Pars Today

در این برنامه قصد داریم راجع به آرمان استقلال که یکی از مطالبات تاریخی ملت ایران و همچنین یکی از آرمان های ملت مظلوم و ستمدیده جهان بوده و در انقلاب اسلامی مردم ایران به طور کامل تحقق یافته،‌ با شما صحبت کنیم. با ما همراه باشید.

انقلاب اسلامی آرمان های زیادی داشت اما استقلال و آزادی از جمله مهمترین شعارهای مردم در بیشتر تجمعات اعتراضی سال های منتهی به پیروزی انقلاب در سال 1979 بود. دو مطالبه «استقلال» و «آزادی» به عنوان کانون خواسته‌های مردم ایران علاوه بر اینکه ریشه در عمق تاریخ معاصر ایران و ارزش های ملی و دینی مردم داشت، در سپهر اندیشه، گفتار و کردار سیاسی بسیاری از ملل مظلوم و استعمار زده آن عصر نیز از جایگاه رفیعی برخوردار بود. در آن مقطع زمانی که مردم ایران یکصدا و مستمر برای پیروزی انقلاب اسلامی فداکاری می‌کردند، ‌بسیاری از آزادیخواهان عالم و ملت‌های مظلوم دنیا خسته از استبداد حاکمان داخلی و استثمار کشورهای استعمارگر، در آرزوی تحقق آزادی و استقلال برای کشورشان بودند.

هرچند استقلال‌طلبی در کنار آزادیخواهی از شعارهای اصلی مردم ایران در انقلاب اسلامی بوده اما از نظر تاریخی پیگیری تحقق این دو ارزش در ایران نزدیک به یک قرن پیش از آن انقلاب مسبوق به سابقه بوده است. در سال‌های پایانی قرن نوزدهم،‌ در ایران انقلاب مشروطه به پیروزی رسید؛ انقلابی که آرمان استقلال و آزادی و تحقق عدالت اجتماعی از اصول اصلی و محوری آن بود. در آن مقطع زمانی دو قدرت روس و انگلیس به صورت مستقیم در امور داخلی ایران مداخله می‌کردند و به دلیل ضعف حکومت ایران،‌ دولتمردان یارای مقابله با آن را نداشتند اما به تدریج که رقابت این دو کشور برای گرفتن امتیازات اقتصادی و سیاسی بیشتر شد حساسیت مردم برانگیخته شد و غلیان عمومی به وجود آمد. این جوشش و خروش مردم علیه حاکمان مستبد و دول استعمارگر خارجی از آن زمان شکل گرفت و تا انقلاب اسلامی به بلوغ خود رسید.

از جمله مهمترین مصادیق مداخله در امور داخلی ایران و اعمال ظلم و ستم به مردم،‌ تحمیل قراردادهای ننگین به دولت ایران توسط دولت روسیه بود. روس‌ها پس از شکست دادن ایران در جنگ، طی قراردادهای گلستان و ترکمانچای، بخش‌های زیادی از خاک ایران را منتزع و حق کاپیتولاسیون را بر ملت ایران تحمیل کردند. آنها همچنین میراث ارزشمند انقلاب مشروطه ایران یعنی مجلس شورای ملی را به توپ بستند و با مشروطه‌خواهانی که با اعطای امتیاز به روس‌ها مخالف بودند،‌ به شدت برخورد کردند. انگلیسی‌ها نیز که در استثمار منابع ایران رقیب روس‌ها بودند، در به شکست کشاندن انقلاب مشروطه با روس‌ها همراهی کردند چرا که انقلاب مشروطه ایران،‌ با طرح و پیگیری «استقلال ملی» راه را برای مداخله هر دو قدرت جهانی مسدود می‌کرد. انگلیسی‌ها که در واقعه رژی قدرت مردم و حساسیت ایشان به استثمار انگلیس را تجربه کرده بودند به شدت از قدرت گرفتن مردم نگران بودند. در این واقعه، مردم با اعطای امتیاز انحصار فروش توتون و تنباکوی ایران به دو تبعه انگلیسی مخالفت کردند و باعث الغای آن شدند. اعطای این امتیاز که ضرر شدیدی به تجار ایرانی می‌زد، با واکنش عمومی مواجه شد و اولین برگ مقابله با استعمار خارجی را در تاریخ معاصر ایران رقم زد.

