واکاوی اهداف راهبردی پاکستان در افغانستان

نگاهی به تاریخ منطقه نشان می دهد هیچ کشوری در همسایگی افغانستان به اندازه پاکستان به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی آن کشور، چشم ندوخته است.

از نگاه کارشناسان تاکنون هیچ کشوری مانند پاکستان با استفاده از ابزارهای گوناگون در صدد رخنه و نفوذ در عرصه های امنیت و سیاست افغانستان نبوده و نیست.

در روزهای اخیر تنش‌های مرزی دو کشور پس از تسلط دوباره طالبان در افغانستان افزایش یافته‌ است.با این حال پاکستان مدعی است گروه‌ های شبه نظامی به ویژه «تحریک طالبان پاکستان» از خاک افغانستان به این کشور وارد شده و به نیروهای ارتش حمله می ‌کنند.کارشناسان می گویند که تنش های مرزی اخیر که هر بار شدیدتر، خشونت بارتر و خونین تر می شود، موجب نگرانی شدید مقام های اسلام آباد شده است.

پاکستان به دلیل روابط پیچیده و طولانی اش با طالبان، انتظار داشت که پس از سقوط نظام جمهوری، روابط تاریخی با کابل را برقرار کند و از این رهگذر به بسیاری از اهداف مشروع و غیرمشروع خود دست یابد. اکنون اما به این نتیجه رسیده که وضعیت نه تنها نسبت به گذشته، بهتر نشده؛ بلکه طالبان، بیش از دیگر رژیم های پیشین مسلط بر افغانستان، نسبت به استقلال سیاسی، حاکمیت ملی و تمامیت ارضی افغانستان، حساس است و اجازه نمی دهد که قدرت های خارجی و کشورهای همسایه، به هر بهانه ای به این حوزه، تجاوز کنند.

این در حالی است که سران اسلام آباد به ویژه ژنرال های مستقر در راولپندی، تصور می کردند که پاکستان به دلیل حمایت های گسترده اش از طالبان در ۳۰ سال گذشته به آسانی می تواند شرایط و خواسته های خود را بر رهبران این گروه تحمیل کند و آنها را مطیع و منقاد دستورات خویش قرار دهد.

تجربه نزدیک به یک و نیم سال اخیر اما نشان داد که طالبان، بیشترین تنش و درگیری مرزی را با پاکستان داشته است. دلیل آن کاملا واضح است؛ زیرا هیچ کشوری در همسایگی افغانستان به اندازه پاکستان به حاکمیت ملی و تمامیت ارضی افغانستان، چشم ندوخته است. هیچ کشوری به اندازه پاکستان اقدام به رفتارهای تحریک آمیز به منظور نشان دادن سلطه بلامنازع خود بر سرنوشت مردم افغانستان نکرده است. هیچ کشوری همانند پاکستان با استفاده از ابزارهای گوناگون در صدد رخنه و نفوذ در عرصه های امنیت و سیاست افغانستان نبوده و نیست. و در نهایت، هیچ کشوری مثل پاکستان، تصور نمی کرد که افغانستان زیر سلطه طالبان، مدیون آن کشور است و باید به دستورات و درخواست های مشروع و غیرمشروع آن تمکین کند و از سیاست هایی که اسلام آباد تعریف می کند بدون قید و شرط، پیروی نماید.

واکنش طالبان در برابر این رویکرد اما صریح و روشن بوده است. رهبران بلندپایه و نظامیان و مرزبانان آن، نشان داده اند که در برابر خواسته های تحمیلی پاکستان، مقاومت می کنند و اجازه نمی دهند که افغانستان که به تازگی از زیر سلطه امریکا و ده ها کشور هم پیمان آن، رهایی پیدا کرده و به استقلال دست یافته، این بار تحت سیطره پاکستان قرار بگیرد و بار دیگر شاهد استعمار خارجی از نوع پاکستانی آن باشد.

از جانب دیگر، رهبران طالبان به خوبی می دانند که مردم افغانستان، از پاکستان نفرت عمیقی دارند و هرگز سیطره راهبردی اسلام آباد بر کابل را برنمی تابند.

اعتراضات گسترده ای که در نخستین روزهای تسلط طالبان بر کشور علیه مداخلات پاکستان، شکل گرفت هم به وضوح نشان داد که راه پاکستان برای تسلط بر افغانستان، هموار نیست و پاکستانی ها هرگز نباید تصور کنند که با قدرت گرفتن دوباره طالبان در افغانستان، همه چیز به کام پاکستان قرار گرفته است؛ زیرا اول اینکه طالبان از استقلال افغانستان در برابر همه قدرت های خارجی، صیانت و پاسداری می کند و دوم اینکه مردم افغانستان، هیچگاه سلطه هیچ بیگانه ای را تحمل نخواهند کرد و این نگاه نسبت به پاکستان، چندین بار پررنگ تر و نیرومندتر است.

با توجه به این وضعیت، اکنون پاکستانی ها تلاش می کنند تا با استفاده از سیاست معروف «هویج و چماق» با طالبان، مواجه شوند تا از یکسو با راه اندازی کارزارهای تبلیغاتی برای کسب مشروعیت بین المللی برای دولت طالبان در عرصه جهانی، تلاش کنند و از سوی دیگر، بر کابل برای پذیرش سلطه اسلام آباد، فشار وارد کنند و حتی اگر لازم شد کابل را به تجدید نظر بر سیاست خود، تهدید کنند.

در این میان، رهبران طالبان همانطور که تاکنون محکم ایستاده اند و به سلطه طلبی غیرمشروع پاکستان با قدرت نه گفته اند، از این پس نیز نباید مجذوب یا مرعوب سیاست ترغیب و فشار اسلام آباد شوند؛ بلکه باید استقلال سیاسی، حاکمیت ملی، تمامیت ارضی، مصالح، امنیت و منافع کشور را خطوط سرخ سیاست خارجی خود در برابر پاکستان و همه کشورهای جهان، اعلام کنند.