آیین معاشرت در سبک زندگی

آیین معاشرت در سبک زندگی رضوی

انسان ذاتاً موجودی اجتماعی است و از معاشرت با دیگران نیز بهره‌های فراوانی می‌برد؛ به طوریکه ادامۀ حیات طبیعی او وابسته به زندگی اجتماعی است. امکان آراسته شدن انسان به فضائلی همچون عدالت، انصاف، احسان، ایثار، انفاق و دوری از رذائلى مانند ظلم، حق‌کشى، خودخواهى، تکبر، خیانت، دروغ و امثال آن ، همگی در سایۀ زندگی اجتماعی محقق می‌شود.

یکی از اصول معاشرت در آیین اسلام که به آن تاکید شده است، اصل مدارا و نرمخویی و یا به عبارتی خوش خُلقی با مردم است. اسلام، همواره پیروان خود را به نرم‏خویى و ملایمت در رفتار با دیگران دعوت مى‏کند و آنان را از درشتى و تندخویى بازمى‏ دارد.

 امام رضا (ع)  در این باره می فرمایند : «مؤمن‌ ، مؤمن‌ واقعى‌ نیست‌ ، مگر آن‌ که‌ سه‌ خصلت‌ در او باشد : سنتى‌ از پروردگارش‌ و سنتى‌ از پیامبرش‌ و سنتى‌ از امامش‌ . اما سنت‌ پروردگارش‌ ، پوشاندن‌ راز خود است‌ ، اما سنت‌ پیغمبرش‌ ، مدارا و نرم‌ رفتارى‌ با مردم‌ است‌ ، اما سنت‌ امامش‌ صبر کردن‌ در زمان‌ تنگدستى‌ و پریشان‌ حالى‌ است‌«

بدیهی است که هر انسانی فطرتاً علاقمند به مدارا و مهربانی و نرم خویی است ؛ نرم‌خویی و مدارا با مردم یکی از مهم‌ترین اصول زندگی اجتماعی است. برخورد خشک و غیر منعطف با مردم، ممکن است موجب انحراف عده‌ای از حقیقت شود. به همین دلیل، در آموزه‌های اسلامی دربارۀ نرم‌خویی و مدارا با مردم، حتی با منحرفان و ستمگران، به هنگام دعوت آنان به راه راست، تأکیدات فراوانی شده است.

البته از نظر اسلام، نرم خویی و گشاده رویی در معاشرتهای اجتماعی ، هرگز به این معنا نیست که اگر با منکر و یا ظلم و ستمی روبرو شدیم؛ دربرابر آن سکوت کرده و لبخند بزنیم؛ یا در برابر اعمال زشت دیگران واکنش منفى نشان ندهیم. مسلماً با مشاهده ی معصیت و یا عمل ناپسندی در اجتماع ،لازم است که برخورد منفى داشته باشیم؛ زیرا در این شرایط ، مسئله ی بی توجهی به دین و ارزش‏هاى اخلاقی و انسانی مطرح است که در نهایت سلامت روحی فرد و جامعه را تهدید می کند.

امام رضا(ع)  در حدیث گهرباری می فرماید: پنج صفت است که در هر کس نباشد امید چیزی از دنیا و آخرت به او نداشته باشید: 1-کسی که در نهادش اعتماد نبینی 2-کسی که در سرشتش کرم نیابی 3- کسی که در آفرینشش استواری نبینی 4-کسی که در نفسش نجابت نیابی 5-کسی که از خدایش ترسناک نباشد.

یکی دیگر از اصول و آداب مهم در معاشرتهای اجتماعی ، اصل احترام به جان ، مال و حرمت انسانها است. اسلام، جان انسان را از همان آغاز آفرینش که نطفه‏ اى بیش نیست‏ مورد حمایت قرار داده و کسانى که جان دیگران را به خطر مى‏اندازند، به‏ شدّت نکوهش کرده است. قرآن کریم در این باره در سوره مائده آیه 32 مى‏ فرماید:" هر کس انسانى را بدون ارتکاب قتل یا فساد در روى زمین بکشد، چنان است که گویى همه انسان‏ها را کشته؛ و هر کس انسانى را از مرگ رهایى بخشد، چنان است که گویى همه مردم را زنده کرده است."

 از دیدگاه امام رضا (ع) حفظ آبرو نیز از دیگر مواردی است که در معاشرتهای اجتماعی باید مورد توجه بسیار قرار گیرد. دیگران نسبت به آبرو و حرمت مؤمن دو وظیفۀ مهم دارند : یکى حفظ آبروى او و دیگرى دفاع از آن. مهم‏ترین راه حفظ آبروى برادر دینى، پوشیدن کاستى‏ ها و زشتى‏هاى‏ اوست. از اینرو، خداى بزرگ با این‏که از عیان و نهان بشر آگاه است، عیوب او را برملا نمى‏ سازد. پس براى انسانى که خود از کاستى و عیب خالى نیست؛ چگونه روا ست که به جستجوی عیوب و نواقص دیگران بپردازد و یا با سخن‏ چینى و غیبت ، به دنبال بدنام‏ کردن و آشکارساختن لغزش‏هاى آنان باشد؟

امام رضا (ع) می فرمایند : «بر شما باد راز پوشى‌ در کارهاتان‌ در امور دین‌ و دنیا .» همچنین  روایت‌ شده‌ که‌" افشاگرى‌ کفر است‌ " و و در جایی دیگر می فرماید  " کسى‌ که‌ افشاى‌ اسرار مى‌کند با قاتل‌ شریک‌ است‌ "  بنا براین ،هر مسلمانى وظیفه دارد که در معاشرتهای اجتماعی ، به اندازۀ توان خویش، نگذارد که دیگران آبروى برادر و یا خواهر دینى‏ اش را خدشه‏ دار سازند.