نشست گروه بیست : آمریکا در مقابل جهان (تغییرات آب وهوایی)

نشست سران گروه بیست در هامبورگ آلمان روز های جمعه و شنبه16 و 17 سرطان 1396 برگزارشد. سران 19 کشور صنعتی یا ثروتمند جهان به همراه اتحادیه اروپا، در محل نمایشگاه بین المللی هامبورگ گرد هم آمدند تا درباره مسائل مهم سیاسی و اقتصادی گفتگو کنند.

در جریان این نشست، شهر هامبورگ صحنه اعتراضات گسترده و بی سابقه به سیاست های اقتصادهای بزرگ شد. از سوی دیگر، به رغم تلاش سران بیست اقتصاد بزرگ جهان برای ارائه نمایشی متحد از خود ، اما بیانیه پایانی‌ این نشست با توجه به مواضع زیست محیطی وتجاری دونالد ترامپ رییس جمهوری آمریکا ،بیشتر نشانگر اختلافات و شکاف روزافزون بین 19 عضو  این گروه و آمریکا بود.گروه بیست متشکل از از ۱۹ کشور و اتحادیه اروپا است. این19 کشور عبارت از آرژانتین، استرالیا، برزیل، کانادا، چین، فرانسه، آلمان، هند، اندونزی، ایتالیا، ژاپن، مکزیک، روسیه، عربستان سعودی، آفریقای جنوبی، کره جنوبی، ترکیه، بریتانیا و آمریکا هستند. بخش اصلی گروه بیست را 8 کشور صنعتی و دارای اقتصادهای بزرگ تشکیل می دهند و سایر کشورها، به جز عربستان، جزو اقتصادهای نوظهور هستند.برخی از کشورها نیز به عنوان مهمان یا شریک اعضای اصلی به ویژه کشور میزبان اجلاس دراین نشست شرکت کردند که شامل اسپانیا، هلند، نروژ، غنا، ویتنام و سنگاپور بودند.همچنین نهادهای مالی و اقتصادی بین المللی مانند سازمان خواربار و کشاورزی جهانی، بانک جهانی، صندوق بین المللی پول ،سازمان تجارت جهانی، سازمان بهداشت جهانی و سازمان ملل نیز در این نشست شرکت داشتند. گروه بیست در مجموع بیش از 80درصد تولید ناخالص داخلی جهان و 85درصد تولید ناخالص ملی کشورهای جهان، 80درصد از تجارت جهانی و دوسوم جمعیت جهان را به خود اختصاص داده‌اند. براساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، اعضای گروه بیست از سال 2010 تا 2016 میلادی، 1 /84 درصد تولید ناخالص داخلی جهان را به خود اختصاص دادند. با توجه به ارتقای اهمیت و جایگاه گروه بیست پس از اجلاس این گروه در واشنگتن در سال 2008، رهبران کشورهای عضو در سپتامبر 2009 اعلام کردند که این گروه به جای گروه هشت به عنوان اصلی‌ترین مجمع اقتصادی کشورهای صنعتی و اقتصادهای نوظهور جهان ایفای نقش خواهد کرد.البته گروه بیست به عنوان یک نهاد رسمی و تعهدآور نبوده و بیشتر به مثابه مجمعی برای رایزنی در باره مسائل مهم جهانی است وحتی بیانیه پایانی آن نیز الزام آور نیست. گروه بیست دبیرخانه و مقر دائمی ندارد و کشور میزبان، اقدامات لازم برای برپایی نشست را انجام داده و موضوعات اصلی را بر اساس رخدادها و شرایط مهم بین المللی مشخص می کند.

 نشست سران گروه بیست در هامبورگ آلمان روز شنبه هشتم ژوئیه با صدور بیانیه ای پایان یافت. در این بیانیه به موضوعات مختلفی مانند تغییرات آب و هوایی ، تجارت آزاد و تروریسم اشاره شد.با این همه بیانیه نهایی گروه بیست، بیش از همه نشانگر اختلاف قدرت های اقتصادی جهان با آمریکا در موضوع تغییرات اقلیمی بویژه توافقنامه تغییرات آب وهوایی پاریس بود.آنگلا مرکل صدر اعظم آلمان در کنفرانس پایانی این نشست با اشاره به توافق همه رهبران عضو بجز آمریکا بر سر موضوع تغییرات اقلیمی اعلام کرد که واضح است که در این موضوع به توافق نرسیدیم. وی افزود: «بیانیه رسمی گروه بیست نیز به خوبی منعکس کننده این اختلاف نظر است.»صدر اعظم آلمان گفت که با نظر ترزا می نخست وزیر بریتانیا که گفته بود واشنگتن می تواند تصمیم به بازگشت به توافق پاریس بگیرد مخالف است. مرکل در عین حال  از دیگر کشورهای گروه بیست تشکر کرد. وی گفت: «من سپاسگزارم که دیگر کشورها و سران حکومت ها توافقنامه پاریس را غیرقابل برگشت می دانند». او همچنان یادآور شد که اجرای این توافقنامه باید در نخستین فرصت آغاز شود. امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهوری فرانسه که متعهد شده تا میزبان دور آتی اجلاس تغییرات آب و هوایی در دسامبر2017 باشد و همچنان برای ملحق شدن ترامپ به آن تلاش کند، با اشاره به اختلاف بر سر توافقنامه پاریس تصریح کرد که جهان ما هرگز تا این حد دچار تفرقه نبوده است. ترامپ گفته است که ایالات متحده می خواهد تا دیگر کشورها را کمک کند تا سوخت های فسیلی پاک را استفاده کنند. این در حالی است که توافقنامه آب و هوایی پاریس بر پایان تدریجی استفاده از مواد فسیلی از قبیل ذغال سنگ، گاز و نفت در طولانی مدت متمرکز است.

