گزارشی از نشست مدیران تئاتر غرب آسیا در ایران

همیشه و در طول تاریخ، کشورها از منظر فرهنگ و تاثیر و تبلیغ فرهنگی توانسته‌اند دیگر روابط اقتصادی و نظامی و اجتماعی را تقویت کنند. در واقع تنها از راه فرهنگ می‌توان همه وجوه اندیشه را به دیگر مناطق گسترش داد و از ویژگی های آنها نیز بهره مند شد. برگزاری نشست مدیران تئاتر کشورهای غرب آسیا در تهران، امکانی برای تبادل فرهنگی، هنری، فکری و مقابله درست و اصولی با هجمه همه‌جانبه فرهنگی، هنری، فکری و دینی‌ای بود که بر ملت‌های منطقه تحمیل‌شده است.

        مسئولان عرصه تئاتر ایران با برگزاری نشستی بین‌المللی درصدد ایجاد و تقویت همکاری‌های مشترک با کشورهای حوزه غرب آسیا برآمده و در تازه ترین اقدام، در روزهای 9 تا 11 آبان ماه ( 30 اکتبر تا 1 نوامبر ) "نشست مدیران تئاتر غرب آسیا" را در تهران برگزار کردند. این نشست میزبان مدیران، مسئولان و دست‌اندرکاران تئاتری از ده کشور الجزایر، تونس، افغانستان، پاکستان، سوریه، عمان، آذربایجان، لبنان، عراق و قطر بود. ایران با تمامی این سرزمین‌ها دارای مناسبات دامنه‌دار و در بسیاری موارد کهنی است که بر پایه‌ پیوندهای زبانی، فرهنگی، جغرافیایی، مذهبی، اقتصادی و سیاسی استوار شده اند. آنچه به تعامل میان کشورهای شرکت کننده در این نشست در این برهه از زمان اهمیتی ویژه می‌بخشد، پرداختن به امکانات نهفته در تئاتر و فرصت‌هایی است که این هنر می‌تواند در مواجهه با این چالش‌ها در اختیار این مدیران و مسئولان قرار دهد.

     ممکن است آشفتگی‌های موجود در مناطق آشوب زده‌ و پرتلاطم خاورمیانه و شمال آفریقا چشم‌اندازی مبهم برای چنین رویدادی ترسیم کنند. ولی باید در نظر داشت که فرهنگ مهم‌ترین و کارسازترین ابزار رویارویی با افراطی گری و کشمکش‌های مذهبی ‌و قومیتی نه تنها در این مناطق بلکه در سراسر جهان به شمار می‌رود. اما ایران و کشورهای حاضر در این نشست می خواهند از امکانات هنر تئاتر برای برقراری تاثیرگذارترین ارتباطات در حیطه‌ پرسش‌های مربوط به هویت، تاریخ و معنویت استفاده کنند. در واقع تمامی این کشورها از یک طرف با جهانی شدن فرهنگ روبه‌رو هستند که فرسایش و نابودی فرهنگ‌های منفرد و محلی را به دنبال دارد و از سوی دیگر با جمعیت جوانی درگیرند که در این رویارویی نابرابر فرهنگی، آماج بیشترین لطمه‌هاست.
     زبان مشترک هنر تئاتر در بسیاری از این موارد می‌تواند به کمک گرفته شود و کشورهای حاضر در این نشست با توسعه‌ تبادلات صحنه‌ای و بهره‌گیری از این زبان، می‌توانند حساسیت‌های خاص سرزمین خویش در هر یک از این حوزه‌ها را با دیگران به اشتراک بگذارند.

