وحدت از دیدگاه علمای اهل تسنن

بسیاری از علمای اهل سنت پابه پای علمای شیعه ، ندای وحدت سرداده اند و امت اسلامی را از آفات تفرقه بر حذر داشته اند. در این برنامه می خواهیم به مناسبت هفته وحدت ، از برخی نظرات علمای اهل تسنن درباره وحدت مذاهب اسلامی آگاه شویم.

سالروز میلاد خاتم پیامبران و سرور کائنات حضرت محمد (ص) بهترین فرصت برای اندیشیدن به امت واحده اسلامی است. پیامبری که رحمت خداوند برای عالمیان است و نور وجودش همچنان پس از 14 قرن روشنی بخش جهان انسانیت است و گرمای رحمت و محبتش ، جان های یخ زده را زندگیِ دوباره می بخشد. عشق به محمد (ص) یکی از بزرگترین دارایی های مشترک ِیک و نیم میلیارد مسلمان در سراسر جهان است . 35 سال پیش ، در ایران اسلامی، فاصله میان دوازدهم تا هفدهم ربیع الاول هفته وحدت نامگذاری شد و به این وسیله، وجود پیامبر گرامی اسلام و سنت ایشان به عنوان یکی از محکم ترین دستاویزهای وحدت، بین فرق اسلامی معرفی شد. قابل ذکر است اهل سنت دوازدهم ربیع و شیعیان هفدهم ربیع را سالروز میلاد پیامبر می دانند. این پیشنهاد با استقبال مسلمین جهان و بخصوص علمای مذاهب مختلف اسلامی مواجه شد.

امروز بیش از هر زمان دیگری دشمنان دین اسلام برای شعله ورکردن آتش تفرقه میان مذاهب اسلامی تلاش می کنند. شاید بتوان گفت در تاریخ اسلام کمتر زمانی به این اندازه امت اسلامی دچار تفرقه و تشتت شده است. یقیناً به همان اندازه که دست های حیله گر بیگانگان در ایجاد این تفرقه مؤثرند ، جهل و ناآگاهی گروه هایی از مسلمانان نیز هیزمی برای شعله ورتر شدن این آتش است. متاسفانه بی اطلاعی از حقایق دین و تاریخ ، یکی از دلایل اصلی نامهربانی برخی پیروان مذاهب مختلف، علیه یکدیگر است. این در حالی است که هر چه بر میزان علم و دانش افراد نسبت به دین افزوده می شود، تمایل به اتحاد و برادری بیشتر می شود. چرا که علمای مذاهب مختلف، همانطور که از اندک اختلافات مذاهب در فروعات دین آگاهند به اشتراکات فراوان و اصیل مذاهب با یکدیگر نیز آگاهند. تنها در این میان سرکردگان وهابیت چنین نظری ندارند. البته وهابیت از شمار مذاهب اسلامی بیرون است و حتی بسیاری از  علمای اهل سنت نیز وهابیت را فرقه ای ساختگی و به دور از حقیقت اسلام می دانند.  شیوخ وهابی همواره بر طبل تفرقه کوبیده اند و امت اسلامی را به درد تفرقه و تشتت مبتلا کرده اند. اما بسیاری از علمای بزرگ سنی و شیعه با تمسک به آیه 103 سوره آل عمران که می فرماید: " و اعتصمو بحبل الله جمیعا و لا تفرقوا /  همگى به ریسمان خدا چنگ زنید و پراکنده نشوید»  سعی کردند دردهای امت بزرگ اسلامی را به نوشداروی وحدت ، شفا ببخشند. در این برنامه قصد داریم با نظرات برخی از علمای اهل سنت درباره لزوم حفظ وحدت میان مذاهب اسلامی ، اشاره کنیم . با ما همراه باشید.

