Pars Today

در دو شماره آیین های نوروزی ، به معرفی آداب و رسوم نوروز پرداخته ایم.

نوروز در ایران، اگرچه یک سنت ملی و بر آمده از روزگاران کهن است، اما به دلیل آنکه بسیاری از سنت ها و رسوم آن با فرهنگ و اعتقادات مذهبی و شیعی همخوانی دارد و هر جزء از اجزای آن نمادی از زیبایی، اخلاق انسانی و مهر و دوستی است، حال و هوایی معنوی و روحانی به خود گرفته و بر جنبه های ارزشی آن افزوده شده است. این عاملِ تداوم فرهنگ ایرانی با آیین های بسیار زیبایی همراه است که با توجه به کارکرهای ارزشمند آن نه تنها درطول زمان به فراموشی سپرده نشده بلکه دوام و قوام یافته است. مناسب دیدیم در این روزهای پایانی سال مروری بر آیین های نوروزی در ایران زمین داشته باشیم.

هر سال در نیمه دوم اسفند ماه که بوی عید و بهار به مشام می رسد، شهرها و روستاهای ایران حال و هوای عجیبی پیدا می کند. گویی همه چیز به جنبش و حرکت در می آید. به فاصله چند روز مانده به سال جدید، عطر بنفشه هایی که با برگ و ریشه و خاک در گلدان های کوچک جلوی در مغازه های گل فروشی خودنمایی می کنند و فرش های هزار نقش شسته ای که از در و دیوار خانه های برخی مناطق آویزان می شوند، آمدن بهار و سال نو را مژده می دهند. بازارها و مراکزفروش در خیابان ها رنگ دیگری به خود می گیرند. کفاشی ها، فروشگاههای عرضه لباس و آجیل فروشی ها شلوغ تر از همه جا می شوند. در بسیاری از شهرها در رورهای پایانی سال در برخی از خیابان ها شاهد برپایی بازارهای متحرک توسط دستفروشان هستیم که کالاهای متنوع را در خیابان به فروش میرسانند. هرکس به اندازه توانایی خود سعی می کند تا ضمن خرید کفش و لباس جدید، خریدهای پذیرایی عید، نظیر آجیل و انواع شیرینی و میوه را تدارک ببیند.

یکی از رسوم پسنده و ارزش های نیک نوروز، نظافت و «خانه تکانی» است که یکی دو هفته پیش از عید انجام می گیرد. خانه ها و مراکز عمومی شسته و تمیز می شود تا ذره ای از گرد و غبار سالی که رفته باقی نماند. به یکباره سیمای شهرها و روستاها دگرگون می شود. معمولاً شیشه های همه ساختمان ها تمیز می شود و دیوارها رنگ آمیزی می شود.

رسم خانه تکانی

خانه تکانی و زدودن آلودگی ها و پلشتی ها از فضای خانه و کاشانه در آخر سال کهنه، مظهر و نمادی از زدودن سیاهی و مرگ و کهنگی از خانه و آماده کردن فضایی پاک و پاکیزه در آستانه نوروز برای استقبال از روشنایی ها و خوبی هاست. در واقع مردم قبل از  رسیدن سال نو تحولی در زندگی خود ایجاد می کنند و خانه را برای پذیرایی از میهمانان عید آماده می سازند.

لذا در هر جای شهرها و خیابان ها و اماکن عمومی و پارک ها تلاش برای آراستگی و نظافت به خوبی مشهود است. البته نظافت و پاکیزگی در دیگر روزهای سال نیز مورد توجه است. بویژه آنکه اسلام نیز بر آن تاکید ویژه ای داشته و پیامبر نظافت را از نشانه های ایمان می داند. اما باید گفت که در آغاز فصل بهار با پاکسازی و آراستگی شهرها و خانه ها، طراوت این فصل بیشتر احساس می شود. افراد همچنان که جامه ها و خانه ها را تازه می نمایند، سینه های خود را مأمن محبت و صفا می گردانند. از اینرو همدلی و دلجویی در نوروز شکل گسترده تری به خود می گیرد.

کاشتن سبزه نیز از دیگر کارهایی است که مردم در استقبال بهار انجام می دهند. چند روز مانده به عید، دانه هایی نظیر گندم، عدس، ماش و ...را در بشقاب یا ظروف سفالین کوچک می ریزند و با روش خاص سبز می کنند. مردم این سبزه ها را که نمادی از سر زندگی و برکت است در سفره های هفت سین روز اول عید قرار می دهند و در پایان مراسم نوروز در روز سیزدهم فروردین «سیزده بدر »آنها را که بلند و بزرگ شده اند به دامان طبیعت یا آب روان می سپارند.

