چند دستگی اتحادیه عرب در تنش میان قطر و عربستان

موضع گیری اعضای اتحادیه عرب درباره تنش میان قطر و عربستان سعودی نه تنها حاکی از چنددستگی و نبود انسجام در این موضع گیری ها است بلکه حاکی از این است که عربستان سعودی صرفا همسویی کشورهای کوچک و ضعیف را به خود به همراه دارد.

در ادامه قطع و یا کاهش روابط کشورهای عربی- آفریقایی با قطر، هفت کشور آفریقایی مغرب، کومور، جیبوتی، سنگال، سودان، گابن و سومالی نیز یا روابط خود با قطر را قطع کرده، یا کاهش دادند و یا اینکه دولت قطر را محکوم کردند. در این میان دو کشور سنگال و گابن عضو اتحادیه عرب نیستند و چهار کشور دیگر در این اتحادیه عضو هستند. نگاهی به واکنش اعضای اتحادیه عرب به تنش اخیر میان قطر و عربستان سعودی گویای این است که اعضای مهم و مستقل اتحادیه عرب در این تنش با عربستان سعودی در قطع روابط علیه قطر همسو نشدند. اعضای کوچکتر این اتحادیه نیز بیش از هر چیز بر اساس یک «جبر سیاسی» علیه قطر عمل کردند.

از 22 کشور عضو اتحادیه عرب تنها 7 کشور عربستان، امارات، بحرین، مصر، لیبی، موریتانی و کومور روابط خود با قطر را قطع کردند که دو کشور بحرین و امارات مهمترین متحدان عربی عربستان سعودی محسوب می شوند که تقریبا در همه تحولات منطقه ای با عربستان سعودی همسو هستند. مصر روابط خود با قطر را به دلیل اختلاف هایی که با این کشور درباره اخوان المسلمین داشته، قطع کرده است و این قطع روابط به دلیل همسویی با سیاست های منطقه ای عربستان سعودی نیست زیرا مصر طی دو سال گذشته بیش از هر کشور دیگری با عربستان اختلاف و تنش داشته است و روابط قاهره و ریاض در وضعیت «صلح سرد» به سر می برد.

در این میان، کشور کوچکی نظیر کومور و همچنین کشور موریتانی وزنی در تحولات منطقه ندارند که قطع روابط آنها با قطر موضوع حایز اهمیتی باشد. در عین حال، کشوری نظیر لیبی در حالی روابط خود با قطر را قطع می کند که اکنون حتی یک دولت واحد در این کشور وجود ندارد و از سوی دیگر دولت فایز السراج از حمایت عربستان سعودی در مقابل دولت مستقر در طرابلس که حمایت ترکیه و قطر را با خود دارد، برخوردار است.

برخی از اعضای اتحادیه عرب شامل جیبوتی، مغرب و اردن نیز روابط خود با قطر را قطع نکرده بلکه سطح روابط را به دلیل وابستگی اقتصادی به ریاض کاهش دادند تا به نوعی عربستان سعودی را راضی نگه دارند. 

سودان و سومالی، دو عضو دیگر اتحادیه عرب نیز بدون اینکه هیچ موضع گیری علیه قطر انجام دهند، صرفاً خواستار حل مسالمت آمیز این بحران شدند. قطر پیش از این در بحران سودان میان طرف های درگیر میانجی گری کرد و سرمایه های اقتصادی زیادی در این کشور انجام داد.

نکته مهم این است که کشورهای تاثیرگذاری نظیر الجزایر، تونس، عمان، کویت، عراق، سوریه و لبنان نه تنها روابط خود با قطر را قطع نکرده بلکه حتی سطح روابط را نیز کاهش نداند و موضع گیری توام با عقلانیت در این خصوص داشتند. کشور یمن نیز 27 ماه است که جنایت عربستان سعودی را تجربه می کند و شاهد از بین رفتن زیرساختها، کشته و زخمی شدن شهروندان، آوارگی میلیون ها نفر از جمله زنان و کودکان است. کشور فلسطین نیز تاکنون هیچ موضع گیری درباره تنش میان قطر و عربستان نداشته است. 

این موضع گیری های مختلف و البته همسو نشدن کشورهای تاثیرگذار و مهم اتحادیه عرب با عربستان سعودی در تنش با قطر، پیام مهمی برای ریاض خواهد داشت: اغلب اعضای اتحادیه عرب از سیاست تهاجمی نسل جدید رهبران سیاسی عربستان سعودی نه تنها حمایت نمی کنند بلکه از این سیاست ناراضی هستند. همسویی برخی کشورها نیز نه از روی رضایت بلکه از روی «جبر اقتصادی» و «وابستگی حکام این کشورها به آل سعود» انجام می شود.