تحولات یمن
جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن یکی از مهمترین تحولات خاورمیانه طی 4 سال اخیر بوده است.
جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن از 26 مارس 2015 آغاز شد و 26 مارس 2019 نیز چهارمین سال آن خاتمه می یابد. تداوم این جنگ در سال گذشته سبب شد شمار کشته ها و زخمی های آن به بیش از 50 هزار نفر برسد که مطابق گزارش 30 ژانویه 2019 صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) 6 هزار و 700 کودک یمنی در میان کشته ها و زخمی ها هستند.
نکته مهم درباره جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن این است که این جنگ علاوه بر پیامدهای مستقیم، پیامدهای غیرمستقیم نیز داشته است که این پیامدهای غیرمستقیم حتی به مراتب وخیم تر از تاثیرهای مستقیم بوده است.
شیوع بیماری هایی نظیر وبا و دیفتری از پیامدهای غیرمستقیم جنگ است، زیرا در اثر این جنگ، گرسنگی شیوع پیدا کرده، امکانات بهداشتی از بین رفته و به خصوص آب آشامیدنی بهداشتی در دسترس مردم نیست و این شرایط سبب شیوع بیماری وبا در این کشور شد که حدود 2 هزار و 500 کشته داشته است.
اگرچه بیش از 50 هزار یمنی به طور مستقیم در جنگ ائتلاف سعودی علیه یمن کشته و زخمی شده اند، اما دهها هزار نفر نیز به طور غیرمستقیم قربانی این جنگ شده اند.
در همین راستا، «کمبرلی براون»، مسئول سیاست های بشردوستانه کمیته جهانی صلیب سرخ ژانویه 2019 اعلام کرد که 85 هزار کودک در اثر جنگ یمن و پیامدهای آن جان خود را از دست داده اند. شمار زیادی نیز در اثر گرسنگی و کمبود دارو جان خود را از دست داده اند.
بیش از 17 میلیون یمنی یعنی دو نفر از هر سه نفر نمی دانند وعده بعدی غذایی خود را از کجا تامین کنند. حدود 9 میلیون نفر با ناامنی غذایی شدید و خطر قحطی مواجه هستند. گرسنگی صحنه های تلخی را ایجاد کرده است.
«امل حسین»، دختر 7 ساله یمنی یکی از کودکان یمنی است که اواخر اکتبر 2018 از شدت ضعف و گرسنگی، سرانجام در اردوگاه آوارگان یمنی جان باخت.
صندوق کودکان ملل متحد (یونیسف) در گزارشی اعلام کرد: "400 هزار کودک یمنی شبیه «امل حسین» در این کشور حضور دارند که جنگ عربستان سعودی برای آنها ره آوردی نظیر گرسنگی مفرط را در پی داشته است، به نحوی که در اثر شدت گرسنگی با خطر مرگ مواجه هستند."
علاوه بر این، 85 درصد زیرساخت های شهری در یمن از بین رفته که از آن جمله می توان به تخریب یا خسارت بیش از 410 هزار منزل مسکونی اشاره کرد.
حدود سه میلیون نفر نیز در داخل این کشور آواره شده اند. نکته مهم، اما این است که با وجود اینکه جنایت های عربستان سعودی و متحدانش علیه مردم یمن مصداق جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و جنایت علیه صلح است، اما شورای امنیت سازمان ملل هیچ اقدامی برای متوقف کردن جنگ علیه یمن انجام نداد. آمریکا و کشورهای غربی از جنگ علیه یمن حمایت اطلاعاتی، سیاسی و نظامی می کنند.
تقویت توان پدافندی انصارالله و ارتش یمن
یکی از مهمترین رخدادهای یمن در سال گذشته، تقویت توان پدافندی انصارالله و ارتش یمن بود. در واقع، تقویت توان پدافندی انصارالله و ارتش یمن یکی از وجوه تمایز جنگ یمن در مقایسه با سال های گذشته است.
کاخ «یمامه» در ریاض، تاسیسات هسته ای «براکه» در ابوظبی، فرودگاه و پایگاه هوایی ملک خالد و همچنین تاسیسات شرکت ملی نفت عربستان (آرامکو) از جمله اهداف راهبردی بود که در سال گذشته مورد اصابت موشک های یمنی قرار گرفت.
در واقع، سال گذشته سال به رخ کشیدن توانمندی موشکی یمن بود. نیروهای ارتش و کمیته های مردمی یمن ژانویه 2018 چهار فروند موشک بالستیک کوتاه برد و پنج فروند موشک بالستیک قاهر ام 2 شلیک کردند.