     در این برنامه سه روزه معرفی تئاتر کشورهای منطقه غرب آسیا، معرفی رویدادهای بین المللی هنر و به ویژه تئاتر در ایران و دیگر کشورهای شرکت کننده و تنظیم تفاهم نامه فعالیت های مشترک هنری منطقه ای در دستور کار نشست قرار داشت.
 مهمانانی که برای ایجاد و تقویت همکاری های مشترک در حوزه نمایش به تهران آمدند عبارت بودند از: "علی قسمت لالایف"، رئیس مجموعه نمایش‌های موزیکال جمهوری آذربایجان، "احسن ثلیلانی"، نماینده ویژه وزیر فرهنگ الجزایر، "سید منصور رحمانی"، مدیر کل تئاتر ملی وزارت اطلاعات و فرهنگ افغانستان، "ناتیا سرابیدز"، معاون وزارت آموزش، فرهنگ و ورزش گرجستان، "احمد حسن‌ موسی ساعدی"، مشاور هنری بخش سینما و تئاتر وزارت فرهنگ و گردشگری عراق  و"علی فرحات"، مدیر تئاتر وزارت فرهنگ لبنان. علاوه بر این مهمانان، "خالد بن عمر بن احمد الشنفری"، رییس تئاتر صلاله کشور عمان، "سمیع الله"، معاون مدیر کل هنرهای نمایشی و عضو شورای ملی هنرهای پاکستان،" سعد بورشید"، رئیس اداره تئاتر وزارت فرهنگ و ورزش قطر، "اندری مالیشوف"، رئیس دپارتمان حمایت دولتی از هنر و صنایع دستی وزارت فرهنگ فدراسیون روسیه،"زهیر رمضان"، رئیس اتحادیه هنرمندان سوریه و "سامی نصری"، نماینده وزارت فرهنگ تونس از دیگر مهمانان خارجی نشست مدیران هنرهای نمایشی کشورهای غرب آسیا بودند.

   معرفی جشنواره های بین المللی تئاتر ایران و آشنایی با مدیران مراکز و نهادهای تئاتری ایران از جمله خانه تئاتر، حوزه هنری، تئاتر دانشگاهی، سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران از دیگر بخش های این نشست بود. مهمانان این نشست در اولین روز به بازدید از مجموعه تاریخی کاخ گلستان و مجموعه تئاتر شهر به عنوان دو بنای تاریخی و فرهنگی ایران که در تاریخ فرهنگ و هنر ایران نقش موثری داشته اند رفتند. اجرای قطعات نمایشی آئینی و سنتی همچون تعزیه خوانی و آیین های عاشورایی از جمله برنامه های این روز در کاخ گلستان بود.

     "زهیر رمضان" از بازیگران مطرح سوریه و نماینده مجلس این کشور ، یکی از حاضران نشست مدیران هنرهای نمایشی کشورهای آسیای غربی، گفت: پنج سال است که سوریه رنگ جنگ گرفته و این اجلاس فرصت خوبی است که تجربه فعالیت های هنری در شرایط جنگی را به دیگر کشورها انتقال بدهیم . در این سالها مناطق زیادی از سوریه را گروه های تکفیری تسخیر کرده اند. در این مناطق کودکانی هستند که هنگام جنگ بدنیا آمده اند. این کودکان که حالا پنج ساله هستند، چیزی جز جنگ و خرابی های حاصل از آن ندیده اند. مردم از مناطق ناامن مهاجرت کردند و به مناطق امن آمدند. ما هنرمندان سوری در حال تولید نمایش برای این مردم هستیم. نمایش هایی که واقعیت ها را درباره این جنگ مطرح می کند و همبستگی و اتحاد ملی را تقویت می کند.

     رئیس مجموعه نمایش های موزیکال جمهوری آذربایجان نیز گفت: صنعت تئاتر صنعتی است که ارکانش به شکل زنجیره ای به هم وصل است. وقتی یک کشور با شرایط این هنر در کشورهای دیگر باخبر باشد ، می تواند از این طریق تاثیر بگیرد . به همین دلیل ، دور هم جمع شدن مدیران تئاتر کشورهای مختلف می تواند تاثیرگذار باشد و نتایج خوبی به دنبال آورد . ما می توانیم با همکاری یکدیگر می توانیم پروژه های بین المللی را شکل بدهیم و اجرا کنیم.
    در همین زمینه دکتر "قطب‌الدین صادقی" ، مدرس، نویسنده و کارگردان تئاتر نیز بر تولید مشترک تئاتر تحت نظر کارشناسان تاکید کرده و گفت : در دنیای امروز دیگر نمی‌شود سر در لاک خود کرد، حال باید فرصت را غنیمت شمرد و به گسترش روابط پرداخت. تبادل فرهنگی با کشورهای غرب آسیا که ازلحاظ فرهنگی نقاط مشترک زیادی با ما دارند، نقطه شروع خوبی است که ازین طریق تجربیات خود را در این زمینه آغاز کنیم و در ادامه برای تبادل با کشورهای بزرگ آماده شویم.
    این کارگردان باسابقه تئاتر بابیان این نکته که تبادل فرهنگی بین کشورهای غرب آسیا علاوه بر ایجاد همبستگی و درک متقابل، مزایای زیادی را برای تئاتر ما به ارمغان می‌آورد، گفت: در بستر این تبادل است که روشنفکران و هنرمندان چند جامعه باهم به تعامل می‌پردازند و با جهان‌بینی فرهنگی هم آشنا می‌شوند و به این صورت با شناخت از نقاط ضعف و قدرت خود، باعث شکوفایی در عرصه فرهنگ کشورشان می‌شوند.