"کریس یولمن" دبیر تحریریه سیاسی شبکه خبری ای‌بی‌سی نیوز استرالیا، در این باره نوشت،"گروه بیست در حالی به کار خود پایان داد که به گروه 19 تبدیل شده بود ،زیرا با تأکید بر اجرای توافق زیست‌محیطی پاریس به اتمام رسید؛ در انتهای این نشست، آمریکا منزوی و بی یار و یاور شده بود."

بدین ترتیب در پایان نشست گروه بیست ، 19 قدرت اقتصادی جهان، مذاکره مجدد در مورد توافقنامه  تغییرات آب و هوایی پاریس را رد کردند و این توافق را غیر قابل بازگشت خواندند. در بیانیه نهایی این نشست آمده است که با اطلاع از تصمیم امریکا برای خروج از توافق پاریس، دیگر کشورهای عضو گروه بیست این توافق را غیر قابل بازگشت می دانند. در واقع مرکل به عنوان میزبان سران گروه بیست، بررسی تغییرات آب و هوایی را در اولویت دستور کار نشست قرار داده بود، بویژه اینکه دولت آمریکا در حال کناره گیری از بسیاری از تعهدات خود در زمینه زیست محیطی است.

توماس برنز،پژوهشگر مرکز اونتاریو برای حکومتداری بین‌المللی و مقام سابق صندوق بین‌المللی پول با اشاره به دو مساله اصلی این اجلاس،یعنی تجارت و تغییرات آب و هوایی ، تصریح کرد که کاملا مشخص شد که آمریکا قرار نیست موضعش را تغییر دهد و تصور نمی رود که تغییری در این زمینه ایجاد شود. 

دونالد ترامپ رئیس جمهوری پوپولیست آمریکا، بر خروج این کشور از توافق نامه تغییرات آب و هوایی پاریس به دلیل این که از دیدگاه وی این توافق، منافع آمریکا را در برندارد ،اصرار می ورزد . نخستین توافق بین المللی برای مقابله با تغییرات آب و هوایی در دسامبر 2015 در پاریس به امضای نمایندگان نزدیک به 200 کشور جهان رسید و در سال 2016 به مرحله اجرا در آمد.این توافق با هدف جلوگیری از افزایش دمای کره زمین منعقد شده است. با این حال ترامپ بر خلاف باراک اوباما رئیس جمهوری پیشین آمریکا که از حامیان اصلی توافقنامه پاریس بود ، بارها از این توافق انتقاد کرده و آن را مانع  تحقق برنامه های خود برای بهبود وضعیت اقتصاد آمریکا بویژه در بخش انرژی و صنعتی دانسته است. موضع گیری ترامپ درقبال توافق آب و هوایی پاریس ، نه تنها باعث نارضایی سران دیگر کشورهای صنعتی ونوظهور اقتصادی شده، بلکه باعث شد تا مرکل در جریان نشست اخیر گروه هفت از اصطلاح گروه شش علیه یک استفاده کند که اشاره به موضع یکپارچه شش عضو دیگر گروه هفت علیه آمریکا داشت . در صورت عملی شدن وعده ترامپ و خروج آمریکا ازتوافقنامه آب وهوایی پاریس، این خطر وجود دارد که کشورهای دیگری نیز  که سهمی عمده در انتشار گازهای گلخانه ای و گرمایش زمین بر عهده دارند ، به روشهای مختلف از زیر بار اجرای مفاد توافقنامه پاریس خودداری کنند که مسلما تحقق این سناریو می تواند مخاطرات غیرقابل جبرانی برای کره زمین و ساکنان آن بدنبال داشته باشد. به گفته دانشمندان درصورت خروج آمریکا از توافق  تغییرات آب و هوایی پاریس، زمین به سطوح خطرناکتری از گرم شدن نزدیک می شود، زیرا آمریکااز عوامل اصلی  بالا رفتن دمای هوای کره زمین است. موضوعی که بی توجهی به آن می تواند به ذوب یخچال های طبیعی، ایجاد سیلاب ها و تغییرات آب و هوایی شدید در آینده نزدیک منجر شود.

