغالی سفر کرد که رژیم صهیونیستی در بدترین شرایط سیاسی خود طی سال‌های اخیر قرار دارد. این رژیم در سال‌های گذشته نیز با فروپاشی کنست و کابینه مواجه شد، اما اکنون گسست سیاسی در اراضی اشغالی در بالاترین سطح قرار دارد به نحوی که رقبا و گروه‌های سیاسی عملاً منافع حزبی و گروهی را بر منافع ملی ارجحیت می‌دهند و هزینه‌های سنگین انتخاباتی را تحمیل کرده و رژیم را دچار بن‌بست سیاسی می‌کنند و ساختار سیاسی نیز در چنین شرایطی زیر سوال رفته و تضعیف می‌شود.

رئیس جمهور آمریکا در حالی به عربستان سعودی سفر می‌کند که نگاه‌ها بیش از هر زمان دیگری به نوع رابطه واشنگتن و ریاض دوخته شده است زیرا غالب تحلیل‌گران بر این باور هستند که بایدن بدون دستاورد خاصی، ناچار شد سیاست خارجی دولت خود در قبال عربستان سعودی را تغییر دهد. در همین حال، برنده اصلی سفر بایدن به عربستان نیز محمد بن سلمان است که می‌تواند تا حدود زیادی شرایط خود را برای رسیدن به کرسی پادشاهی بهبود و بخشد از زیر فشارهای حقوق بشری خارج شود.

این شرایط حاوی سه مطلب مهم است.

اول اینکه؛ آمریکا مانند سابق توان تأثیرگذاری بر ساختار سیاسی و امنیتی غرب آسیا را ندارد. دوم اینکه؛ بعید است سفر خاورمیانه‌ای جو بایدن دستاورد خاصی برای واشنگتن و همچنین تأثیر چندانی بر روابط درون منطقه‌ای به خصوص روابط عربستان سعودی و جمهوری اسلامی ایران داشته باشد. سوم اینکه؛ در صورت بهبود روابط عربستان و رژیم صهیونیستی پس از سفر بایدن، این وضعیت دستاورد سفر بایدن نخواهد بود بلکه ناشی از تمایلی است که به خصوص در ساختار قدرت عربستان در سال‌های اخیر شکل گرفته است. با این حال، به نظر می‌رسد عربستان سعودی هنوز هم درخصوص رابطه با رژیم صهیونیستی مانند امارات و بحرین عمل نخواهد کرد و ترجیح می‌دهد روابط خود را به صورت پنهانی ادامه دهد.

بایدن: خروج از برجام اشتباه عظیمی بود