شهید حسن البنا ، بنیانگذار جنبش جهانی إخوان المسلمین که تأثیر بسیار عمیقی بر اندیشه‌های اسلامی در قرن بیستم گذاشت یکى از پیشگامان اندیشه وحدت میان شیعه و سنى بود. وی و گروهى از مشایخ بزرگ اسلام از شیعه و سنی توافق کردند که همه مسلمانان اعم از سنى و شیعه بر پایه اصول مشترک گرد هم آیند و در امور جزئی که از اصول دین نیست و انکار آنها به معنای انکار دین نیست، یکدیگر را معذور بدارند. این علما که از بزرگان مذاهب شیعه و سنی بودند تأیید کردند که مسلمان، کسى است که به «اللَّه» پروردگار جهان، به محمد(ص) آخرین پیامبر و به قرآن کریم ، کتاب آسمانی، به کعبه به عنوان قبله و خانه خدا و به روز رستاخیز و انجام آنچه در دین ضرورى است ایمان و اعتقاد دارد.

شیخ محمد غزالى، اندیشمند معاصر اهل سنت، با اشاره به اینکه اختلاف میان شیعه و سنی، اختلافی اصیل نیست می گوید: «اعتقادات نیز به آشفتگى سیاست و حکومت دچار شد، زیرا شهوتِ برترى جویى و انحصارطلبى به زور ، چیزهایى وارد آن کرد که از اعتقادات نیست و از آن پس، مسلمانان به دو بخش بزرگ شیعه و سنى تقسیم شدند، با اینکه هر دو گروه، به خداى یکتا و به رسالت محمد (ص) ایمان دارند».وى مى افزاید: «با اینکه من در بسیارى از احکام ، نظرى برخلاف شیعه دارم، ولى معتقد نیستم که هر کس با نظرم مخالفت کند گناهکار است، موضع من در قبال برخی از آراى فقهى رایج در میان اهل سنت نیز همین است.» شیخ محمد غزالی که به درستی معتقد است دامن زدن به اختلاف میان شیعه و سنی ، توطئه ای طراحی شده از جانب دشمنان دین است می نویسد:« سرانجام( دشمنان دین)  شکاف میان شیعه و سنى را به اصول عقیده ربط دادند! تا دینِ یکپارچه، دو پاره شود و امت واحد به دو شعبه منشعب شود و هر یک در کمین دیگرى، بلکه در انتظار مرگ او بنشیند! هر کس حتى اگر با یک کلمه به این دو دستگى کمک کند، آیه زیر شامل حال او مى شود:" کسانی که دین خود را فرقه فرقه کردند و دسته دسته شدند، تو را با آنها کارى نیست. کار(مجازات) آنها با خداست. و خدا آنان را به کارهایى که مى کردند مجازات خواهد کرد" (سوره انعام /159) شیخ غزالى مى افزاید: «در عرصه فقه تطبیقى (مقایسه اى) وقتی إشکال و اختلاف فقهى را که بین این یا آن نظر وجود دارد  بررسى مى کنیم، مى بینیم که فاصله میان شیعه و سنى به همان مقدار است که بین مذهب فقهى ابوحنیفه با مذهب فقهى مالکى یا شافعى وجود دارد ... ما همه را در جستجوى حقیقت یکسان مى بینیم، هر چند شیوه ها متفاوت است».

