تحولات افغانستان

افغانستان در سال 1397 بحران‌ها و چالش‌های سیاسی، امنیتی و اقتصادی مختلفی را پشت سر گذاشت.

برگزاری انتخابات پارلمانی افغانستان، مذاکرات صلح بین آمریکا و طالبان و مذاکرات بین الافغانی، آتش بس سه روزه بین دولت افغانستان و طالبان در عید قربان، تداوم و تشدید ناآرامی و خشونت در افغانستان با سقوط فراه و غزنی به دست طالبان،‌ کشته شدن عبدالرازق فرمانده امنیتی در ولایت قندهار، تشدید تنش ها بین دو کشور افغانستان و پاکستان، انتقال نخستین محموله صادراتی افغانستان به هند از طریق بندر چابهار ایران،‌ برکناری تمام اعضای کمیسیون های انتخاباتی افغانستان و ثبت نام نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری سال آینده از مهمترین رویدادهای افغانستان در سال 1397 خورشیدی است. 

تحولات امنیتی افغانستان

سال 1397 برای مردم افغانستان خونین ترین سال پس از اشغال این کشور بود. بنابر گزارش اخیر سازمان ملل در یکسال گذشته بیش از سه هزار و 800 غیرنظامی در افغانستان قربانی خشونت و ناامنی شدند.

در این سال دهها حادثه تروریستی در مناطق مختلف از جمله کابل،‌ هرات، قندهار و مناطق شمالی افغانستان روی داد. مسئولیت بیشتر این انفجارها را گروه تروریستی داعش برعهده گرفت.

در سال 1397 بخش‌هایی از دو شهر غزنی و فراه برای چند روز به دست طالبان سقوط کرد. هرچند عناصر طالبان نتوانستند مراکز این دو ولایت را در کنترل خود نگه دارند، اما طالبان با ورود به این دو شهر قدرت خود را به نمایش گذاشت. در عملیات طالبان در تابستان گذشته در غزنی و فراه دهها پایگاه پلیس سقوط کرد و مراکز دولتی نیز به تسخیر طالبان در آمد.

در این دو حمله بیش از 100 غیرنظامی افغان کشته شدند. در ماههای بعد جاغوری و مالستان در مناطق مرکزی و ولایت دایکندی آماج حملات طالبان قرار گرفت. 

«جاوید کوهستانی»، تحلیلگر نظامی و سیاسی افغان می گوید: "مجموعه ای از اشتباهات و ضعف حکومت افغانستان به طالبان فرصت داد تا از وضیعت پیش آمده به نفع خود استفاده کنند. انتخاب نادرست حکومت افغانستان از جمله فشار واردکردن برای جلوگیری از فعالیت نیروهای افغان، رهایی زندانیان طالبان بدون پیگرد قضایی و بی تفاوتی مسولین امنیتی  از جمله عواملی است که زمینه تشدید حملات طالبان و گروههای دیگر را فراهم کرد."

یکی از مهمترین حوادث امنیتی افغانستان در سال گذشته کشته شدن ژنرال عبدالرازق اچکزی فرمانده امنیت ولایت قندهار بود. وی یکی از سرسخت‌ترین مخالفین طالبان و پاکستان در افغانستان بود.

عبدالرازق در اوایل پاییز سال گذشته زمانی پس از مشاجره با ژنرال «اسکات میلر» فرمانده نیروهای آمریکایی در افغانستان در دفتر والی ولایت قندهار، هنگام خروج از این مکان ترور شد. این حادثه بار دیگر نگاه بسیاری از افغان ها را به نقش مخرب آمریکا در آن کشور جلب کرد.

تارنمای اطلس افغانستان پس از این حادثه نوشت: "ژنرال رازق در حالی کشته می شود که در همان جلسه فرمانده نیروهای آمریکایی هم حضور داشت و بعد از این حادثه اسکات میلر بدون هیچ آسیبی صحنه را ترک می کند و مثل یک سرباز صلح سازمان ملل اعلام می کند که حمله از سوی «افغان‌ها علیه افغان‌ها» صورت گرفته است.

«محمد محقق» معاون دوم ریاست اجرایی افغانستان پس از این حادثه گفت: "این حادثه تروریستی که در نتیجه آن ژنرال رازق، عامل اصلی ثبات در جنوب کشور به شهادت رسید، یک دسیسه سازمان یافته از پیش تعیین شده بود و سد آهنینی که رازق با درایت و تدبیر، با شجاعت واخلاق خود در برابر تروریسم ایجاد کرده بود، شکسته شد."

درست چند وقت پس از این حادثه تروریستی در قندهار، خبرهایی از آغاز مذاکرات آمریکا و طالبان به بیرون درز کرد. مذاکراتی که گرچه مسبوق به سابقه بود، اما جدی تر از گذشته شکل گرفت.

در ابتدا مذاکراتی در امارات بین نمایندگان آمریکا و طالبان برگزار شد و سپس چند دور مذاکره در دوحه قطر پیگیری شد.

در همه این مذاکرات دولت و جریانهای سیاسی، مذهبی و قومی افغانستان غایب بودند. این مذاکرات نشان داد آمریکا که با هدف شکست این گروه به افغانستان لشگرکشی کرده بود در نهایت پذیرفت که باید با طالبان وارد گفتگو شود. 

«وحید مژده» کارشناس مسایل سیاسی افغانستان به خبرگزاری آوا گفت: "آمریکایی‌ها در جنگ افغانستان امید به پیروزی ندارند و طالبان به آمریکایی ها نشان داد که آنها از راه جنگ در افغانستان پیروز نمی شوند و اینگونه بود که برنامه مذاکره در دستور کار قرار گرفت." 

