مرگ عبدالله صالح؛ طراحی یا نتیجه همسویی با عربستان و امارات؟

علی عبدالله صالح، رئیس جمهوری برکنار شده یمن در حالی روز گذشته (4 دسامبر) کشته شد که اثر عربستان سعودی و امارات در این اتفاق دیده می شود.

عبدالله صالح قربانی غائله ای شد که عربستان و امارات برای وی طراحی کرده بودند. اگرچه عبدالله صالح طی سه سال گذشته با انصارالله همسویی تاکتیکی داشت، اما واقعیت این است که نه تنها شخص عبدالله صالح هیچگاه نتوانست خود را در قالب یک «شخصیت مستقل» تصور کند بلکه حکومت آل سعود و اخیراً نیز آل نهیان در امارات هیچگاه عبدالله صالح را «غیرخودی» ندانستند.

مرحله اول: حمایت از صالح در شش دور جنگ با حوثی ها

عبدالله صالح بین‏سال‏های 2004 تا 2010، شش بار با حوثی‏های یمن جنگ کرد و در این جنگ‏ها از حمایت و کمک عربستان و امارات نیز برخوردار بود.

مرحله دوم: نجات عبدالله صالح از مرگ در سال 2011

عبدالله صالح در سال 2011 نیز در پی یک انفجار مهیب مرگ را به چشم خود دید، اما به حدی برای حکومت سعودی ارزش داشت که در ریاض از همه امکانات برای مداوای وی بهره گرفته شد و صالح بار دیگر به یمن بازگشت و در مقابل قیام مردم این کشور ایستاد.

مرحله سوم: نارضایتی صالح همزمان با امیدواری به حمایت عربستان و امارات در موعد نیاز

آنچه سبب برکناری عبدالله صالح از قدرت شد، پافشاری مردم یمن برای ایجاد تغییرات در ساختار سیاسی این کشور بود که حتی سبب شد همه طرح های عربستان و امارات برای نگه داشتن صالح در قدرت بی نتیجه باقی بماند. عبدالله صالح پس از برکناری از قدرت، اگرچه از عربستان و امارات رضایت نداشت، اما همواره این تصور را داشت که برای بازگشت به قدرت بار دیگر باید حمایت این دو کشور را به دست آورد. از این رو، ارتباط های پنهانی میان عبدالله صالح و حکومت های ریاض و ابوظبی و حتی ارتباط های آشکار میان خانواده صالح و این حکومت ها برقرار بود. در همین راستا، احمد، پسر عبدالله صالح به عنوان سفیر یمن در ابوظبی منصوب شد و سپس نیز به ریاض رفت و اکنون با مرگ عبدالله صالح، خبرهایی مبنی بر بازگشت احمد از ریاض به یمن وجود دارد.

با توجه به این شرایط، محمدعلی مهتدی، کارشناس مسایل جهان عرب بر این باور است که کشته شدن عبدالله صالح یادآور ترور رفیق حریری در سال 2005 و کشته شدن معمر قذافی در سال 2011 است زیرا با تنگنای شدیدی که عبدالله صالح طی روزهای اخیر در یمن گرفتار شده بود، امکان دستگیری و بازداشت وی وجود داشت. از همین رو، احتمال می رود همان کسانی که رئیس جمهوری پیشین یمن را وادار و تحریک به درگیری با نیروهای انصارالله کرده اند، اقدام به حذف وی نیز کرده اند تا نهایتاً یمن نیز مانند لبنان و لیبی به جنگ داخلی گرفتار شود.

دیدگاه دیگر این است که حتی اگر کشته شدن عبدالله صالح توسط نیروهای وابسته به عربستان و امارات رخ نداده باشد، با این حال، مرگ وی نتیجه الگوی رفتاری ریاض و ابوظبی با عبدالله صالح است. امارات بیش از عربستان طی سال های ایخر با عبدالله صالح در ارتباط بود زیرا احمد، پسر صالح در گذشته سفیر یمن در ابوظبی بود و طی سال های اخیر نیز با دولت امارات ارتباز آشکاری داشت. امارات با بهره گیری از این کانال ارتباطی طی هفته های گذشته تلاش کردند عبدالله صالح را مقابل انصارالله قرار داده و فتنه جدیدی در یمن ایجاد کند. در مقابل از پسر صالح نیز برای رسیدن به قدرت حمایت کنند. برآورد اشتباه ابوظبی این بود که تصور نمی کرد غائله صالح با استقبال مردمی مواجه نشود. ابوظبی نتوانست درک کند که عبدالله صالح در یمن محبوبیت مردمی ندارد. نتیجه این اشتباه، مرگ عبدالله صالح را رقم زد.

جعفر قنادباشی، تحلیلگر جهان عرب معتقد است که عبدالله صالح پیش از مرگش تقریباً به یک مهره سوخته برای عربستان تبدیل شده بود. عربستان و امارات تلاش می کنند در کوتاه مدت از مرگ صالح برای ایجاد درگیری میان حزب کنگره مردمی و انصارالله و تشدید آشوب های داخلی در یمن بهره گیرند.

نتیجه اینکه؛ چه عربستان و امارات، مرگ عبدالله صالح را طراحی کرده باشند و چه اینکه مرگ صالح نتیجه سیاست های اشتباه ریاض و ابوظبی باشد، مردم یمن از کشته شدن دیکتاتوری که حدود 4 دهه در این کشور ظلم کرد، خشنود هستند.