ویژه روز بین المللی زبان مادری

زبان، بازتاب‌دهنده فرهنگ مردمی است که به آن زبان سخن می‌گویند، پدیده‌ای است که هم‌چون موجودی جاندار با مردمان خود زندگی می‌کند، آنها را در بازگو کردن دنیای‌شان یاری می‌دهد،در کنارشان می‌بالد و تغییر و تحول پیدا می‌کند و حتی گاهی می‌میرد. مرگ هر زبان به معنای مرگ گوشه‌ای از فرهنگ بشری است. به مناسبت روز بین المللی زبان مادری ویژه برنامه ای تدارک دیده ایم که به سمع شما می رسانیم.

21 فوریه یادآور روزی است که دانشجویان بنگلادشی در سال 1952 برای به رسمیت شناخته شدن زبان خود- بنگلا - به عنوان دومین زبان رسمی کشور تظاهرات کردند و تعدادی از آنها توسط پلیس داکا پایتخت کنونی کشور، کشته شدند. اما ایستادگی و مقاومت دانشجویان، اساتید دانشگاه ها و فعالان فرهنگی بنگلادش سبب شد که در سال ۱۹۵۶ مجدداً زبان بنگالی به رسمیت شناخته شود.

مراسم روز ملی زبان مادری در بنگلادش همه ساله در ۲۱ فوریه با شکوه خاص برگزار می‌شد تا اینکه در ۱۷ نوامبر ۱۹۹۹ سازمان آموزشی، علمی‌و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) پیشنهاد رسمی‌کشور بنگلادش را برای اعلام ۲۱ فوریه به عنوان «روز جهانی زبان مادری» پذیرفت و ۱۸۸ کشور عضو یونسکو از جمله جمهوری اسلامی‌ایران به آن رأی داده و آن را تائید کردند.

برای گرامیداشت این روز هرساله سازمان تربیتی، علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد (یونسکو) مراسم گوناگونی را در بسیاری از کشورهای جهان برگزار می کند و از دولت ها می خواهد که حقوق اقوام ساکن کشور خود را برای آموزش به زبان مادری شان به رسمیت بشناسند و زمینه تدریس زبان آنها را در نظام آموزشی کشورشان فراهم آورند.یونسکو  شعار امسال روز جهانی زبان مادری را ” پیش به سوی آینده ای پایدار از طریق آموزش چندزبانه” اعلام کرده است.

ایرینا بوکوا، دبیرکل یونسکو زبان های مادری را، هویت انسان ها می داند که با نگهداری آن ها ما در واقع از خود محافظت می کنیم. وی در پیامی که منتشر نموده، نوشته است: "به مناسبت روز جهانی زبان مادری،‌ تقاضا می کنم که ظرفیت آموزش چندزبانه در نظام های اجرایی و آموزشی،‌ ترجمان فرهنگی و رسانه ها،‌ فضای مجازی و تجارت و در همه جا به رسمیت شناخته شود."

در وب سایت یونسکو نیز آمده است: یونسکو روز جهانی زبان مادری را در ۲۱ فوریه ۲۰۱۷ تحت عنوان "پیش به سوی آینده ای پایدار از طریق آموزش چندزبانه" گرامی می دارد. برای میدان دادن به توسعه پایدار،‌ دانش آموزان بایستی به زبان مادری و سایر زبان ها آموزش ببینند. از طریق تسلط بر زبان اول یا زبان مادری است که فراگیری مهارت های اساسی من جمله خواندن، نوشتن و حساب میسر می شود. زبان های محلی به ویژه زبان های اقلیتی یا بومی دریچه انتقال فرهنگ ها،‌ ارزش ها و دانش سنتی محسوب می شوند. بنابراین، این زبان ها نقش مهمی را در پیشبرد آینده ای پایدار ایفا می کنند.‌

امروز در جهان مردم به 6700 زبان مختلف باهم حرف می زنند. نصف این تعداد از این زبان ها در خطر ازبین رفتن هستند. چنانچه در طول شصت سال اخیر بیش از دویست زبان از بین رفته اند. به گمان کارشناسان تا پایان قرن بیست و یکم، نیمی از این زبان ها از بین خواهد رفت. بر اساس اطلس یونسکو درباره زبان های در خطر نابودی جهان، ۹۶ درصد این زبان ها، توسط چهار درصد از جمعیت جهان استفاده می شوند.