کاشت گل و نهال گیاه در باغچه خانه نیز از دیگر رسوم رایج قبل از آغاز سال نو است.

تدارک خوراکی ها و شیرینی های نوروز نیز از دیگر آدابی است که قبل از سال نو در بسیاری از مناطق ایران رواج دارد. در برخی از مناطق ایران، زنان با مشارکت همدیگر انواع شیرینی را برای سال نو می پزند. معمولاً شیرینی های خانگی که با مهارت خاصی تهیه می شود از کیفیت بالایی برخوردار است و با سلیقه خاصی تزیین می شود. البته امروزه بخصوص در شهرهای بزرگ با وجود فروشگاه های متعدد قنادی خرید شیرینی کار آسانی است. در روزهای پایانی سال در بسیاری از مناطق ایران، خوراکی خاصی به نام "سمنو" تهیه می شود که از اجزاء سفره "هفت سین" ایرانیان به شمار می رود. در تهیه این غذا از عصاره جوانه گندم استفاده می‌شود و از ارزش غذایی بالایی برخوردار است.

طریقه پخت سمنو

خانواده های ایرانی معمولاً شب قبل از سال نو غذای ویژه ای می پزند و همه اعضای خانواده در فضایی صمیمی در کنار یکدیگر شام می خورند.

در آستانه ی نوروز و یک هفته مانده به شروع آن، در بیشتر مناطق ایران مرسوم است که خانواده‌هایی که برای پسرشان نامزدی اختیار کرده‌اند، هدایایی چون لباس، سمنو، طلا، پارچه، شیرینی، آجیل و ... موسوم به عیدانه از سوی خانواده پسر به منزل خانواده عروس می‌فرستند. خانواده ی عروس تازه ازدواج کرده نیز برای وی، شام شب عید، میوه، طلا، لباس و آجیل می فرستند.

ارسال کارت پستال به مناسبت تبریک سال نو همواره در بین ایرانیان مرسوم بوده است. معمولاً هرکس در ایام نوروز از خانواده‌اش دور باشد، برای آن‌ها و به مناسبت تبریک سال نو، کارت یا نامه‌ای محبت‌آمیز همراه با شادباش‌ها و تبریک‌ها و تصاویری از گل‌های بهاری و مناظر زیبا ارسال می کند تا در جشن آغاز سال نو در شادی دیگران سهیم باشد. این رسم در سال‌های اخیر و با پیشرفت تکنولوژی، از طریق پست الکترونیکی (E-mail)، پیامک (SMS) و پیامک چندرسانه‌ای (MMS) نیز صورت می‌پذیرد. در این میان، استفاده از پست الکترونیکی و محیط اینترنت به علت امکان استفاده از جذابیت‌های صوتی، تصویری و ... به عنوان یکی از روش‌های نوین و جذاب برای تبریک سال نو در میان مردم ایران گسترش فراوانی یافته است.

سنت زیارت قبور درگذشتگان در دهه پایانی سال، سنت ریشه‌دار دیگری است که در سراسر ایران برگزار می شود. در این سنت پرمعنا با حضور در گورستان و نذر احسان، همسو با رستاخیز هستی، افزون بر کودکان و نوجوانان و سالخوردگان، روان درگذشتگان نیز اکرام می‌شوند.

تهیه لباس هایی با رنگ های روشن برای صاحبان عزا و ماتم از سوی خویشاوندان با هدف درخواست عوض کردن لباس های سیاه در روزهای پایانی سال از آیین های کهن پیش از نوروز در اکثر مناطق ایران است. پادرمیانی بزرگترها برای آشتی دادن خانواده ها و یا افرادی که با هم کدورت و نگرانی دارند از دیگر آیین های روزهای پایانی اسفندماه است.

حمایت از مستمندان نیز از رسوم پسندیده روزهای پایانی هر سال است. از این رو همه ساله در آستانه سال نو تلاشی عمومی برای رسیدگی به نیازمندان و کمک به آنها در سراسر ایران به چشم می خورد، تا با خدمات اخلاقی و معنوی و کمکهای مادی به محرومین، دل آنها را نیز شاد و عید دلنشینی را برایشان فراهم آورند. با آرزوی شادی و شادکامی پیشاپیش آغاز بهار و نوروز جشن جهانی را به یکایک شما شنوندگان عزیز تبریک می گوییم.

----------------------------------------------