Pars Today

روز 20 سرطان برابر با 11 جولای و روز جهانی جمعیت است.

جمعیت جهان در سال 1950 میلادی دو میلیارد و 500 میلیون نفر بود اما در فاصله کمتر از 40 سال دو برابر شد و در روز یازدهم ژوئیه ۱۹۸۷ از مرز ۵ میلیارد نفر گذشت.این افزایش جمعیت نیاز جدی به توسعه پایدار، توسعه شهری،‌ دسترسی به خدمات بهداشتی و قدرت بخشیدن به جوانان را بیش از پیش ضرورت بخشید. با توجه به چنین رویکردی در سال 1989 میلادی،‌ سازمان ملل متحد پیشنهاد داد تا 11 جولای هر سال به عنوان «روز جهانی جمعیت» از سوی تمام کشورهای جهان با هدف حفظ زندگی انسان‌ها، کاهش فقر، ایجاد تعادل در رشد جمعیت ‌و ایجاد خانواده‌ها و جوامع سالم و خوشبخت و یک دنیای بهتر و سالم‌تر ؛ در نظر گرفته شود. امروز 20 سرطان برابر با 11 جولای و روز جهانی جمعیت است. به این مناسبت ویژه برنامه ای تهیه شده که تقدیم حضورتان می شود .

 سازمان ملل متحد چندی پیش پیش بینی جدیدی از روند افزایش جمعیت جهان تا سال 2050 ارائه داد و اعلام کرد کره خاکی در آستانه یک بحران جدی قرار دارد. براساس این گزارش که تحت عنوان "چشم اندازهای جمعیت جهانی" نسخه سال 2017 منتشر شده در مورد شتاب رشد جمعیت جهان و چالش هایی که این شتاب در راه دستیابی به اهداف توسعه پایدار که موعد آن سال 2030 معین شده ، ایجاد خواهد کرد، هشدار داد. در این گزارش آمده که جمعیت جهان از7میلیارد و400میلیون نفر در سال 2016 به 7 میلیارد و 600 میلیون نفر در سال جاری رسیده است و در صورت تداوم چنین روندی جمعیت جهان تا 35 سال آینده از 7.4 میلیارد نفر فعلی به 9.7 میلیارد نفر می‌رسد و  این آمار 100 میلیون نفر بیشتر از پیش‌بینی‌های قبلی سازمان ملل است که 2 سال پیش ارائه شده بود. بر اساس این گزارش 47 کشور از توسعه نیافته ترین کشور های جهان عمدتاً مسئول این افزایش جمعیت خواهند بود که در آنها هر زن بطور میانگین 4 فرزند به دنیا می آورد و در نتیجه مجموعاً تا سال 2050 نزدیک به2 میلیارد نفر بر جمعیت جهان اضافه خواهند کرد.

سازمان ملل متحد در گزارش خود تعداد کمی از کشور ها به خصوص چند کشور آفریقایی را عامل رشد جمعیت تا اواسط قرن کنونی اعلام کرده که تقریبا نیمی از این افزایش جمعیت به قاره آفریقا تعلق دارد. جمعیت این منطقه در آینده نزدیک به 2.5 میلیارد نفر خواهد رسید که دو برابر آمار فعلی است. با این روند نیجریه با 413 میلیون نفر جمعیت رتبه سوم پرجمعیت‌ترین کشور جهان را از انحصار آمریکا درخواهد آورد .  در کشور آفریقایی تانزانیا نیز که تنها یک‌پنجم زنان از روش‌های مدرن پیشگیری از بارداری استفاده می‌کنند. هر زن تانزانیایی در دوران باروری خود به‌طور متوسط ۶ کودک به دنیا می‌آورد که با ادامه چنین روندی جمعیت ۴۰ میلیونی این کشور در سال ۲۰۵۰ به ۸۰ میلیون نفر خواهد رسید. 

بر اساس این گزارش در فاصله سال های 2015 تا 2050 میلادی،نیمی از افزایش جمعیت جهان در نه کشور هند، نیجریه، پاکستان، جمهوری دموکراتیک کنگو، اتیوپی، تانزانیا، آمریکا، اندونزی و اوگاندا متمرکز خواهد شد. هند تا سال 2022 جمعیتی بیش از چین خواهد داشت. این کشور 6 سال زودتر از پیش‌بینی‌های اولیه به رتبه نخست پرجمعیت‌ترین کشور جهان می‌رسد. سازمان ملل در گزارش خود دلیل افزایش جمعیت جهان را  افزایش امید به زندگی در جهان می داند . طبق این گزارش امید به زندگی از شصت و پنج سال در 1990 میلادی به هفتاد سال در 2010 میلادی رسید و در سال 2045 میلادی سن امید به زندگی به هفتاد و هفت سال خواهد رسید. کاهش مرگ و میر کودکان نیز یکی دیگر از عوامل افزایش جمعیت در جهان از سوی  سازمان ملل در کشورهای در حال توسعه اعلام شده است .

در مقابل کشورهای در حال توسعه، کشورهایی هستند که به دلیل  رشد منفی یا کند جمعیت دچار مشکل شده‌اند. به عنوان مثال در ژاپن  به دلیل تعداد بسیار محدود زاد و ولد، جمعیت ۱۲۷ میلیونی امروزی ژاپن، تا سال ۲۰۵۰ به ۹۵ میلیون کاهش خواهد یافت . جمعیت کشور  آلمان نیز در این مدت به ۷۱ میلیون نفر یعنی ۱۱ میلیون نفر کمتر از امروز کاهش می‌یابد. کاهش موالید در این کشورها سبب خواهد شد که روند کهنسالی نیز شتاب بیشتری پیدا کند . در اروپا رشد جمعیت که در سالهای اخیر منفی شده باعث خواهد شد که جمعیت این قاره از 740 میلیون نفر فعلی به 732 میلیون در سال 2050 کاهش یابد  و تنها راهکار متعادل‌سازی جمعیت این منطقه از جهان، استقبال از مهاجران خواهد بود .

