Pars Today

سبک زندگی ایرانی - اسلامی، یکی از مهمترین وجوه فرهنگ و تمدن ایرانی است که ویژگی‌های پایه‌ای این سبک را می توان در "رابطه انسان با خود"، "رابطه انسان با خدا" و "رابطه او با مردم" تعریف کرد. نوروز از همه این روابط تعریف تازه و یگانه ای ارائه می کند.

نوروز که از راه می رسد فرقی نمی کند که در کجای جهان باشی، هوا سرد باشد یا گرم، غریبه باشی یا در میان خانواده، در سفر باشی یا کنار سفره هفت سین. نوروز که می رسد تو با او می روی تا خاطرات دور و نزدیک. نوروز همیشه بوده و تو هیچ زمانی را به یادنمی آوری که نوروز جشن گرفته نشده و بهار را با آداب و تشریفات خاص همراه خود نیاورده باشد. اما نوروزهای کودکی مزه دیگری داشت. هوا با بوی دیگری، مشام را نوازش می کرد، زمین با جلوه دیگری گل می رویاند و آسمان با درخششی توصیف ناپذیر، آبی بیکرانش را به رخ جنگل و کوه و دشت می کشید. حالا که سالها از کودکی ام گذشته فکر می کنم که لابد هوا و زمین و آسمان برای کودکان اکنون همان جلوه و طراوت و درخشش را دارد. آنها که عوض نمی شوند، چشمان ماست که در گذر سالها، غبار بر آن نشسته است: غبار عادت، غبار سوءتفاهم و غبار روزمرگی. بهارمی آید تا این غبارها را کنار بزند تا ماهم بتوانیم درخشش و جلوه طبیعت را ببینیم. دست بهار را بگیریم و برروی دیدگان قلب بکشیم.این دست معجزه می کند.

دوستان عزیزم سلام بر شما و درود بر دل های بهاری اتان. روزها و ساعات سال نو سرعت می گذرند و ایام و فصل ها به سرعت طی می شوند. فصل بهار و نوروز، سرآغاز سال نو ایرانی است که همراه با آداب ویژه خود توسط ایرانیان در سراسر دنیا جشن گرفته می شود. به دلیل اهمیت نوروز در زندگی ایرانیان، در این چند روز ابتدای سال، به سراغ موضوع سبک زندگی ایرانی  وارتباط آن با نوروز رفته ایم.

نوروز علاوه برآنکه به سبک زندگی فردی انسان ایرانی، رنگ دگرگونی و تحول می زند، در وجوه گوناگونی چون تعامل با خانواده و اجتماع نیز منشاء تغییر و تحول است. آداب و رسوم اصیل نوروز، الگوی نظام مندی از ارتباط با دیگران و ارجح دانستن حضور در جمع و سرزنش انزوا طلبی و تنهایی است.

خانواده، مهمترین ارکان یک جامعه پویا و زنده است و در سبک زندگی ایرانی – اسلامی، پایه و ستون اصلی جامعه است و برای مردم ایران واحدی بسیار ارزشمند است. خانواده کانون رشد و تعالی فرزندان است. فرزندانی که قرار است جامعه را بسازند و آداب و رسوم و فرهنگ کشور را در جامعه حفظ کرده و در بقای آن بکوشند. جامعه ایرانی خانواده را بسیار مقدس می‌‌داند و در تحکیم و بقای آن کوشش زیادی می‌کنند. هر فرد جدیدی که متولد می‌شود،  وظیفه خطیری را به دوش خانواده می‌اندازد و تلاش زیادی انجام می شود تا او به نظام کلی آن خانواده و جامعه و فرهنگ ملحق شود. در هر خانواده ایرانی، افراد با مفاهیم، آرزوها و آرمان‌های اجتماعی و فرهنگی خود  آشنا شده و  سعی‌ بر آنست تا به درکی شایسته از سبک زندگی دست یافته و در آینده خود یکی از اعضای جامعه ای بزرگتر به نام ایران شوند.

مسلم است که اگر جامعه‌ای خواهان بقای خود باشد، میراث فرهنگی نیز باید تداوم یابد واین امری است که تنها از طریق اجتماعی شدن کودکان در خانواده امکان پذیر است. کودک در جریان اجتماعی شدن از طریق کنش متقابل با پدر و مادر و دیگر بستگان، شیوه راه رفتن و گفتن را می‌آموزد و به تدریج به کسب تجربه‌های مختلف نائل می‌شود. این تجربه‌ها اگر درست باشد می‌تواند فرهنگ یک جامعه را به طور صحیح حفظ کند. مردم‌شناسان ثابت کرده اند که شیوه‌های پرورش کودک در هر جامعه کلید فهم آن اجتماع و فرهنگ آن است.

 نوروز یکی از فرصت های ارزشمند آشنا کردن کودکان و نوجوانان با فرهنگ یک جامعه و اصول صحیح سبک زندگی ایرانی – اسلامی است. نوروز در واقع یک فرصت طلایی و درخشان را در اختیار خانواده های ایرانی قرار می دهد که طی آن بدون آموزش مستقیم و نصیحت و موعظه، نسل کودک و نوجوان را با زیبایی های باورهای ایرانی همراه کنند.

یکی از این سنت های نیکو، دیدار از دیگران به ویژه اقوام و افراد سالمند در نخستین روزهای سال است. رسمی پسندیده که اگرچه در  همه طول سال اجرا می شود اما در هنگام نوروز به اوج می رسد. این رسم ریشه در ارزش های اخلاقی و باورهای دینی دارد و نشاط بخش روح و روان و گرمابخش انس و الفت دوباره انسانها است.

