آیین های محرم و عاشورا در جمهوری آذربایجان(24)

این قسمت را به آشنایی با آیین های عزاداری ماه محرم در «جمهوری آذربایجان» اختصاص داده ایم

جمهوری‌ آذربایجان‌ با ‌۸۶۶۰۰‌ کیلومتر مربع مساحت‌ در جنوب‌ رشته‌ کوه‌های‌ قفقاز و شمال‌ رودخانه‌ ارس‌ درمجاورت‌ دریای‌ خزر واقع شده‌است. کشورهای ایران در جنوب، ارمنستان و ترکیه در غرب، گرجستان در شمال غربی و روسیه در شمال آذربایجان قرار دارند. همچنین این کشور دارای مرز آبی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در کناره دریای خزر است. از جمعیت حدود ده میلیونی آذربایجان ۹۵ درصد مسلمان هستند و 5 درصد از اقلیت های یهودی و ارمنی و مسیحی اردتدکس می باشند. ۸۵ درصد جمعیت مسلمان جمهوری آذربایجان شیعه و۱۵ درصد بقیه سنی هستند. لذا آذربایجان دومین کشور شیعی جهان به شمار می رود. ولی متاسفانه جمعیت عظیم شیعیان آذربایجان، علیرغم خواست قلبی نمی توانند به نحو دلخواه خود، مراسم ماه محرم را برگزار نمایند . دولت جمهوری آذربایجان در آستانه فرا رسیدن ماه محرم، محدودیت‌های دینی در خصوص فعالیت مذهبی شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) در این کشور را افزایش داده است. طبق ابلاغیه جدید، آیین‌های عاشورایی در ماه محرم تنها در مساجد قابل برگزاری خواهد بود. هرگونه برگزاری مراسم مذهبی در منازل و تجمع در خیابان‌ها غیر قانونی بوده و خاطیان مورد پیگرد قرار خواهند گرفت. در ضمن نمایش نمادهای مذهبی و عاشورایی نیز در خیابان‎ها و اماکن عمومیِ جمهوری آذربایجان ممنوع اعلام شده‌است.

در جمهوری آذربایجان اکثر شیعیان به ماه محرم اعتقاد قلبی ویژه ای دارند. در مناطق شیعه‌نشین معمولاً تا اربعین حسینی به موسیقی گوش نمی‌دهند. در این مناطق مراسم عروسی در ماه محرم و صفر برگزار نمی‌شود. تا پایان ماه محرم و اربعین حسینی، معمولاً خانم ها لباس های نو نمی‌دوزند و خانواده ها، تغییر مکان نمی‌دهند. مردم در روزهای تاسوعا و عاشورا لباس های رنگارنگ مخصوصا لباس قرمز نمی‌پوشند. خانواده های مذهبی که توان مالی دارند سفره های احسان می گسترانند و در خانه‌ها، مراسم مرثیه برگزار می‌کنند. اکثر مردم آذربایجان از اسامی نظیر علی، حسن، علمدار، عباس، علی عباس، ذوالفقار، فاطمه، زینب، زهرا و سکینه، برای کودکان متولد شده در ماه محرم استفاده می کنند. مردم در مساجد جمع می‌شوند و برنامه‌های متنوع عزاداری‌برگزار می کنند. در شهر باکو پایتخت جمهوری آذربایجان آئین های عزاداری در مساجد و نیز در اکثر حسینیه‌ها با شرکت قابل توجه شیعیان و دوستداران اهل بیت (ع) به ویژه جوانان مومن آذری برپا می شود. یکی از برنامه هایی که در ایام ماه محرم به ویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا در جمهوری آذربایجان صورت می گیرد، اهداء خون توسط عزاداران می باشد. در روز عاشورا، روستای نارداران در نزدیکی شهر باکو به سبب وجود زیارتگاه امامزاده معروف «حضرت رحیمه خاتون» خواهر امام رضا ( ع) به مرکز برگزاری مراسم عزاداری تبدیل می شود. هزاران  نفر که اکثر آنان را جوانان سیاه پوش تشکیل می دهد خود را به زیارتگاه مجلل خواهر امام رضا(ع) می رسانند و با تشکیل دستجات سینه زنی و زنجیر زنی به عزادارای سرور و سالار شهیدان می پردازند.

