پرسش هایی پیرامون اربعین

مطابق آمار ارائه شده از منابع رسمی؛ جمعیت شرکت کننده در مراسم اربعین حسینی طی چند سال اخیر از بیست میلیون نفر فراتر رفته و این به معنی ثبت رکوردی تازه در اجتماعات انسانی است. ممکن است برای برخی این پرسش مطرح شود که هزنیه چنین اجتماع عطیمی از کجا تدمین می شود و آیا بهتر نیست هزینه برگزاری چنین مراسمی، صرف مردم فقیر و بی بضاعت منطقه بشود؟

پیاده روی اربعین با وجود اینکه تاریخی به بلندای تاریخ عاشورا دارد اما در دهه اخیر شکوه و عظمتی بی نظیر یافته است. مطابق آمار ارائه شده از منابع رسمی؛ جمعیت شرکت کننده در مراسم اربعین حسینی طی چند سال اخیر از بیست میلیون نفر فراتر رفته و این به معنی ثبت رکوردی تازه در اجتماعات انسانی است.

بیش از بیست میلیون زائر طی تقریباً دو هفته به تناوب وارد جاده های منتهی به کربلا شده و پس از پیاده روی به سمت حرم اباعبدالله و زیارت فرزند پیامبر(ص) این شهر را ترک می کنند. افراد شرکت کننده در این مراسم به سبکی زیبا و شوق آفرین از جانب مردم خونگرم و مهمان نواز عراق پذیرایی شده و اسکان داده می شوند و نگرانی تأمین خوراک و مایحتاج اولیه برای سفر را ندارند. با وجود سکوت رسانه های غربی؛ این پدیده عظیم از دیده ها پنهان نمانده و حیرت و تحسین جهانیان را برانگیخته است.

در چنین شرایطی برخی افراد ناآگاه با اشکال تراشی؛ سعی در زیر سوال بردن این مراسم دارند. یکی از شبهاتی که گاهی از زبان آنان شنیده می شود این است که آیا بهتر نیست هزینه برگزاری چنین مراسمی، صرف مردم فقیر و بی بضاعت منطقه بشود؟ آنان با مسلم دانستن دولتی بودن چنین مراسم هایی، برگزاری این مراسمات را از سوی دولت های عراق و ایران،  مصداق اسراف و هدر دادن سرمایه ملت خوانده اند و گفته اند بهتر بود این هزینه ها صرف محرومان جامعه می شد. در این برنامه می خواهیم به این پرسش مهم بپردازیم . با ما همراه باشید.

 ابتدا باید دید آیا این پیش فرض که دولت ها هزینه برگزاری اربعین حسینی را می پردازند صحیح است یا خیر؟  ابتدا لازم است به یک نکته مهم توجه کنیم و آن اینکه دولت ها در همه جای دنیا در قبال شهروندان خود وظایفی برعهده دارند. وقتی اجتماعی میلیونی از یک ملت، میل و اراده به انجام مراسمی دینی دارد که نه تنها ضرری متوجه جامعه نمی کند بلکه فواید بسیاری هم بر آن مترتب است، دولت منطقاً موظف است شرایط امن و مساعد برای چنین مراسمی را  فراهم کند.  این وظیفه را بسیاری از دولت های غربی حتی برای مراسم هایی چون جشن گوجه فرنگی؛  نیز انجام می دهند. در حالی که در اهداف و دستاوردهای فستیوال های اینچنینی تردیدهای فراوانی وجود دارد.  بنابراین تسهیل شرایط چنین همایش بی نظیری از سوی دولت خطا نیست اما در مورد همایش اربعین نکات قابل توجه بسیاری وجود دارد که در ادامه به چند نمونه اشاره می کنیم .  

مراسم اربعین یک مراسم خودجوش و کاملا مردمی است. این مراسم در ده سال گذشته بدون برنامه ریزی و سازماندهی خاصی از سوی دولت ها، رونق گرفت و با استقبال بی نظیر شیعیان ایران و عراق موجه شد. در واقع وقتی دولت ها با این جوشش مردمی و  سیل عظیم زائران مواجه شدند سعی کردند با مردم همراهی کنند و با تدابیری برخی امور مربوط به این جریان عظیم مثل صدور روادید، پوشش بیمه و هماهنگ کردن سیستم حمل و نقل، تأمین امنیت و  مسائلی از این دست را تسهیل کنند.

دولت ها در برابر بسیاری از خدماتی که ارائه می کنند از زائران هزینه دریافت می کنند . برای مثال اینطور نیست که دولت وسایل نقلیه رایگان یا ارزان، بیمه رایگان ، خدمات بهداشتی رایگان و یا حذف عوارض و مواردی از این دست را ارائه کرده باشند بلکه مسافران اربعین حسینی مانند همه توریست ها و مسافران دیگر باید کلیه هزینه های مربوط به سفر خود را مطابق قانون پرداخت کنند. بنابراین هزینه ای از این جهات به دولت ها تحمیل نشده است.

گوینده:

  کسانی که با این پدیده از نزدیک آشنا هستند می دانند که بار اصلی هزینه های پیاده روی اربعین مانند تأمین مسکن، غذا، حمل و نقل ، بهداشت و درمان و غیره بر عهده خود مردم است . شاید کسی بگوید حتی برای ثروتمندترین کشورها ، تأمین غذا و محل اسکان رایگان برای بیست میلیون نفر در حداقل پنج شبانه روز ، دور از دسترس باشد . اما شیعیان  عراق با وجود تمام مشکلات اقتصادی و امنیتی توانسته اند این خدمت رسانی را به عشق مولایشان امام حسین (ع) انجام دهند.

