منشور آسمانی: قرآن از نگاه قرآن (8)

با آرزوی قبولی طاعات شما ، دعوت می کنیم به یکی دیگر از سلسله برنامه های منشور آسمانی توجه فرمایید

 یکی از موضوعات مهم قرآن پژوهی، آموزه های همه جانبه آن است / دریک نگرش کلی می توان آنها را به بخشهای اعتقادی، اخلاقی و فرهنگی، اجتماعی و سیاسی و اقتصادی و نظامی تقسیم کرد. بدلیل آن که بنیان های اعتقادی ، نقش زیربنایی در اصول فکری و عملی انسانها دارد ، بنابراین یکی از مهمترین و اساسی ترین آموزه های قرآنی، طرح مسایل اعتقادی و باورهای دینی است. دراین راستا دواصل مبدا ء ومعاد سرلوحه مشترک دعوت تمام پیامبران الهی بوده است و اعتقاد بخدای یگانه و وحدانیت پروردگار بیش از هر اصلی مورد تاکید قرآن گرفته است.

همچنان که یاد آورشدیم انبیاء ماموریت داشتند جامعه بشری را به سوی خدای یگانه فرابخوانند و از هرگونه گرایش شرک آمیز جلوگیری کنند . خدای بزرگ به رسول گرامی اسلام می فرماید:

"پیش از تو هیچ پیامبری را نفرستادیم، مگر این که به او وحی کردیم که هیچ خدایی جزمن نیست. پس فقط مرا به پرستید و بندگی کنید." انبیاء / 25/

اعتقاد به توحید و یگانگی پروردگار، منحصر به ابعاد نظری نیست بلکه باید صورت عملی به خود بگیرد و محور تمام فراز و فرودهای زندگی ما قرار گیرد . خدای یکتا دراین راستا به پیامبر اسلام (ص) این گونه فرمان میدهد:

" بگو، همانا نماز و سلوک عبادی من و مرگ وحیات من مخصوص پروردگار جهانیان است" (انعام / 162) بر این اساس اعتقاد به توحید ، شامل توحید (ذات ) در عبادت ، افعال ، حاکمیت ، مالکیت ، ربوبیت و خلاصه تمام عرصه ها میشود. چنین اعتقاد جامعی، تعهد زا و مسئولیت آفرین است و از سوی دیگر باید بدانیم مرگ پایان زندگی نیست ، بلکه آغاز یک زندگی جدید است که باید پاسخگوی تمام افعال و رفتار کوچک و بزرگ خود باشیم . بر این اساس، اصل معاد مطرح میشود. خدای بزرگ برای رفع هر گونه تردیدی در مورد برپایی روز قیامت می فرماید:

خداوند که معبودی غیر از او نیست بطور قطع و یقین شما را درروز قیامت که شکی در آن نیست گرد می آورد وجمع میکند وچه کسی از خدا راستگوتر است . نساء 87/

اعتقاد به مبدا و معاد یعنی خدا و روز قیامت، این حقیقت را نشان می دهد که انسان وجهان بیهوده و بدون هدف آفریده نشده است. اهمیت اعتقاد به معاد آنگاه روشن تر میشود که بدانیم کوچک ترین اعمال خوب و بد ما در دادگاه عدل الهی مورد محاسبه قرار خواهد گرفت. عدم توجه به این واقعیت زمانی آشکار می گردد که کارنامه اعمال ما به دستمان سپرده می شود و در حالی که شگفت زده می شویم می گوییم این چه کتابی است که هیچ (عمل ) کوچک و بزرگی در آن فرو گذار نشده مگر اینکه آن را به حساب آورده است؟

  بزرگ ترین ضمانت اجرایی قوانین الهی، اعتقاد به خدا و روز قیامت است. زیرا کسی که خدا را ناظر بر اعمال خود می داند و معتقد است که در جهان دیگر، تمام اعمال ریز و درشت او مورد محاسبه قرار می گیرد. بیش از همه احساس مسئولیت میکند و مراقب رفتار و گفتار خود خواهد بود

آموزه مهم دیگر قرآن، احترام به ارزش های اخلاقی است. با اندکی تأمل متوجه می شویم که انسان ظاهری دارد و باطنی، صورتی و سیرتی، اخلاق سازنده باطن و سیرت انسان است و آن چه مهم است سیرت انسان است که شخصیت او را تشکیل میدهد. خدای بزرگ زمانی که میخواهد عظمت شخصیت پیامبر را مطرح سازد ویژگی برجسته اخلاقی او را مطرح میکند و می فرماید: "و به راستی تو به خلق و خوی بس بزرگی ( آراسته ) هستی" (قلم/ 4 )

رسول گرامی اسلام (ص ) نیز برای آن که مهمترین و برجسته ترین فلسفه بعثت خود را مطرح کند می فرمود :        "همانا من برای آن مبعوث به رسالت شدم تا کرامت های اخلاقی و انسانی را کامل کنم."

البته باید بگوییم که منظور از ارزش های اخلاقی، تظاهر به رفتارهای ساختگی و ریا کارانه نیست بلکه اخلاقی مورد نظر اسلام است که در وجود انسان نهادینه و به بخشی از سیرت انسان تبدیل شده باشد و گذرا و مقطعی نباشد.  نقش ارزشهای اصیل اخلاقی در سرنوشت جامعه به اندازه ای است که گفته اند " اقوام روزگار به اخلاق زنده اند. قومی که گشت فاقد اخلاق مردنی است.

صداقت در گفتار و رفتار ، ادای امانت ، وفای به عهد و پیمان ، عفو و گذشت تعاون وهمکاری در امور انسانی ، دعوت به انجام کارهای شایسته و نهی از ناهنجاریهای فردی و اجتماعی ، تلاش برای حفظ وحدت وهمراهی و همدلی جامعه ، انجام اعمال صالح و نیکو و برخی از ارزشهای اخلاقی است که قرآن برروی اجرای صادقانه و راستین آنها تاکید دارد .

آموزه دیگر قرآن کریم توجه به امر تعلیم و تربیت و یا آموزش و پرورش است. دراهمیت این مقوله همین بس که رسالت رسول خدا (ص) باخواندن آغاز می شود . یعنی در زمانی که پیامبر (ص ) در غار حرا بسرمی برد فرشته وحی فرود آمد و فرمان داد : 

"بخوان به نام پروردگارت که جهان را آفرید . انسان را ازخون بسته آفرید . بخوان که پروردگارت ازهمه گرامی تر و برتر است . همان کسی که بوسیله قلم آموزش داد و ) به انسان آنچه را نمیدانست تعلیم داد . " (علق 1-5)            همان گونه که شنیدید دراین آیه دو بار فرمان خواندن از سوی پروردگار هستی صادر می شود، و دو بارهم، سخن از تعلیم به میان آمده است. در ضمن ازمیان اسامی و صفات الهی ، عنوان پروردگار که بیانگر تربیت و پرورش خداوندی است ، مطرح شده است ودر مجموع نشان دهنده جایگاه تعلیم و تربیت در فرهنگ اسلامی است .          شنوندگان عزیز دراین لحظه وقت برنامه به پایان می رسد و تا برنامه بعد شما را بخدا می سپاریم . خدا نگهدار /