به صفر رساندن صادرات نفت ایران؛ از حرف تا عمل
این روزها بحث تحریم نفت ایران و به صفر رساندن صادرات آن مورد توجه مراکز پژوهشی بوده است و هشدار دادند این اقدام، بهای نفت را تا 150 دلار در هر بشکه افزایش خواهد داد.
دونالد ترامپ، رئیس جمهور آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، تا نوامبر آینده، وارد عمل شده است؛ از گفت وگوی تلفنی با پادشاه عربستان‌سعودی تا فرستادن هیات‌های آمریکایی به اروپا و شرق آسیا باهدف متقاعد کردن آنان به توقف خرید نفت از ایران، مجموعه رفتار نفتی آمریکا در برابر ایران است. اکنون اما این سوال مطرح است آیا با سیاست دستوری و یکجانبه امکان حذف تولید کننده مهم و قدرتمندی مانند ایران، از بازار جهانی نفت شدنی است و حتی با اجرایی شدن این احتمال، پیامدهای آن قابل پیش‌بینی و مدیریت است؟
سخنان قاطع و معنادار حسن روحانی، رئیس جمهوری اسلامی ایران درباره تلاش آمریکا برای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، به خوبی به این سوال جواب می‌دهد؛ مسیری که دونالد ترامپ برای تحریم نفت ایران در پیش گرفته، مسیر همواری نیست و با سیاست دستوری نمی‌توان جهت‌گیری سیاسی را در دوران نظم چندجانبه‌گرایی مشخص کرد. حسن روحانی دوشنبه هفته گذشته در دیدار ایرانیان مقیم سوئیس، اظهار کرد: «آمریکایی‌ها مدعی شده‌اند که می‌خواهند به طور کامل جلوی صادرات نفت ایران را بگیرند. آنها معنی این حرف را نمی‌فهمند، چرا که این اصلا معنی ندارد که نفت ایران صادر نشود و آن وقت نفت منطقه صادر شود. اگر شما توانستید این کار را بکنید تا نتیجه‌اش را ببینید.»
موقعیت راهبردی ایران، بازار متنوع فروش نفت ایران و از همه مهمتر مرغوب بودن نفت فوق سنگین ایران، عملا باعث حذف بازیگر نفتی مانند ایران نمی‌شود. به صفر رساندن صادرات نفت ایران، درچارچوب سیاست «همه یا هیچ» دونالد ترامپ، توهمی بیش نیست و این توهم در برخورد دستوری آمریکا با عربستان کاملا مشهود است. «تولید را بالا ببرید، زیرا من با پول اندکی که از شما می‌گیرم از شما محافظت کرده و امنیت شما را تامین می‌کنم»؛ این جمله مانند دوشیدن عربستان‌سعودی، علاوه بر اینکه تحقیر سعودی‌هاست، نشان می‌دهد ترامپ خارج از این سیاست، محلی از اعراب ندارد. علاوه براین؛ عملا عربستان سعودی ظرفیت و توان جبران تحریم نفتی ایران را ندارد. عربستان‌سعودی به سختی می‌تواند تولید نفت خود را در سال جاری در سطح ۱۱ میلیون بشکه در روز نگه دارد. «گری راس»، کارشناس مؤسسه اس‌ان‌پی‌گلوبال، معتقد است: «تولید ۱۱ میلیون بشکه در روز به معنای فشار بیش از حد به ساختار نفتی عربستان است.»
شبکه خبری بلومبرگ هم روز یکشنبه در گزارشی اعلام کرد: «هنگامی که تحریم‌ها ضد ایران در ماه نوامبر اجرایی شود، تولیدکنندگان نفت ظرفیت لازم را برای جبران افت تولید ایران در اختیار ندارند. اگر ترامپ در توقف کامل صادرات نفت ایران موفق شود، تولیدکنندگان نفت باید عرضه روزانه دو میلیون و ۷۰۰ هزار بشکه نفت ایران را جایگزین کنند. این حفره‌ای بزرگ است که پر کردن آن دشوار است.»
تحریم کامل نفتی ایران، رویایی سهل برای دونالد ترامپ نیست و حتی اجابت خواسته رئیس جمهور آمریکا توسط عربستان‌سعودی هم خارج از توان فنی و عملی این کشور عربی است. پیامدهای به صفر رساندن صادرات نفت ایران، با توجه به واقعیت‌های کنونی بازارهای جهانی نفت، به نفع جهان نیست و ماجراجویی‌های دونالد ترامپ، جهان را در معرض شوک نفتی شدید قرار می‌دهد. رئیس جمهور آمریکا دوران خطرناکی در چرخه نفت جهان انتخاب کرده است و حذف تولید کننده راهبردی مانند ایران از این چرخه، بدون پیامد نخواهد بود.