موضع گیری ترامپ درقبال توافق آب و هوایی پاریس ، نه تنها باعث نارضایی سران گروه بیست اعم از کشورهای صنعتی یا نوظهور اقتصادی و اتحادیه اروپا شده ، بلکه یاس و سر خوردگی بسیاری از دموکرات ها در کنگره آمریکا را نیز به دنبال داشته است. موضع ترامپ درباره امتناع از پذیرش توافقنامه آب وهوایی پاریس در واقع انعکاسی از موضع کلی جمهوری خواهان آمریکا در این زمینه است. با وجود تصدیق آثار فاجعه بار تغییرات آب و هوایی بر کره زمین و ساکنان آن ، برخی کشورها بویژه کشورهای پیشرفته صنعتی مانند آمریکا و نیز برخی اقتصادهای نوظهور مانند چین تا قبل از امضای توافقنامه پاریس، از قبول توافقنامه های زیست محیطی که بیشتر ناظر بر کاهش انتشارگازهای گلخانه ای است خودداری می کردند. گازهای گلخانه ای عامل اصلی گرم شدن کره زمین هستند. گرم شدن کره زمین هم اکنون آسیب های زیادی را متوجه ساکنان کشورهای در حال توسعه بویژه در آسیا و آفریقا وارد کرده است ، بدون اینکه کشورهایی مانند آمریکا که مسئولیت انتشار بخش قابل توجهی از این گازهای مضر را دارند ،درصدد اصلاح شیوه های خود و یا کمک به کشورهای آسیب دیده باشند .اکنون با اجرای توافق پاریس امید می رود تا گام های عملی و مهمی برای بهبود اوضاع مخاطره آمیز آب و هوایی کره زمین بر داشته شود. ترامپ اعلام کرده که واشنگتن برای تصمیم گیری درباره ادامه حمایت از توافق مقابله با تغییرات آب وهوایی به زمان بیشتری نیاز دارد.

از دیدگاه ترامپ اساسا مساله گرم شدن کره زمین و تغییرات آب و هوایی واقعیت نداشته و فریبی است که چینی ها آن را ساخته و پرداخته اند. البته ترامپ در این زمینه تنها نیست و در بین مقامات جمهوری خواه آمریکا شماری از آنها مخالف پذیرش و اجرای توافق تغییرات آب و هوایی پاریس برای توقف گرم شدن کره زمین هستند. ترامپ حتی برای نشان دادن مخالفت عملی خود با این مساله چندی قبل "اسکات پرویت" Scott Pruitt  را که به تغییرات آب و هوایی باور ندارد و از مخالفان جدی برنامه های مقابله با تغییر اقلیم است را به عنوان ریاست آژانس حفاظت محیط زیست معرفی کرد. ترامپ، به معتمدانش از جمله اسکات پرویت، گفته بود که قصد دارد از توافق تغییرات آب و هوایی پاریس خارج شود. با روی کار آمدن دولت ترامپ در آمریکا به عنوان یکی از تولید کنندگان اصلی گازهای گلخانه ای، توافقنامه تغییرات آب و هوایی پاریس ، به مانند بسیاری از دیگر توافق های بین المللی که آمریکا در آنها مشارکت داشته، در معرض خطر قرار گرفته است.ترامپ چندی پیش به یک دستور اجرایی جدید، محدودیت های زیست محیطی اعمال شده در دولت پیشین آمریکا برای مقابله با تغییرات جوی را لغو کرده بود.از جمله بخش های این فرمان می توان به لغو طرح تولید برق پاک اشاره کرد که یکی از گام های مهم در کنترل میزان تولید کربن به شمار می رفت.ترامپ در لایحه بودجه پیشنهادی برای سال 2018 بودجه آژانس حفاظت از محیط زیست را 31 درصد - معادل دو میلیارد و ششصد میلیون دلار - کاهش داده و مشارکت در برنامه های زیست محیطی بین المللی را به شدت محدود کرده است.مجموعه اقدامات و موضع گیری های ترامپ نشان دهنده رویکرد منفی وی در قبال مساله بسیار مهم و حیاتی تغییرات اقلیمی و لزوم اتخاذ تدابیر جدی و فوری برای جلوگیری از ادامه این روند ویرانگر است که حیات انسانی را در کره زمین در معرض مخاطره قرار داده است .مسلما این رویکرد ترامپ منجر به انزوای روز افزون آمریکا در سطح جهانی شده و مهمتر از همه اینکه این مساله باعث شده تا آمریکا نقش رهبری خود را در جهان بیش از پیش از دست بدهد. کما اینکه اکنون اتحادیه اروپا به عنوان پرچمدار اجرای توافق آب و هوایی پاریس شناخته شده و هماهنگی اقدامات در سطح جهانی برای جلوگیری از گرمایش بیشتر کره زمین را به عهده گرفته است.