آیین های محرم و عاشورا در ملل مختلف(13)

در این قسمت از انواع مراسم نذر اطعام در شهرهای مختلف ایران گفته ایم.

حتماً به خاطر دارید در برنامه گذشته اشاره نمودیم، در میان نذرهای مختلف «نذر اطعام» یکی از متنوع ترین و گسترده ترین انواع نذر در سوگواری ماه محرم و صفر به شمار می رود. آئین نذری دادن به عزاداران امام حسین(ع) سنتی دیرینه و پسندیده میان بیشتر مسلمانان به ویژه شیعیان دنیاست و در ایران هم بخصوص در روزهای تاسوعا و عاشورا، نذری دادن بسیار رایج است.

بیشتر این نذری ها به صورت طبخ غذا و پخش آن میان مردم و عزاداران امام حسین(ع) است، به علاوه توزیع غذا در دسته ها و هیئت های مذهبی در این ایام معمول است. نذورات مطابق سنت‌ها و رسوم هر منطقه است. معروف ترین غذا برای نذری ماه محرم، خورش قیمه همراه با برنج و عدس پلو است که از نذری‌های قدیمی محسوب می‌شود.

در عزاداری‌های محرم برخی از ارامنه و زرتشتیان به حضرت ابوالفضل(ع) و اباعبدالله الحسین(ع) ارادت ویژه‌ای دارند و هر سال از قند و چای هیئت‌های مسلمان گرفته تا چند رأس گوسفند نذر کرده و در این مراسم معنوی شرکت می‌کنند.

در همدان نذوراتی همچون قیمه پلو، عدس پلو، حلیم، سمنو، حلوازرده، خرما و شیر بین عزادران حسینی توزیع می‌شود. همدانی‌ها معتقدند نذرهایشان را باید ادا کنند و کمتر خانواده‌ای را در استان همدان پیدا می‌کند که نذری را در ایام محرم و صفر نداشته باشد و در این امر خیر شریک نباشد.

از نذورات  شهر کاشان پختن و توزیع نانی در روز تاسوعا به نام نان عباسعلی است که در قدیم در خانه‌ها پخت می‌شده و امروزه توسط نانوایی‌هایی خاص پخت می‌شود و از محبوبیت خاصی برخوردار است.  یکی از نذری های رایج در این شهر هم آبگوشتی است که عاری از هرگونه حبوبات است. در گذشته که در منازل دام نگهداری می‌شد هر دامداری برای برکت و یا ادای نذر، شیر دام خود را در صبح روز عاشورا به یاد فرزند شش ماهه سیدالشهدا (ع) به هیئت‌های عزاداری می‌دادند. امروزه همچنان این سنت وجود دارد مردم با خریداری شیر و اهدای آن نذر خود را ادا می‌کنند.در بین غذاهای نذری کاشان، گوشت لوبیای آن بسیار شهرت دارد که بسیار خوشمزه طبخ شده و خواهان بسیاری دارد.

مردم شهرستان دزفول در جنوب ایران  در تابستان ضمن آب‌پاشی در خیابان‌ها و خنک کردن آنها با شربت، هندوانه و بستنی از عزاداران پذیرایی و در زمستان به آنها شیر گرم می‌دهند. در بیشتر شهرها و روستاهای استان کرمان مرسوم است که از اول تا هفتم ماه محرم، «عاشوری» که یک نوع آش بلغور است و همچنین شُله زرد، در میان همسایگان و دیگر اهالی، توزیع می‌کنند.«شله» یکی از غذاهای سنتی و منحصر به فرد مشهدی‌ها است که طبخ آن با روش‌های ویژه و بیشتر در مراسم سوگواری محرم انجام می‌شود. «شله مشهدی» با آداب و رسوم خاص معنوی طبخ و در فضایی ملکوتی میان عزاداران امام حسین(ع)توزیع می‌شود.

در تهران امروز، جوانان از روزهای پایان ذیحجه برای برپایی تکیه و چادر و خیمه امام حسین (‌ع) داوطلب می‌شوند و طی دهه اول محرم، مراسم باشکوه عزاداری را دراین محل‌ها برپا می‌کنند. معمولا ساکنان محلات هم نذورات خود را در این مکان ها  درمیان عزاداران پخش می‌کنند.در سال های اخیردرحاشیه میادین و خیابان‌ها، چایی و شربت و آش نذری توزیع  می‌شود. مناسب است بدانید نذورات غذایی از تنوع خاصی برخوردار است و شامل کباب، ماهی و انواع خورش و برنج می باشد و معمولا در مساجد و حسینیه ها و تکایا و منازل شخصی توزیع می شود. در برخی شهرها از جمله تهران شاهد صف های طولانی عزادارانی هستیم که مشتاق گرفتن نذری امام حسین هستند.

همچنین یکی دیگر از شکل های ادا کردن نذورات در این ماه، تهیه و توزیع نوشیدنی های مختلف نذری در خیابان ها بین مردم و در میان دسته های عزاداری است. شربت ها برای رفع تشنگی بخصوص در گرمای  تابستان و نوشیدنی های گرم برای گرم شدن عزاداران در زمستان کارایی دارد. از جمله مهم ترین این نوشیدنی ها می توان به شربت زعفران، خاکشیر، شربت نعناع، شربت به لیمو، شربت لیمو، شربت پرتقال و آلبالو، شربت ریحان و انواع دیگری از شربت های سنتی و شیر گرم ، شیر کاکائو و انواع چایی اشاره کرد.

پختن نذری و توزیع آن، یاد آوری کننده ارزش های اجتماعی نظیر برابری، تعاون، اتحاد، نظم، تعادل و توازن است. همکاری اقشار مختلف مردم برای نذری دادن و در کنار هم بودن آنها هنگام طبخ نذری، نشانه همراهی آنان در همه شرایط و زمان هاست. فرقی نمی کند چه کسی هستی و در کجا زندگی می کنی همین کافی است که به امام حسین (ع) و خاندان پاکش متوسل شوی و با تمام وجودت برای حاجت ات نذر کنی و در این روزهای زیبا با دلی پر از شکر و توسل نذرت را ادا کنی.

در بحارالانوار در این زمینه نیز روایتی از امام حسین علیه السلام ذکر شده که فرمودند :

« همانا خداوند ما را برگزید و گروهی را برای ما برگزید تا یاریمان کنند و به سبب شادی ما شاد باشند و به خاطر حزن ما اندوهگین باشند و اموال و جان هایشان را در راه ما بذل کنند. آنان از ما و به سوی ما هستند.»