زبان، بازتاب‌دهنده فرهنگ مردمی است که به آن زبان سخن می‌گویند، پدیده‌ای است که هم‌چون موجودی جاندار با مردمان خود زندگی می‌کند، آنها را در بازگو کردن دنیای‌شان یاری می‌دهد، در کنارشان می‌بالد و تغییر و تحول پیدا می‌کند و حتی گاهی می‌میرد. مرگ هر زبان به معنای مرگ گوشه‌ای از فرهنگ بشری است.
دیوید هیکس، سردبیر یک سرویس خبری فعال در زمینه زبان‌های کوچک اروپایی معتقد است: «تنوع زبانی، قسمتی از تنوع زیستی است. وقتی حیوانات و جانوران از بین می‌روند، به ضرر سیاره ما است اما به‌نظر من اگر زمانی زبان‌های دیگر از بین بروند و تنها انگلیسی و فرانسه یا چینی باقی بمانند، جهان ما فقیرتر شده است».

برای حفظ این تنوع زبانی و تنوع فرهنگی، سازمان ملل متحد، سال ۲۰۰۸ را «سال جهانی زبان‌ها» نامید. سال زبان‌ها، هم‌زمان با «روز جهانی زبان مادری» به‌صورت رسمی در مقر یونسکو در شهر پاریس با سمیناری آغاز شد که در آن شرکت‌کنندگان از سراسر دنیا، برنامه‌های منطقه‌ای و ملی خود را برای حفظ تنوع زبانی اعلام کردند.
 

"سوسانه ماریانه امپراطوری" می گوید: "زبان مادری آن وسیله‌ای است که کودک با آن هویت خود را می‌سازد". زبان مادری تنها و اولین وسیله ارتباطی‌ کودک با افراد نزدیک خود، پدر و مادر بزرگ، خویشاوندان و دیگر نزدیکان و عزیزان او است. بدیهی است که برای حیات اجتمایی‌ یک انسان، ایجاد هویت و ریشه انداختن در بین افراد نزدیک، در زندگی‌ فامیلی، بخصوص در دوران کودکی رل حیاتی بازی می‌کند. کودکی که به دلایلی از زبان مادری و زبان مشترک با خویشاوندان نزدیک محروم شده است، قأعدتا نمی‌تواند با نزدیکان خود مثل پدر پزرگ و مادر بزرگ علیرغم دلبستگی‌های عمیق آنها به او، ارتباط زبانی و احساسی‌ و شناختی‌ برقرار کند. در واقع او احساس تعلق خود را به جمع خویشاوندان نمی‌تواند رشد دهد و احساس می‌کند که به فضای جمع خویشاوندان متعلق نیست. لذا از حکایات، شوخی ها و محبت ها و اصولاً رابطه گیری با آنها هیچ لذتی نمی برد.

این در حالی است که خطوط شخصیت هرفرد از کودکی با همین ارتباطات با نزدیکترین خویشاوندان و صمیمیت با آنها ترسیم می‌شود. کودکان خوشبخت و آسوده از نظر روحی‌ آن دسته‌ای هستند که از این محبت محروم نیستند و به سادگی‌ ارتباط عاطفی خود را با کسانی که به آنها از نظر بیولوژیکی نزدیک هستند برقرار کرده اند و این تنها از طریق زبان مادری ممکن است .

اهمیت زبان مادری در این سخن "نلسون ماندلا" بیشتر آشکار می شود که می گوید: "اگر با یک انسان به زبانی که آن را می فهمد سخن بگویید، سخن شما به مغزش راه خواهد یافت. اما اگر با انسانی به زبان مادری اش سخن بگویید، آن سخن به قلب او نفوذ خواهد کرد."