مذاکرات آمریکا و طالبان در قطر

تاکنون 5 دور از مذاکرات آمریکا و طالبان در قطر برگزار شده است. محور اصلی این گفتگوها خروج نظامیان آمریکایی از افغانستان، ‌آزادی اعضای طالبان از زندان، ‌خارج شدن اعضای این گروه از فهرست سیاه سازمان ملل، تبدیل نشدن افغانستان به پایگاهی برای حمله به دیگر کشورها و ‌برقراری آتش بس در افغانستان بوده است.

البته پیش از این مذاکرات، دولت افغانستان و طالبان برای نخستین بار در چند دهه گذشته در ایام عید قربان آتش بس سه روزه اعلام کردند و در برخی شهرها اعضای طالبان در عید قربان به میان مردم آمدند. با این‌حال مذاکرات آمریکا و طالبان در ادامه آتش بس کابل و طالبان نبود.

طالبان نیز به رغم آتش بس با کابل در تابستان،‌ تاکنون هر گونه گفتگو با دولت افغانستان را رد کرده است. طالبان همچنین در بهمن ماه در مسکو مذاکراتی را با شماری از شخصیتهای سیاسی، مذهبی و قومی افغانستان برگزار کرد.

چالش‌های انتخاباتی افغانستان 

رویداد سیاسی مهم دیگر افغانستان در سال 1397 برگزاری انتخابات پارلمانی بود. این انتخابات با تاخیر و البته تحت الشعاع مسایل امنیتی در اواسط تابستان گذشته برگزار شد.

انتخابات پارلمانی برای دولت افغانستان و مردم این کشور از اهمیت ویژه ای برخوردار بود و مردم در صف های طولانی برای انتخاب نمایندگان خود در پای صندوق های رای رفتند که در یکی از مراکز حمله انتحاری رخ داد و در آن هم ده ها نفر کشته و زخمی شدند.

با ضعف مدیریت و رهبری کمیسیون انتخابات، مشکلات مدیریتی و نبود شفافیت تاکنون نتیجه این انتخابات بطور کامل اعلام نشده و در برخی شهرها همچون کابل نیز نتیجه انتخابات باطل اعلام شده است. در ولایت غزنی هم به علت مشکلات امنیتی تاکنون انتخابات برگزار نشده است. 

پس از انتخابات پارلمانی، افغانستان به پیشواز انتخاباتی دیگر رفته است. مقدمات انتخابات ریاست جمهوری که تا چند ماه آینده برگزار می شود، تا حدودی در سال جاری فراهم شد و نامزدهای این انتخابات به همراه دو معاون آنها مشخص شده است.

در این انتخابات چهره هایی همچون محمد اشرف غنی،‌ عبدالله عبدالله، حنیف اتمر، گلبدالدین حکمتیار، زلمی رسول،‌ احمد ولی مسعود،‌ فرامز تمنا و لطیف پدرام ثبت نام کرده اند.

رییس جمهور افغانستان که به علت عملکرد منفی کمیسیونهای انتخاباتی این کشور تحت فشار قرار داشت در هفته های اخیر اعضای دو کمیسیون انتخاباتی این کشور را برکنار و در آستانه انتخابات ریاست جمهوری خونی تازه به نهادهای انتخاباتی تزریق کرد.

با اینحال بی اعتمادی به کمیسیون انتخابات افغانستان بعلت عملکرد آن همچنان وجود دارد. توماس راتیگ از موسسان شبکه تحلیلگران افغانستان پس از انتخابات پارلمانی سال 97 در این کشور گفت:

"کمیسیون مستقل انتخابات افغانستان با نحوه برگزاری انتخابات پارلمانی به طور فزاینده‌ای اعتبار خود و نیز اعتماد به یکی از نهادهای منتخب قانون اساسی یعنی پارلمان را به مخاطره ‌انداخت. با این عملکرد، مشکل است بتوان تصور کرد که رغبت برای برگزاری یک یا دو انتخابات دیگر در سال آینده وجود داشته باشد."  

بندر چابهار، مسیر جدید صادرات و واردات افغانستان

در اسفند ماه و در حالی که بارانهای پی در پی در مناطق مختلف از جمله جنوب و غرب افغانستان، چهره ای بهاری به این کشور بخشید، در زرنج مرکز ولایت نیمروز مراسمی نوید بخش برای افغان ها برگزار شد.

در این مراسم که اشرف غنی رییس جمهور افغانستان هم حضور داشت، انتقال نخستین محموله صادراتی افغانستان به مقصد هند از طریق بندر چابهار ایران کلید زده شد.

این اقدام، گام عملی افغانستان، ایران و هند برای عملی کردن توافق چابهار بود و نشان داد: کابل، تهران و دهلی نو برای رونق بخشیدن به روابط تجاری و اقتصادی و بهبود شرایط عزمی راسخ دارند.

با توجه به این واقعیت که افغانستان کشوری محصور در خشکی است دولت و کارشناسان امور اقتصادی افغانستان استفاده از ظرفیت های بندر چابهار را برای رونق تجارت این کشور حایز اهمیت می دانند.

به گفته کارشناسان، ‌ بندر چابهار به لحاظ اقتصادی برای هند و افغانستان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است،‌ زیرا مساعدترین مکان برای ورود و خروج کشتی‌های بزرگ است و عمق آب هم به گونه‌ای است که امکان رفت و آمد کشتی‌های بزرگ را فراهم می‌کند.

با رونق گرفتن تجارت هند و افغانستان در این مسیر،‌ پیش بینی می شود اقتصاد این دو کشور در سال آینده و پس از آن، شرایط به مراتب بهتری را تجربه کند.