گفتنی است، مراسم عزاداری ایرانیان در شهر «باکو» همواره مورد توجه بوده وعزاداران عاشق و دلباخته اباعبدالله الحسین (ع) با شور و شوق وصف ناپذیر با حضور گسترده در حسینیه ایرانیان مقیم باکو آیین های سوگواری ویژه ای را برگزار می کنند و جمع زیادی از مردم آذری نیز که اغلب آنان را جوانان تشکیل می دهند با علاقه وافری در این مراسم شرکت می کنند. حضور مداحان و خطیبان برجسته ایرانی نیز نقش مهمی در برگزاری گسترده این مراسم ها و آگاه سازی مردم از واقعه کربلا و مصیبت های این روز دارند.

«گنجه» ازجمله شهرهای جمهوری آذربایجان است که مراسم عزاداری ماه محرم در آنجا به صورت ویژه ای برگزار می گردد. در گنجه مانند ایران از اول ماه محرم مراسم عزاداری شروع می شود و مردان و زنان در قالب دسته های عزاداری در امامزاده شهر عزاداری می نمایند. در روزعاشورا محوطه امامزاده شهر گنجه مملو از جمعیت می شود و مردم نذرهای خود را دراین محل ادا می کنند. علاوه بر شهرهای مختلف جمهوری آذربایجان از قبیل باکو و گنجه، جمهوری خودمختار نخجوان نیز از جمله مناطقی است که مردم آن در حد وسع و توان مراسم عزاداری ماه محرم رابرگزار می کنند. نوحه خوانی مرثیه سرایی، زنجیر زنی، سینه زنی، کشتن قربانی، گستردن سفره احسان، پخش خرما و نذورات دیگر، گریه بر مصائب اهل بیت و تعطیل کردن محل کار و کوشش و بازار و... از جمله برنامه هایی است که در این جمهوری در ماه محرم صورت می گیرد. مناسب است بدانید در جمهوری آذربایجان اقلیت سنی هم در مراسم عاشورا شرکت می‌کنند که این امر نشانگر احترام ایشان به اهل بیت رسول الله(ص) و تعامل دوستانه شیعه و سنی می باشد.

عزاداری روز عاشورا در جمهوری آذربایجان

نکته قابل توجه آن است که دولت جمهوری آذربایجان، سال 2016 را  «سال چندفرهنگ گرایی» در این کشور اعلام کرده است و در قالب ویژه برنامه های این سال، تقریباً هر ماه و هر هفته، همایش و برنامه ای برای نمایش نمادهای عقاید و آیین های غیرشیعی و اظهار و تاکید بر آزادی کامل آنها از جمله یهودیان و مسیحیان و بهائیان و حتی وهابی ها در جمهوری آذربایجان برگزار می شود. اما، شیعیان که اکثریت قاطع مردم جمهوری آذربایجان را تشکیل می دهند، کمتر از حق برگزاری مراسم عاشورا در خیابان های شهرها و روستاهای خود برخوردارند، حتی بعضاً از برگزاری مجالس عزاداری حسینی در داخل منازل خود و نصب یک پرچم سیاه بر روی شیشه ماشین خود به نشانه عزاداری برای امام حسین (ع) محروم شده اند. بدیهی است اعمال محدودیت توسط حکومت آذربایجان در اجرای مراسم مذهبی و دینی علیه شیعیان که اکثریت مردم این کشور را تشکیل می دهند، عاقبت خوشایندی نخواهد داشت چون این موضوع علی رغم ادعای دولت آذربایجان، در راستای مقابله با چند فرهنگ گرایی و حقوق بشر است. شیعیان واقعی این کشور نیز باید با تأسی به مسلمانان سایر کشورهای اسلامی که با کارهای فرهنگی و مشارکت توانسته‌اند گام‌هایی در جهت پیشرفت و بهبود دین بردارند، از وابستگی سیاسی دوری گزیده و سعی در گسترش فرهنگ شیعی با استمداد از گذشتة خود کنند، گذشته‌ای که پر از ستاره‌های درخشان ادبی و فرهنگی شیعی است.

*****************************