زیارتگاه خرقه پیامبر(ص) در قندهار

از مشهورترین و بلکه مهم‌ترین زیارتگاه‌های حاوی آثار پیامبر اسلام(ص) در افغانستان، زیارتگاه خرقه شریفه قندهار است. در این زیارتگاه خرقه‌ای نگهداری می‌شود که از آنِ رسول‌الله دانسته شده و داستان مفصّلی در چگونگی رسیدن آن به قندهار نقل شده است.

به گزارش خبرنگار سایت افغانستان خبرگزاری فارس، از مشهورترین و بلکه مهم‌ترین زیارتگاه‌های حاوی آثار پیامبر اسلام(ص) در افغانستان، زیارتگاه خرقه شریفه قندهار است. در این زیارتگاه خرقه‌ای نگهداری می‌شود که از آنِ رسول الله دانسته شده و داستان مفصّلی در چگونگی رسیدن آن به قندهار نقل شده است.

گفتند این همان خرقه‌ای است که پیامبر و اهل بیت ایشان، با دست خود دوخته بودند و پس از وفات آن حضرت، امام علی(ع) طبق وصیّت ایشان، خرقه را به «اویس قرنی» داد و وی آن را پوشید.

پس از وفات وی، خرقه را در غار حِرا نهادند و تا مدت‌ها در آنجا به امانت گذاشته و نگهداری می‌شد، تا اینکه یکی از صالحان به نام «شیخ دوست‌محمد» آن را از مکه به بغداد منتقل کرد البته این خرقه بعدها به فیض‌آباد بدخشان انتقال یافت و در آنجا زیارتگاهی مخصوص آن ساخته شد که تا امروز همچنان باقی مانده است.

در سال 1181ق. «احمد شاه دُرّانی» معروف به «احمد شاه بابا» مؤسس سلسله درانی افغانستان، در بیست و دومین سال سلطنت خود دستور داد تا خرقه را از فیض‌آباد به قندهار ـ که به عنوان پایتخت حکومت خود انتخاب کرده بود ـ منتقل کنند.

سخن مؤلف «تاریخ خرقه شریفه قندهار» درباره چگونگی حمل خرقه نبوی، نشان‌دهنده میزان احترام و تقدسی است که این خرقه نزد مردم افغانستان برخوردار بوده است.

وی در این باره می‌­نویسد: در اثنای طی طریق، خرقه را بر پشت اشتر حمل می‌کردند و در طول راه، احد من الناس حق راه رفتن در پیش روی اشتر نداشت و نه در نزدیکی اشتر حامل خرقه مطهره کسی حق سوار شدن بر اشتر و اسب داشت و در وقت فرود آوردن در هر منزل، گلیم و قالین جدید که قطعاً استفاده نشده، هموار کرده، صندوق را فرود می‌آوردند.

در هر فرود آوردن مبلغ کثیر صدقه می‌دادند و چندین گاو و گوسفند در هر منزل ذبح و خیرات می‌کردند و در هر منزل حین فرود آوردن رقعه‌ای به عبارت صدقه نبشته و حکم آویختن به گردن اشتر حامل آن می‌دادند و می‌نوشتند که بالای این اشتر که در یک منزل خرقه مطهره نبویه حمل شده است، در جای آن هیچ فرد حق ندارد سوار گردد، یا بار بنهد که خلاف حرمت خرقه مطهره واقع نگردد و اگر بنام خیرات ذبح می‌کنند مجاز است و به این مفاد عبارات شایان دقت نبشته، اشتر را آزاد می‌کردند تا کسانی­که اشتران رها شده را در هر منزل پیدا می‌کنند، بنام حامل خرقه معظمه تصاحب و تصدیق نمایند و در هر یک منزل بعد از برداشتن خرقه معظمه، جای آن را سنگ‌چینی کرده بیرق می‌افراشتند تا به آن قطعه زمین کسی قدم نگذارد.

در میان راه از بدخشان تا قندهار، خرقه را مدتی در کابل قرار دادند و محل قرار دادن آن امروزه زیارتگاهی است.

محمل خرقه، با عزّت و احترام کامل، از راه شهرهای «میدان وردک»، «غزنه»، «مقر» و «قلات شهر صفا» به قندهار رسید و به تخمین مؤلف تاریخ خرقه شریفة قندهار»، در ربیع‌الاول سال 1182ق. وارد شهر گردید.

این خرقه در آغاز در «زاره مسجد» که در سال 1172ق. به دستور احمدشاه ساخته شده بود، به امانت گذاشته شد.

در «سراج التواریخ» آمده است: در مدتی که خرقه نبوی به طور موقت در کابل نگهداری می‌شد، به دستور احمد شاه، گنبد بزرگ و باشکوهی در قندهار بنا شد تا احمد شاه پس از مرگ در سردابه آن دفن شود و خرقه نیز در جایگاه ویژه‌ای در طبقه اول نهاده شود.

پس از وفات احمد شاه، او را در طبقه زیرین آرامگاه دفن کردند، اما خرقه را ـ گویا به علت مخالفت علما ـ به آنجا منتقل نکردند.

به روایت کتاب تاریخ خرقه شریفه قندهار، ساخت گنبد قبر احمد شاه و جایگاه خرقه، پس از ورود خرقه به قندهار آغاز شد و بنا بود تا این گنبد به بهترین شیوه معماری ساخته شود اما به علت وفات احمد شاه در 1186ق. و با توجه به عدم تکمیل بنای گنبد تا این تاریخ، خرقه همچنان در مسجد زره جامع باقی ماند.

«تیمورشاه» فرزند احمد شاه، هم‌زمان با تکمیل گنبد آرامگاه پدر خود، عمارت جداگانه‌ای با مسجد و محوطه وسیع برای نگهداری خرقه در کنار این گنبد ساخت و پس از تکمیل آن خرقه را از مسجد زره جامع به جایگاه مخصوص آن منتقل کرد و خرقه تاکنون در این بنا نگهداری می‌شود.

در وصف مشخصات ظاهری خرقه نبوی گفتند که این خرقه عبارت از جامه پشمینه ضخیمی با رنگ آسمانی است که از پشم نازک خالص شتر دوخته شده است. دو آستین مبارک آن از طول دامن جامه کوتاه‌تر و دو برِ پیش و رویش نسبتاً ژولیده است و به تناسب قامت انسان، کوتاه به نظر می‌آید.

درباره زیارتگاه خرقه و تعیین متولیان آن، فرمان‌ها و وقف‌نامه‌های متعددی از حکام و امرای افغانستان از جمله احمدشاه، تیمورشاه و شاهان و شاهزادگان پس از آنها باقی مانده و تزیینات معماری و کتیبه‌هایی نیز در دوره‌های تاریخی بعدی به ساختمان آن افزوده شده است.