آیین های محرم و عاشورا در ملل مختلف(12)
عقرب 04, 1395 18:40 Asia/Kabul
در این قسمت از رسم نذری و نذورات ماه محرم سخن می گوییم.
محرم و عاشورا در فرهنگ مذهبی شیعیان همواره جایگاه خاص و برجسته‌ای دارد و زمینه ساز مجموعه‌ای از سنت‌ها و مراسم‌هایی است که در طول تاریخ به عنوان میراثی معنوی نسل به نسل و سینه به سینه به دیگران منتقل می‌شود. نذورات ماه محرم نیز گوشه‌‌ای از آداب و رسومی است که مردم اقلیم‌های مختلف ایران در شهرهایشان برگزار می‌کنند.
نذر به معنی عهد، پیمان وآنچه شخص بر خود واجب کند که انجام دهد یا در راه خدا بدهد به شرط چیزی یا بدون شرط. شرط آن است که نذرکننده، نذر کند طاعتی را انجام دهد که برای او مقدور باشد. همچنین نذر کننده باید بالغ و عاقل باشد و از روی اختیار و قصد نذر کند.
نذر، عملی است که فرهنگ دینی صورت هایی مشروع و معقول برای آن تعیین کرده است و به غیر از جنبه های فردی، خصلتی فرهنگی و اجتماعی نیز دارد. همین جنبه های نذر است که آن را به الگویی فرهنگی و نهادی اجتماعی تبدیل کرده و آن را نمادی فشرده و متراکم از جهان بینی معتقدان و عاملان به آن ساخته است. نیاز نیز به معنی حاجت، احتیاج، خضوع و تنگدستی است و نذری که برای گرفتن مراد و حاجت خود به نام نبی و ولی داده شود و آن بیشتر به شکل خوراک است. لذا نذرها بر دو دسته تقسیم می شوند. یک نوع نذرهایی که با انجام کاری یا برپایی مراسمی همراه هستند. دوم نذرهایی که برای قبول آنها خوراکی تدارک دیده می شود.
تنوع نذرها و نیازها از یک سو بیان کننده عقیده و باور نذر کنندگان است و از سوی دیگر، نشانه ای از تنوع فرهنگ اقلیمی و مردمی هر ناحیه از ایران به شمار می آید. نذر پیشواز، نذر عَلَم، نذر نخل، نذر شمع و نذر اطعام از مهمترین نذورات ماه محرم به شما می روند. مناسب است با برخی از نذرهای ماه محرم بیشتر آشنا شویم.
یکی از نذرهای پیشواز ماه محرم، غبارروبی تکایا، حسینیه ها و مساجد است. در این نوع نذر، برخی از مردم در شهرها و روستا نذر می کنند با آرزوی برآورده شدن حاجتشان، در مراسم نظافت و غبارروبی مسجد، حسینیه و تکیه محلشان شرکت کنند. شستشوی وسایل پذیرایی، نظافت فرش ها و سیاهپوش کردن حسینیه ها از جمله نذرهایی است که مردم عقیده دارند با شرکت در آنها حاجاتشان برآورده و از ثواب آن برخوردار خواهند شد.
در نذر عَلَم، نذرداران و حاجتمندان نذر می کنند از زیر عَلَم مراسم عزاداری امام حسین (ع)رد شوند یا عَلَم را بر دوش خود حمل کنند یا نذری به پای علم بریزند.
در نذر نخل نیز حاجتمندان نذر می کنند که در تهیه و ساخت نخل هیئت های عزاداری شرکت کنند. این افراد با توجه به نوان خود، در بخش های مختلف تهیه نخل شرکت می جویند. برخی از باغداران یا چوب فروشان، نذر می کنند بدون دریافت وجهی، چوب و الوار لازم را برای نخل در اختیار حسینیه یا تکیه قرار دهند. نجاران هم برای ساختن «نخل »پیشقدم می شوند. زنان حاجتمند نیز با هدیه پارچه های زربافت و ابریشمی به نذر ونیازهای خود جامه عمل می پوشانند. تهیه و تدارک آش و توزیع آن بین افراد در زمان آذین بندی نخل نیز از دیگر نذورات بشمار می آید.
نذر شمع هم از نذورات رایج در ماه محرم به ویژه در مراسم شام غریبان است. حاجتمندان با در دست داشتن شمع های روشن در مراسم عزاداری شرکت می کنند.
نذری خون نیز چند سالی است که در میان ایرانیان باب شده است. در این نوع نذری، ایرانیان در روزهای ماه محرم و صفر با حضور در مراکز انتقال خون، خون اهدا می کنند.
اما در میان نذرهای مختلف، نذر اطعام یکی از قدیمی ترین، متنوع ترین و گسترده ترین انواع نذر در سوگواری ماه محرم و صفر به شمار می رود. آئین نذری دادن به عزاداران امام حسین(ع) سنتی دیرینه و پسندیده میان بیشتر مسلمانان به ویژه شیعیان دنیاست. در کشور ما ایران هم این نذری دادن در ایام محرم وجود دارد و در تاسوعا و عاشورا این نذری دادن به اوج خود می‌رسد. مراسم نذری دادن مملو از ارزش‌های انسانی و اسلامی است و در کنار همیاری و دوستی مردم، نشان دهنده فرهنگ، آداب و رسوم و عقاید و سنت‌های ماست. همچنین نشانه‌هایی از عواطف احساسات و یکدلی مردم و شریک بودنشان در عزای سرور و سالار شهیدان است. ادای نذر موجب اجتماعی شدن و درونی کردن ارزش ها و اعتقادات دینی ،تقویت باور های جمعی، تقرب بیشتر به خدای متعال و تعظیم شخصیت های اهل بیت پیامبر نور و رحمت و فعالیتی آیینی است که روز به روز گسترش بیشتری می یابد.