     مدیرکل هنرهای نمایشی لبنان، علاوه بر شرکت در همایش، به تماشای دو نمایش در تهران نیز نشست و بانحلیلی شنیدنی از موقعیت فرهنگ ایران گفت : ایرانی ها گرمای خورشید و زیبایی باغ را یکجا دارند.
   " علی فرحات" تجربه حضور در فضای تئاتر ایران را به زیبایی توصیف کرد و گفت: خورشید پس از میلیون ها سال گرمابخشی، دیگر تابیدن برایش عادی شده ولی کسی که در مسیر تابش نور خورشید قرار می گیرد، همچنان از گرمای آن لذت می برد. زیبایی و شگفتی یک باغ بزرگ هم پس از گذشت دورانی برای ساکنین و صاحبش عادی می شود اما کسی که تازه وارد آن می شود، از موهبت و عظمت باغ مبهوت می شود. ایرانیان هم خورشید دارند و هم باغ، و گرمای خورشید و زیبایی باغ را یک جا دارید.    
   وی در ادامه گفت: من بیش از آنکه از توسعه و فضای حرفه ای تئاتر ایران شگفت زده بشوم، از دیدن انبوه تماشاگران تئاتر که هرشب سالن های نمایش را پرمی کنند لذت بردم. مردمی که تا این میزان فرهیخته اند که با اشتیاق به تماشای نمایش می نشینند، موهبتی هستند که در دیگر نقاط دنیا کمتر دیده می شود و تئاتر ایران به این مردم مفتخر است.

  
    در یک جمع بندی نهایی می توان گفت که اساسی‌ترین ره‌آورد نشست مدیران هنرهای نمایشی غرب آسیا در ایران ، شناساندن ایران و تئاتر آن به کشورهای منطقه بود. تئاتر ایران هنرمندان بسیار پیشرویی دارد که نمایش‌های متفاوتی را روی صحنه می‌برند. از این جهت ایران می‌تواند بر تئاتر منطقه تاثیر بگذارد و این، دست‌آورد کمی نیست. برگزاری این نشست، در جهت گسترش تبادل فرهنگی میان ایران و کشورهای هم‌جوار مسلمان و عرب، حرکتی مثبت و قابل تقدیر است.
    جمهوری اسلامی ایران به عنوان میزبان یکی از مهمترین حرکت‌های فرهنگی و هنری و با حضور و مشارکت کشورهای منطقه به سمت افق‌های نوین و تازه‌ و تجربه‌ی خلاقیت‌ها و پویایی‌ها گام برمی‌دارد. حضور صاحب‌نظران و مدیران بین المللی تئاتر در این نشست، نشان از اهمیت و منزلت هنر تئاتر دارد. امید است تا با هم‌فکری ایشان دستاوردهای موثر و مفیدی برای فرهنگیان و فرهنگ دوستان شکل گیرد و شاهد آینده‌ای نویدبخش باشیم . بدیهی است که این قبیل نشست‌ها و گسترده کردن و عمق بخشیدن به سرفصل و رئوس آن، همراه با کشف استعدادهای درخشان و معاصر، می‌تواند چراغ راه و دستورالعملی برای حرکت به جلو و پویایی این هنر باشد.

-------------------------------------------------------------