در هنگام نوروز کدورت ها و زنگارها از بین می رود، فاصله ها با سلامی دوباره به مهر و محبت و شفقت تبدیل می شود و احوالپرسی ها، پیوند بین مردمان را برقرار می کند. به این ترتیب تلاش جمعی ایرانیان برای زنده نگهداشتن این سنت دیرینه در طول تاریخ، به یک ویژگی سبک زندگی آنان تبدیل شده و دیگر یک وقت گذرانی ساده و بدون هدف نیست. دیدار با خانواده بر اساس مطالعات محققان و پژوهشگران، آرامش روح و روان و امنیت خاطر را به همراه می آورد و اضطراب و افسردگی را از جان انسان دور می کند.

در همین زمینه و در بررسی نظرات محققان معاصر درباره سبک زندگی نیز به این نکته برمی خوریم که چند سال است که به جای تمرکز بر رفتارهای مصرفی و تکیه بر جنبه های عینی زندگی انسان و نیازهای اولیه ای چون خوردن و پوشیدن و مسکن، امروزه جنبه های ذهنی و نیازهای ثانوی مانند روابط انسانی و نگرش ها مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین می توان گفت که یکی از مولفه های مهم سبک زندگی ایرانیان در ایام نوروز، گسترده شدن دایره ارتباط با دیگران و تعامل آنان با یکدیگر در سطحی وسیع است. این رفتار اجتماعی، محدود به هیچ قشری نیست و همه مردم در هر گروه سنی و رده اجتماعی، به انجام آن مقید هستند. حتی خوب است بدانید که از گذشته های دور، رسم بر این بوده که این دیدارها  تنها به یک بار خلاصه نمی شود و عنوان "دید و بازدید" را با خود همراه دارد. به این ترتیب که چند روز پس از آنکه یک خانواده به دیدار خانواده دیگری رفت، آنها نیز مهیا شده و به دیدار آنها پاسخ گفته و میزبان، به میهمان خود سر می زند. حتی جالب است که گاه این دید وبازدیدها در خانواده های پر جمعیت، تا اواخر فروردین ماه به طول می انجامد و همه را دلخوش به میهمانی های فامیلی  نگه می دارد.

باید این نکته را اضافه کنیم که میهمان نوازی و ارزش و جایگاه میهمان در فرهنگ ایرانی، به مدد همین سفارشات و رسومی که به میهمانی رفتن و میهمانی دادن اشاره می کند، یکی از مولفه های اصلی سبک زندگی ایرانی - اسلامی است.  از ره آورد همین رسم می توان به بهره های فراوانی که انسان هوشمند ایرانی از آن به دست می آورد نیز اشاره کرد. نکاتی همچون ویژگی میهمان بودن، آداب میهمانی، خوشرویی با میهمان، خودداری از ریا کاری و اسراف در میهمانی ها و بزرگداشت نعمات خداوند که در مورد تمامی آنها دستورات دینی و فرهنگی فراوان وجود دارد. 

   البته رفتارهای اجتماعی در نوروز به این یک نمونه منحصر نمی شود. در سبک زندگی ایرانی، یادکرد درگذشتگان  همچون احوالپرسی از افراد زنده، دارای ارزش و اهمیت است. شاید خوش بوترین گل های بهاری را در گلزار شهیدان بتوان بویید، شهیدانی که هریک لاله هایی سرخ در سبزه زار طبیعت بهاری این سرزمین هستند. در ایران  رسم بر اینست که هم در آخرین روزهای سال کهنه (آخرین پنج شنبه سال ) و هم در روزهای نخست و حتی در روز اول، مردم به دیدار عزیزان و شهدای از دست رفته می روند و مزار آنان را با گل و شیرینی می پوشانند. در این رسم خانواده عزیز از دست داده، تنها نیست و بسیاری از نزدیکان و دوستان نیز آنان را همراهی می کنند. حتی جالب است که بدانید اگر یک عضو خانواده ای ، در زمانی نزدیک به نوروز  فوت کرده باشد ، اقوام و دوستان با کمال لطف و محبت  ، در نخستین مهمانی سال نو به دیدار خانواده آن فرد رفته و با دلداری دادن به آنان ، سال بدون غم و ناراحتی برایشان آرزو می کنند.

حال که با این همه ویژگی های زیبای سبک زندگی ایرانیان در نوروز آشنا شدید، این را هم بدانید که آرزوی خوشبختی و هدیه دادن به زوج هایی  که زندگی مشترک خود را تازه آغاز کرده اند نیز از رسوم جالب ایرانیان در نوروز است که به یک ویژگی مهم در سبک زندگی آنان تبدیل شده است و می تواند الگویی برای سایر ملتها و اقوام باشد. الگویی که بهار را به یک بهانه و فرصت برای بهتر شدن و بهتر ماندن تبدیل کرده است. مرحوم "نادیه انجمن" شاعر جوان اهل افغانستان چه زیبا درباره فلسفه آمدن بهار سروده است:

 عاقبت به حضور بهار پی بردیم
به عطر گمشده روزگار پی بردیم

دگر به صفحه دل جای گرد نیست که ما
به حسن آیینه بی غبار پی بردیم

درخت خاطر ما بیش از این خزان زده نیست
که عاقبت به حضور بهار پی بردیم

----------------------------------------------------------------------