دو قدرت روس و انگلیس نه تنها با انقلاب مشروطه ایران، که بدنبال تحقق آرمان استقلال بود، مقابله کردند بلکه در جنگ جهانی اول و دوم نیز، علیرغم اعلام بی‌طرفی دولت ایران، بی‌طرفی را نقض و کشور را اشغال کردند. همچنین علیرغم تعهد این دول به خروج نیروهایشان از ایران پس از خاتمه جنگ، کشور شوروی از خروج نیروهای خود از ایران استنکاف ورزید و برای تحت فشار قرار دادن دولت برای اعطای امتیاز نفت شمال، دو استان شمالی ایران یعنی آذربایجان و کردستان را اشغال و از حکومت‌های خودمختاری که خود ایجاد کرده بودند، حمایت ‌کردند. غایله آذربایجان و کردستان که با حمایت شوروی برای گرفتن امتیاز نفت شمال به وجود آمد،‌ علاوه بر نقض استقلال و تمامیت ارضی،‌ خسارت‌های زیادی به ایران وارد کرد.

با پایان جنگ جهانی دوم موج عظیمی از جنبش های رهایی بخش و ضد استعماری در بخش های مختلف جهان به وجود آمد و توانست شهد شیرین استقلال و حق تعیین سرنوشت را در کام بسیاری از ملت‌های ستمدیده بریزد. هرچند ایران هیچگاه در طول تاریخ خود، مستعمره هیچ کشوری نبوده اما ملت ایران از پیشگامان و پیشقراولان مقابله با استعمارگران در سالهای پس از جنگ جهانی دوم بوده است چراکه قدرت‌های خارجی همواره در صدد مداخله در امور داخلی و استثمار منابع و ذخایر ارزشمند ایران بوده اند. در سال های آغازین پس از خاتمه جنگ جهانی دوم موج استعمارستیزی در ایران در قالب نهضت ملی شدن صنعت نفت به وجود آمد.

نهضت ملی شدن صنعت نفت، ‌قیام عمومی مردم ایران علیه قرارداد استثماری 1933 انگلیس بود. بر اساس این قرارداد که انگلیس به زور بر ایران تحمیل کرده بود، این کشور حق داشت ذخایر نفت جنوب ایران را استخراج و به فروش برساند و تنها 20 درصد از درآمدهای آن را به دولت ایران بازگرداند. ملت ایران در اوایل دهه 1950 به رهبری دکتر محمد مصدق آیت الله کاشانی علیه این قرارداد ظالمانه قیام و آن را ملغی کردند. نفت ایران  ملی شد اما انگلیس از هیچ کارشکنی علیه دولت و ملت ایران کوتاهی نکرد، از شکایت به دادگاه‌های بین‌المللی تا اعمال تحریم‌های گسترده اقتصادی به قصد به زانو درآوردن دولت و ملت ایران. اما مقاومت مردم در برابر زیاده‌خواهی انگلیسی‌ها منجر به توطئه جدیدی علیه ایران شد: کودتای 28 مرداد 1332 (1953) این کودتا با همدستی آمریکا و انگلیس علیه دولت قانونی ایران به وقوع پیوست تا استعمارگران قدیم و جدید بتوانند از این منبع عظیم اقتصادی بهتر و بیشتر ارتزاق کنند.

در سال‌های پس از کودتای 1953، انگلستان و آمریکا دو قدرتی بودند که در فضای جنگ سرد و دوقطبی پس از جنگ جهانی دوم با عقب راندن شوروی از ایران و روی کار آوردن یک دولت دست‌نشانده، ‌بر منابع نفتی ایران خیمه زدند. وقوع این کودتا نقطه عطفی در تاریخ ایران است چرا که استقلال و آزادی در ایران با تحکیم استبداد مطلقه محمدرضا شاه، که از آمریکا و انگلیس حمایت می‌شد، از بین رفت. در این دوره نفت ایران بین شرکت‌های نفتی دو کشور ایالات متحده و انگلستان تقسیم شد و ایران به عضویت پیمان بغداد و بعد از آن سنتو که زیرنظر آمریکا و انگلیس برای مقابله با گسترش نفوذ شوروی بوجود آمده بود، درآمد. در این سال ها ایران تحت فشار آمریکایی ها تن به انجام اصلاحاتی از بالا موسوم به انقلاب سفید داد که اکثریت مردم و گروه‌های سیاسی و مذهبی با آن مخالف بودند، ‌ایران به بازار خرید تجهیزات نظامی آمریکا و موتور رونق صنایع تسلیحاتی آمریکا تبدیل شد، دستگاه امنیتی رژیم به نام ساواک برای سرکوب مخالفان حکومت به وجود آمد و تقویت شد و در یک کلام استقلال ایران نقض گردید. اوج سلطه‌گری آمریکاییها در ایران فشار به دولت برای تصویب کاپیتولاسیون در ازای اعطای وام 200 میلیون دلاری بود که واکنش شدیدی در میان مردم به وجود آورد.