با توجه به این تفاوت ها ، اکنون دیدگاه های متفاوتی در مورد جمعیت در نقاط مختلف جهان مطرح است . در کشورهای عقب مانده از توسعه ، رشد سریع جمعیت ، از موانع اساسی مبارزه با فقر و گرسنگی بشمار می آید .  اطلاعات موجود حاکی از آنست که به دنبال رشد کنترل‌نشده جمعیت، تولید و پخش مواد غذایی محدود شده و روزانه 25 هزار نفر در جهان به دلیل سوء تغذیه و بیماری‌های ناشی از کمبود غذا جان خود را از دست می‌دهند که از این بین 18 هزار نفر کمتر از پنج سال سن دارند. از سوی دیگر خانه‌های پرجمعیت و تقسیم فضای محدود خانه میان تعداد زیاد افراد می‌تواند منجر به مشکلات بهداشتی، خشونت، ازدحام، بیکاری، آلودگی هوا، مشکلات اجتماعی و تنش شود. این مساله همچنین خطر گسترش بیماری‌های عفونی را نیز افزایش داده است . بسیاری از جنگ‌های خونبار و طولانی‌مدت در دهه‌های پیشین بر اثر بالا رفتن جمعیت و درگیری بر سر منابع شکل گرفت. کشتار 1994 میلادی در رواندا و قتل عام اقوام «توتسی» و «هوتو» تنها نمونه‌هایی از کشت‌ و کشتارهایی هستند که از عوامل محیطی نظیر کمبود زمین و فعالیت‌های ناپایدار کشاورزی ناشی شده‌اند.

  از سوی دیگر از آنجا که جمعیت جوان یکی از مهم‌ترین شاخصه ها و سرمایه یک کشور است که می‌تواند حرکت و پیشرفت آن را سرعت بخشد؛ تعدادی از کشورها  کاهش جمعیت جوان کشور خود را یک آسیب جدی می دانند. از سال 2010 تا 2015، باروری در 83 کشور که 46درصد جمعیت جهان را در خود جای داده‌اند، پایین‌تر از سطح جایگزینی بوده است.  کشورهای این گروه به ترتیب چین، برزیل، روسیه، ژاپن، ویتنام، آلمان، ایران، تایلند و انگلستان هستند. به همین دلیل بسیاری از کشورهای این رده برای جلوگیری از رشد منفی جمعیت سیاست حمایت از فرزند آوری را برنامه های خود گنجانده اند . برای مثال در کشور سوئد به مهاجرینی که فرزندشان را در آن کشور به دنیا بیاورند؛ علاوه‌بر مجوز اقامت دائم، پاداش نیز پرداخت می‌شود.

گفتنی است که جمهوری اسلامی ایران سالها با طرح فرزند کم‌تر؛ زندگی بهتر، سیاستهای کنترل جمعیت را دنبال میکرد بطوریکه در سالهای اخیر این کشور با کاهش نرخ باروری روبرو شده است. ایران در سال 2050، با سه رتبه تنزل نسبت به سال 2016، بیست و یکمین کشور پرجمعیت جهان خواهد بود؛ آن هم در شرایطی که دست کم از سال 2010 تا امروز، نرخ باروری جمعیتش پایین‌تر از سطح جایگزینی است و افزایش نسل جوان کمتر از سطح لازم برای جایگزینی با نسل سالخورده است.

وجود روند متفاوت رشد جمعیت در کشورهای مختلف جهان سبب شده سیاستهای جمعیتی نیز تفاوت داشته باشد . به نظر کارشناسان  افزایش جمعیت، می‌تواند هم فرصت و هم تهدید باشد. جمعیت با کیفیت و دارای رفاه و توانمند برای هر کشور فرصت است، اما اگر این جمعیت دارای کیفیت نباشد، افزایش جمعیت می تواند به هر نظام و کشوری آسیب برساند . جمعیت سالم، تحصیل کرده، مولد می تواند به شکستن چرخه فقر بین نسلی کمک کند و در رویارویی با چالش های فردی و اجتماعی بیشتر انعطاف پذیر باشد . جمعیت ماهر و مطلع می تواند به طور کاملتری به جامعه و ملت خود کمک کنند.ترویج دسترسی به آموزش، خدمات بهداشتی، از جمله سلامت باروری و تنظیم خانواده از جمله عواملی هستند که می تواند به تقویت تاب آوری جمعیت در مقابل تمام چالش ها و استفاده از فرصت های اقتصاد نوظهور، کمک کنند .

با توجه به این موضوع سازمان ملل متحد شعار امسال روز جهانی جمعیت را " تنظیم خانواده ، توانمند سازی انسانها و پیشرفت ملل " ( family planning , Empowering people, Developing nations  ( تعیین کرده است تا از این طریق موضوع تنظیم جمعیت نه فقط تحدید آن مورد توجه قرار گیرد . اکنون نه تنها تعداد جمعیت هر کشور بلکه کیفیت جمعیت آن بیش از گذشته مطرح است زیرا فقط انسان توانمند می تواند زمینه رشد و توسعه جوامع را فراهم کند .