ثبت جهانی ژئوپارک قشم

همزمان با روز ملّی خلیج فارس، ژئوپارک قشم جهانی شد . ژئوپارک قشم پنج سال قبل بنا به دلایلی از فهرست یونسکو خارج شد ولی پس از اقدام‌های مختلف به منظور حل مشکلات مطرح شده ، دوباره در فهرست شبکه جهانی ژئوپارک ها قرار گرفت .

بنابر مصوبات دویست و یکمین نشست شورای اجرایی یونسکو، 8 ژئوپارک در سراسر جهان، به شبکه جهانی ژئوپارک‌های یونسکو پیوست و دو ژئوپارک جدید در چین و مکزیک توسعه پیدا کرد. این ژئوپارک ها در کشورهای چین، فرانسه، جمهوری کره، مکزیک، اسپانیا و ایران قرار دارند. این هشت محوطه که نشانگر تنوع عظیم زیستی و زمین‌شناختی کره زمین هستند، پس از تأیید شورای عالی ژئوپارک، در تاریخ 5 مه  2017،  در شبکۀ جهانی ژئوپارک‌های یونسکو ثبت شد.

در حال حاضر تعداد ژئوپارک‌های موجود در شبکه جهانی، 127 محوطه است که در 35 کشور جهان وجود دارد. ژئوپارک منطقه‌ای است که در آن، میراث زمین شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری می‌شود و مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز رمین شناسی در محدوده آن قرار گرفته است. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناسی از آثار تاریخی، بوم شناسی، باستان شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد.

ثبت محدوده‌هایی تحت حفاظت و مشخص برای گردشگری با عنوان ژئوپارک در دنیا از سال 2000 میلادی رواج دارد. در حال حاضر چین اولین کشور آسیایی است که بیشترین تعداد ژئوپارک جهانی و ملی دارد. ژئوپارک جزیره قشم، اولین ژئوپارک ایران و خاور میانه است.

 به طور قطع مطرح شدن نام ژئوپارک قشم در فهرست جهانی یونسکو، زمینه توسعه روزافزون گردشگری در این جزیره و به تبع آن توسعه اقتصادی، اشتغال و درآمدزایی را برای بومیان قشم فراهم می کند و در کنار آن ظرفیت های حفظ و حراست از میراث طبیعی این منطقه را افزایش می دهد.
کارشناسان معتقدند که یکی از امتیازهای منحصر به فرد ژئوپارک قشم علاوه بر تنوع طبیعی آن، غنای فرهنگی مردمان این جزیره است که از آن به عنوان نمادی از دوستی انسان و طبیعت یاد می شود. از طرف دیگر، حضور موثر جوامع محلی و تعامل سازنده آنان در همجواری دیرینه با ظرفیت های ارزشمند زمین شناسی و زمین ریخت شناسی قشم؛ موجب تقویت جایگاه این سایت در بین دیگر ژئوپارک های جهان شده است.
 

جزیره قشم که به شکل دلفین در تنگه هرمز در سواحل جنوبی ایران واقع است، تشکیلات زمین‌شناختی منحصر به ‍‌ فردی دارد که در اثر فرسایش ایجاد شده و مناطقی بسیار زیبا و دیدنی به شکل بیابان‌های سنگی ایجاد کرده است.

ژئوپارک جهانی قشم یکی از منحصر به فردترین ژئو پارک های جهان  است که به دلیل قرار گرفتن در کنار سواحل زیبای خلیج فارس و جنگل دریایی حرا به پارک زمین شناسی ایران تبدیل شده است. وجود مجسمه های طبیعی و نقش برجسته های پراکنده، چین خوردگی ها و کوه های شگفت آور، سطوح تخت و صفه ها در ارتفاعات، ستون های حاصل از عوامل فرسایش، برجستگی ها و فرورفتگی های به وجود آمده از هوازدگی، از جمله زیبائی های این ژئوپارک است. همچنین  مخروط افکنه ها و قطعه های فرو افتاده در پای ارتفاعات، کوهسرها و هیکل هایی که دست هنرمند طبیعت پدید آورده، تندیس های اعجاب آوری که در شکل هایی مثل لاک پشت، سگ، مارمولک، اسب آبی و یا حتی چهره آدمی در حالت خشم و فریاد است، پدیده های زمین شناسی نادر و بی مانندی هستند که هر یک به تنهایی جذابیت و زیبایی خاص دارند.

 در امتداد درازای جزیره قشم، رشته کوهی قرار گرفته که ارتفاع آن به ندرت از سیصد متر تجاوز می کند. طول این رشته کوه که از شرق به غرب در سراسر جزیره کشیده شده است، تقریباً مساوی با طول قشم و در حدود یکصد و ده کیلومتر است.
کوه های قشم وضعیت و شکل کاملاً ویژه ای دارند. این کوه ها از لایه های رسوبی افقی و موازی تشکیل شده اند به گونه ای که پی گیری لایه های مختلف کوه در سراسر جزیره کاملاً ممکن است. تنها در دو نقطه، به دلیل حضور گنبدهای نمک، ترتیب و شکل قرارگرفتن لایه ها از حالت افقی خارج شده است.