مطابق آمار ارائه شده بیش از ده هزار موکب مردمی در مسیر پیاده روی برپا شده است که امکانات اسکان و اطعام زائران را بر عهده دارد به طوری که این بیست میلیون نفر نیاز به خرید غذا و خوراکی و یا رزرو هتل ندارند. شیعیان عراق آنان را در خانه های خود اسکان می دهند و با بهترین غذاهای منزل خود از آنان پذیرایی می کنند . لباس های آنان را می شویند و پاهای تاول زده و خسته زائران را مداوا می کنند. در این روزها شیعیان عاشق حسین (ع) هر چه دارند کنار جاده ها می آورند کسی فقط با ظرف آبی پذیرایی می کند و دیگری تمام دام های گله خود را برای قربانی و تهیه غذا به موکب می سپارد. خانواده ای  در تمام سال از هزینه های زندگی شان می کاهند تا بتوانند وعده ای غذا به زائران سیدالشهدا بدهند. پیرمردی  خانه خود را آماده کرده و با التماس از زائران می خواهد به او افتخار پذیرایی دهند. پزشکی داروها و ابزار پزشکی اش را به موکب آورده تا دردی به جان عاشقان مولایش نبیند و آن دیگری با دستمالی گرد از کفش های زائران می زداید. آنان که با حسین آشنا هستند از بذل مالشان ترسی ندارند چرا که می دانند زیارت حسین(ع) و خدمت به مکتب او روزی را زیاد می کند و فقر را می زداید. آنها معتقدند هر چه در راه سیدالشهدا (ع) ببخشند به آن ها بازخواهد گشت. و اگر اینگونه نبود رسم مهمان نوازی از زائران کربلا، سال ها قبل منسوخ شده بود.

کسانی که در این مراسم شرکت می کنند چه زائر باشند و چه خادم ، جلوه هایی بی نظیر از ایثار و فداکاری را مشاهده می کنند . در واقع مراسم پیاده روی اربعین؛ تمرین بزرگ و دسته جمعی ایثار و از خود گذشتگی در راه پروردگار  است که هر انسان سلیم النفسی را به تعظیم وامی دارد . دست پرورده های چنین مکتبی هنگامی که با کوله باری از ارزش های تجلی یافته انسانی به دیار خود بازمی گردند، گسترش دهنده و ترویج کننده فرهنگ والای عاشورا و آماده ایثار و از خودگذشتگی در راه رضای خداوند هستند. آیا دستگیری از فقرا و رسیدگی به نیازمندان بدون داشتن روحیه ایثار و فداکاری ممکن است؟ بنابراین وقتی به دیده انصاف بنگریم تایید می کنیم که اگر واقعا دغدغه ای در جهت رسیدگی به فقرا و نیازمندان وجود داشته باشد، این دغدغه بیش از هر چیز دیگر با همایش اربعین تأمین خواهد شد و بر عکس اگر چنین همایشی در کار نبود شایسته بود انسان ها نگران مرگ ایثار و در پی آن بی پناه ماندن نیازمندان می شدند.

نکته قابل توجه دیگری در پاسخ به ایراد هزینه های اربعین وجود دارد و آن اینکه سهم عمده ای از راهپیمایان اربعین و موکب داران را مردمی تشکیل می دهند که ثروتمند محسوب نمی شوند. کسانی که هزینه این سفر را به سختی فراهم کرده اند تا به زیارت اباعبدالله نائل شوند. این عاشقان سختی های بسیاری را به جان خریده اند، با کمترین بار و بنه به دل جاده ها زده اند و روزها در جاده های خاکی با پای پیاده حرکت کرده اند، شب ها را نه در هتل های گران قیمت بلکه در موکب های اربعینی، کنار صدها زائر دیگر با حداقل امکانات به صبح رسانده اند، صبحانه و ناهار و شام را نه در رستوران های آنچنانی بلکه در کنار جاده ها و از دستان روستانشینان عراقی گرفته اند و به وعده ای ساده که توان راه رفتن بدهد قانع شده اند، با پاهای تاول زده و بدن های خسته به شهر عشق رسیده اند و با چشمانی اشکبار به مولایشان حسین(ع)، سلامی از سر دلداگی داده اند و دوباره به همان جاده های خاکی برگشته اند. شاید حتی برای زیارتی کوتاه، مجال وارد شدن به حرم اباعبدالله را نیافته اند. این سفر را نمی توان با سفرها و فستیوال های پرهزینه ای که دنیامداران با آن آشنا هستند مقایسه کرد و پیشنهاد داد که بهتر بود هزینه های هنگفتی که مردم از سر تفنن خرج کرده اند به رفع نیاز ضعیفان تعلق می گرفت.

 مهم تر از همه، آنچه می تواند منطقی بودن هزینه کردن ها را برای ما مشخص کند، اولویتِ اهداف و ارزش آن هاست. کسی که با مکتب ظلم ستیز و ذلت ناپذیر حسینی آشنا باشد می داند که هزینه کردن برای تقویت این مکتب، در واقع محکم کردن پایه های عدالت و آزادگی در جامعه بشری است. عدالتی که  در زمانه ما به رؤیایی دست نیافتنی برای انسان ها تبدیل شده است. عدالتی که امروز از آن کالبدی توخالی برای پوشاندن زشتی های رفتار مستکبران باقی مانده است. عدالتی که بدون مکتب حسین بن علی(ع) به واژه ای بی معنا در قاموس لغات انسان ها تبدیل خواهد شد. بنابراین کسی که نگران انسانیت و عدالت است باید بیش از هر چیز دیگری برای تقویت آن مکتبی که به این اهداف منتهی می شود هزینه کند و از این هزینه کردن نگران نباشد.