موشک های بدر 1 و 2، برکان 2 اچ، زلزال 1و 2و 3 و موشک توشکا نیز از جمله دیگر موشک های یمنی ها بود که به سوی اهدافی در داخل عربستان سعودی و امارات شلیک شدند. تقویت توانمندی موشکی یمنی ها عامل مهمی در میدان جنگ و البته در میدان سیاسی بود، زیرا پس از 28 ماه هیات وابسته به دولت مستعفی یمن را پای میز مذاکرات آورد.
توافق صلح استکهلم
در عرصه سیاسی تنها اقدام مهمی که سال گذشته انجام شد، توافق صلح استکهلم در دسامبر 2018 بود که پس از 28 ماه توقف هرگونه مذاکره انجام شد.
آخرین دور مذاکرات میان یمنی ها پیش از مذاکرات سوئد، در اوت 2016 در کویت پایان یافته بود. قطعنامه 2450 شورای امنیت از توافق صلح استکهلم حمایت کرد.
مطابق توافق 13 دسامبر گروههای یمنی در سوئد، مقرر شد آتش بس در الحدیده برقرار و زمینه ارسال کمک های انسانی به یمن فراهم شود. در همین حال، گروههای یمنی درباره تبادل اسراء نیز در سوئد توافق کرده بودند.
سازمان ملل متحد که زمینه برگزاری مذاکرات سوئد را فراهم کرده بود، پس از توافق 13 دسامبر یک تیم ناظر بر آتش بس به ریاست ژنرال «پاتریک کامائرت» تشکیل داده بود، اما «کامائرت» پس از مدت کوتاهی از سمت خود استعفا داد و «مایکل لولیسگارد»، ژنرال دانمارکی جایگزین وی شد. با این حال با گذشت حدود 3 ماه از این توافق، مفاد آن جنبه اجرایی پیدا نکرد.
تداوم اختلاف ها و همچنین کارشکنی عربستان سعودی سبب شد بندهای توافق سوئد در اجرا با مشکل مواجه شود. بر این اساس، مذاکرات دیگری میان گروههای یمنی درباره اجرایی کردن توافق سوئد برگزار شد که از جمله می توان به برگزاری مذاکرات بر روی عرشه یک کشتی در الحدیده اشاره کرد.
«مارتین گریفیتس»، نماینده سازمان ملل در امور یمن برای کاستن از اختلاف ها در چند نوبت به صنعا که تحت کنترل انصارالله و متحدانش قرار دارد و ریاض که هیات وابسته به دولت مستعفی در آنجا مستقر است، سفر کرد، اما این سفرها نیز سبب پایبندی عربستان سعودی و دولت مستعفی یمن به بندهای توافق استکهلم نشد.
سرتیپ «یحیی سریع»، سخنگوی نیروهای مسلح یمن اعلام کرد: ائتلاف سعودی روزانه 30 حمله هوایی به یمن انجام می دهد که 205 غیرنظامی در حمله هوایی ائتلاف سعودی طی ماه ژانویه کشته یا زخمی شده اند.
به گفته سرتیپ یحیی سریع، ائتلاف سعودی و مزدوران وابسته به آن از زمان اعلام آتش بس الحدیده تا نیمه فوریه 2019 حدود 4 هزار 700 بار این آتش بس را نقض کرده اند.
ذکر سه نکته در خصوص چشم انداز بحران یمن در سال آینده الزامی است:
اول اینکه، دولت مستعفی یمن اراده ای از خود ندارد بلکه مستقیماً از ریاض دستور می گیرد و ریاض نیز اراده ای برای پایان دادن به جنگ علیه یمن ندارد، زیرا آل سعود خواستار بازگشت انصارالله به وضعیت پیش از سپتامبر 2014 است که در «حاشیه» سیاست یمن قرار داشت، در حالی که انصارالله امروز در «متن» سیاست یمن قرار دارد و سازمان یافته ترین گروه سیاسی در یمن است.
دوم اینکه، اختلاف ها میان عربستان سعودی و امارات که دو عضو اصلی ائتلاف علیه یمن هستند، روند افزایشی دارد.
سوم اینکه، اجرا نشدن توافق صلح استکهلم و کارشکنی های عربستان سعودی در این مسیر نشان می دهد که هنوز چشم انداز روشنی برای پایان دادن به جنگ یمن و نجات مردم این کشور از دست جنایت های آل سعود دیده نمی شود. بنابراین، شرایط مردم یمن در سال آینده که پنجمین سال جنگ نیز خواهد بود حتی وخیم تر نیز خواهد شد.