در بخش غربی جزیره که گنبد نمک (کوه نمکدان) قرار گرفته، ارتفاع این لایه ها در اثر فشار گنبد افزایش یافته و به 395 متر رسیده است. در بقیه ارتفاعات جزیره، بلندی کوه ها در حدود دویست متر است. در بلندی این ارتفاعات دشت های کاملاً مسطحی قرار دارند که پوشش گیاهی بسیار خوب نیز دارند (مانند منطقه موسوم به بام قشم که درختان کهنسالی در آن وجود دارد). اطراف این کوه ها را دیواره های بلند قرار گرفته اند که در اثر باد و باران و دریا فرسایش یافته و شکل های بدیعی به وجود آورده اند.
دشت ها، دره ها، سواحل و کوه های جزیره هم وضعیتی یگانه و کم نظیر از نظر پوشش گیاهی، حضور حیات وحش و وجود پدیده های نادر زمین شناسی دارند.
بخش غربی جزیره قشم از بیشترین زیستگاه های با ارزش برخوردار است و پدیده های زمین شناسی بسیار زیبا، بی نظیر و عظیم در این بخش جزیره به وفور دیده می شود.
در این بخش از جزیره علاوه بر گونه های گیاهی و جانوری زیبا، کمیاب و در خطر انقراض که در سطح ملی و همچنین جهانی از ارزش بیشتری برخوردار ند. پدیده های زمین شناسی نادر و بی مانندی نیز وجود دارند که هر یک به تنهایی جذابیت و زیبایی خاص دارند.  

در فاصله90 کیلومتری شهر قشم، در بخش انتهایی جنوب غربی جزیره کوه گنبدی شکلی به ارتفاع 237 متر از سطح دریا و همچنین غارهای نمک قرار دارد. غارهاى نمکى جزیره قشم یکى از زیباترین جلوه هاى طبیعت در این جزیره زیبا و رویایى ایران است. وجود رگه های سفید نمک بر بدنه این کوه از دور منظره ای زیبا را نمایان می سازد.

فاصله دهانه غار نمک از جاده همجوار ساحل دریا حدود 2 کیلومتر است که توصیه می شود با پای پیاده پیموده شود. درون غار نمک به ویژه در اعماق آن، تاریک است و برای مشاهده استالاکتیت های بلورین نمک نیاز به چراغ قوه پرنور است. سقف غار نمک را قندیل های مرمرین و بلورین در اشکال مختلف پوشش داده اند و منظره ای بدیع به وجود آورده اند.

جریان آب نمک در کف غار نیز از منظره های دلپذیر غارهای نمکی جزیره قشم است. رطوبت هوای جزیره و نفوذ آب در غارها سبب فروچکیدن آب نمک اشباع شده بر بدنه قندیل ها می شود و شکل آن را پیوسته تغییر می دهد.

از دل کوه نمکدان یک جریان آب زیر زمینی دائمی می جوشد و راه را به خارج می گشاید که پس از حل کردن نمک در مسیر حرکت خود به صورت چشمه نمک در دامنه کوه ظاهر می شود و در گودال مقابل خود حوضچه ای طبیعی به رنگ سفید به وجود می آورد. منظره این حوضچه از دور همچون برف زمستانی دیدنی است. این چشمه در تمام طول سال جریان دارد.

نمک های غار نمک از بهترین نوع نمک سر سفره شناخته شده است و در ترکیب آن عناصر دیگری همچون منیزیم وجود دارد، به همین دلیل می تواند به عنوان نمک طبی به ویژه برای مصرف ورزشکاران حرفه ای به صورت کپسول مصرف شود. با بررسی های به عمل آمده توسط زمین شناسان دانشگاه شیراز و کشور چک معلوم شده که این غار، طولانی ترین غار نمک جهان (به درازای 6400 متر) است که تاکنون بیش از شش هزارمتر از این غارها شناسایى شده است.

چگونگى شکل گیرى نمک هاى غار به این صورت است که در گذشته نمکها به صورت یک لایه بودند که به مرور زمان برآمده شده و تحت اثر خاصیت شناورى که دارد، با توجه به آن که وزن حجمى آنها از وزن سنگهاى اطراف آن کمتر است، آنها را کنار می زند و به سمت بالا حرکت مى کند. این نمکها در مسیر خود یکسرى از سنگهاى بسیار قدیمى را از چند کیلومتر زیرزمین به سمت روى زمین مى آورد و مى تواند اطلاعات بسیار مفیدى را از گذشته زمین شناسى به زمین شناسان ارایه کند.

غارها و گنبدهاى نمکى موجود در جزایر قشم و هرمز  ، علاوه بر این که از جمله پدیده هاى منحصر به فرد در علم زمین شناسى محسوب مى شوند ، یکى از ثروتهاى ملى کشور است و به تمامى نسلها تعلق دارد و باید مورد حفاظت قرار گیرند.

گنبد نمکى نمکدان، تنها گنبد نمکى در جزیره قشم است که از میان دماغه جنوب، تا قدیس سلخ و دماغه شمال غربى تا قدیس باسعیدو بالا آمده است و در نقشه تقریباً دایره اى شکل و به قطر 7× 5/6 کیلومتر است. بام گنبدى داراى توپوگرافى نامنظم بوده و دیواره آن بسیار پرشیب است. در بخش جنوبى گنبد نمکى نمکدان، غارهاى نمکى یاد شده وجود دارد که ارتفاع آنها تا 20 متر نیز اندازه گیرى شده است.

مجموعه غارهای نمکی قشم در دل گنبد نمکی قرار گرفته که یکی از مرتفع ترین قسمت های جزیره است. در ورودی غار نمکی از نمایی دیگر آب شور به مانند آینه عمل می کند و همه چیز را انعکاس می دهد . بلورهای شیشه ای نمک در کف غار نمکدان به گونه ای است که  هیچ جای این غار را شبیه جای دیگرش نکرده و به هر طرف که نگاه می کنید اشکال و رنگ های جدید می بینید و این همه زیبایی هر انسانی را به شوق می آورد.

--------------------------------------------------------------------------