"شیخ محمود شلتوت" از بزرگان اهل سنت، محقق، مفسر، فقیه نامدار و از رؤسای دانشگاه الازهر و از مؤسسان دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه بود. وی که از مدافعان و از فعالان وحدت بین شیعه و سنی بوده است با "آیت‌الله سید حسین بروجردی" عالم بزرگ و مرجع تقلید شیعیان روابط دوستانه داشت. شیخ شلتوت در فتوای معروف خود درباره مذهب تشیع می گوید: « مذهب جعفرى مشهور به مذهب شیعه اثنا عشرى، مذهبى است که همچون سایر مذاهب اهل سنت، عمل به آن شرعاً جایز است و مسلمانان باید این را بدانند و از تعصب ناحق نسبت به مذاهب خاص رهایى یابند». شیخ شلتوت درباره جلسات دارالتقریب که به منظور حفظ وحدت امت اسلامی تشکیل شده بود می گوید:  «کاش مى توانستم درباره جلسات دارالتقریب سخن بگویم. آنگاه که مصرى در کنار ایرانى یا لبنانى یا عراقى یا پاکستانى یا دیگران از سایر ملل اسلامى مى نشینند، حنفى و مالکى و شافعى و حنبلى در کنار امامى و زیدى گرد یک میز مى نشینند و صداهایى به گوش مى رسد که در آن علم، تصوف و فقه است و افزون بر این، روحیه اخوت، طعم مودت، محبت و همکارى در عرصه علم و عرفان در این جلسان موج می زند. » شیخ شلتوت همچنین با اشاره به مخالفت برخی ناآگاهان با تشکیل دارالتقریب نوشته اند : «افراد تنگ نظر با اندیشه (وحدت) ستیز کردند، همچنان که گروه دیگرى از غرض ورزان بدخواه با آن جنگیدند. هیچ امتى از این گونه افراد خالى نیست. آنان که تضمین بقا و معیشت خود را در تفرقه مى یابند با آن جنگیدند، و افراد بددل و اهل هوا و هوس و گرایشهاى خاص با تشکیل دارالتقریب مبارزه کردند؛ هر دو دسته کسانى هستند که قلم خود را به سیاست هاى تفرقه افکن مى فروشند! سیاست هایى که با شیوه هاى مستقیم و غیرمستقیم با هر حرکت اصلاحى مبارزه مى کنند و در مقابل هر کارى که باعث اتحاد مسلمانان است مى ایستند».

استاد "سمیح عاطف الزین" از اندیشمندان مطرح اهل سنت، در مقدمه کتاب "المسلمون ... من هم؟(مسلمانان کیستند)" مى گوید:«آنچه موجب تألیف این کتاب شد، دو دستگى کورکورانه ای است که امروزه در جامعه ما پدید آمده است؛ به ویژه دودستگى میان مسلمان شیعى و مسلمان سنى که مى بایست با محو جهل، محو مى شد، ولى متأسفانه همچنان در دل هاى بیمار ریشه دارد. زیرا منشأ آن همان طبقه ای است که با ایجاد نفاق بر جهان اسلام حکومت کرده و دشمن دین است." وی معتقد است اختلاف تسنن و تشیع هرگز بر سر اصل قرآن و سنت نبوده، بلکه اختلاف تنها بر سر فهم از قرآن و سنت بوده است. وی در پایان مى گوید: «باید روحیه منفور فرقه گرایى را محو کنیم و راه را بر کسانى که کینه دینی را ترویج مى کنند ببندیم تا مسلمانان همانند گذشته به یک گروه واحد، همکار و دوستدار یکدیگر بدل شوند.»

استاد "صابر طعیمه" یکی از بزرگان معاصر اهل سنت نیز مى گوید: «میان شیعه و سنى در اصول کلى اختلافى نیست ... اختلاف تنها بر سر فروع است که شبیه به اختلاف میان خود مذاهب اهل تسنن (شافعى، حنبلى و ...) می باشد. ... حق اینست که تسنن و تشیع دو مذهب از مذاهب اسلام هستند که هر دو از کتاب خدا و سنت پیامبر الهام مى گیرند». "علامه امام سید ابوالحسن علی ندوی" متفکر، عالم و مبلغ چیره دست اهل سنت در قرن حاضر نیز آرزو مى کرد که میان شیعه و سنى نزدیکى ایجاد شود. وى مى گوید: «اگر نزدیکى و تقریب بین شیعه و سنی انجام شود، انقلابى بى نظیر در تاریخ تجدید اندیشه اسلامى ایجاد خواهد شد».

در پایان آرزو می کنیم مسلمین جهان با رجوع به علم و دانش علمای بزرگ خویش از هر مذهبی ، به کلام قرآن و پیامبر (ص) تمسک بجویند و بار دیگر امت واحده و بزرگ اسلام را بنا نهند.