مبارزه مردم ایران در نهضت ملی شدن صنعت نفت گرچه با کودتای آمریکایی انگلیسی 1953 مواجه شد و متعاقب آن یک رژیم سرسپرده و وابسته به غرب در ایران به وجود آمد، اما این نهضت الهام‌بخش بسیاری ملل مظلوم دنیا شد. جنبش عدم تعهد متشکل از کشورهایی که در فضای دوقطبی و جنگ سرد خواهان حفظ استقلال و عدم وابستگی بلوک شرق و غرب به رهبری شوروی و آمریکا بودند، تحت تأثیر فضای پس از جنگ جهانی دوم و قیام مردم ایران علیه انگلیس به وجود آمد. به نحوی که در اولین اجلاس این جنبش در سال 1955 در باندونگ از دکتر مصدق به عنوان پیشقراول موازنه منفی و عدم تعهد به شرق و غرب، تجلیل به عمل آمد. این موج استقلال‌طلبی و استعمارستیزی خوشبختانه بسیاری از ملل مظلوم جهان را فراگرفت و جوامع زیادی توانستند خود را از زیر یوغ استعمار رهایی بخشند.

انقلاب اسلامی در ایران در شرایطی به پیروزی رسید که تحت فشار مشترک دو ابرقدرت آمریکا و شوروی این جنبش کم رونق شده و امید به استقلال و حق تعیین سرنوشت در بسیاری از کشورهای جهان از بین رفته بود. به طور مثال در شیلی، حکومت مردمی آلنده با حمایت آمریکایی ها ساقط و حکومت سرسپرده و مستبد پینوشه تحکیم و تثبیت شده بود. در این شرایط ملت ایران به رهبری آیت‌اله خمینی و با اتکاء به قدرت الهی توانست دست آمریکا را از مداخله در تمامی شئون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی کشور قطع کند. انقلاب اسلامی منادی استقلال، عدم تعهد و پای‌بندی به شعار نه شرقی نه غربی بود. امام خمینی، ‌برخلاف بسیاری از رهبران کشورهای جهان سوم که حرف از استقلال و عدم تعهد می‌زدند اما در عمل و در خفا به یکی از دو ابرقدرت تکیه داشتند، ‌با صراحت و قاطعیت حرف از استقلال زد و عملاً هم به آن پای‌بند ماند.

بسیاری از سیاستمداران و تحلیلگران در آن مقطع زمانی بر این عقیده بودند که با پیروزی انقلاب اسلامی، پیوند ایران با غرب و بویژه آمریکا همچنان برقرار خواهد ماند و یا حداکثر اگر ایران از حلقه یاران آمریکا خارج شود، دست به دامان شوروی خواهد شد. اما امام خمینی نه تنها سلطه آمریکا و غرب را در ایران نفی کرد بلکه با دست‌اندازی و مداخله شوروی که در آن زمان عطش زیادی برای داشتن پایگاهی در ایران داشت‌ نیز مقابله کرد. امام به همان اندازه که آمریکایی ها را به باد انتقاد می‌گرفت و از دخالت‌های آن کشور در امور داخلی ایران جلوگیری می‌کرد با شوروی‌ها نیز مقابله می‌کرد و اجازه مداخله در امور کشور را به ایشان نمی‌داد. نمونه بارز این سیاست، محکومیت شدید حمله شوروی به افغانستان از طرف امام خمینی بود. امام خمینی با موضع‌گیری آشکار علیه شوروی به خاطر حمله به افغانستان ثابت کرد که نه تنها برای او استعمار شرق و غرب فرقی ندارند و با هر دو مخالف است بلکه نعمت استقلال را نه فقط برای مردم ایران بلکه برای تمامی ملت‌های مظلوم بویژه کشورهای اسلامی آرزو می‌کند.

انقلاب اسلامی نعمت استقلال را برای ملت ایران به ارمغان آورد و جمهوری اسلامی پس از گذشت نزدیک به چهار دهه از پیروزی انقلاب، توانسته است از این نعمت بزرگ حراست کند. تردید نداشته باشید یکی از مهمترین دلایل خصومت زورگویان جهان با ایران در طی این سالها تأکید و اصرار ایران به حفظ استقلال بوده است. ایران حاضر نیست این گوهر گرانبها را که با تقدیم خونهای زیاد و تحمل بیش از یک قرن مرارت و مشقت به دست آمده به راحتی از دست بدهد. بدون تردید همانگونه که کسب استقلال هزینه‌های زیادی برای ملت ایران داشته، حفظ و حراست از آن نیز هزینه‌های زیادی خواهد داشت. فشارهای سیاسی، تحریم‌های اقتصادی و هجمه های رسانه‌ای که علیه جمهوری اسلامی ایران در دنیا به راه افتاده، تاوانی است که ملت ایران برای کسب و حراست از استقلال می‌ بردازد.