ثبت شهر یزد(ایران) به عنوان میراث فرهنگی جهان

شهر یزد به فهرست میراث جهانی بشریت اضافه شد . کشور ایران با 22 میراث جهانی ثبت شده از نظر رده‌بندی در منطقه خاورمیانه رتبه نخست و در دنیا رتبه یازدهم را به خود اختصاص می‌دهد . فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران شامل 21 مکان تاریخی و یک اثر میراث طبیعی است .

روز یکشنبه شهر تاریخی یزد(ایران) پس از موافقت کمیته میراث جهانی یونسکو، به عنوان بیست و دومین میراث جهانی کشور جمهوری اسلامی ایران به فهرست میراث جهانی بشریت اضافه شد. در این جلسه که در کراکوف لهستان برگزار شد، از مجموع2270 هکتار حدود 700 هکتار بافت قدیمی این شهر در فهرست میراث جهانی به ثبت رسید.

شهر تاریخی یزد هم‌اکنون تنها شهر مسکونی ایران است که توانسته این عنوان را به خود اختصاص دهد. در عین حال نباید فراموش کرد که شهر یزد بزرگ‌ترین شهر خشتی مسکونی در دنیا نیز هست. در توضیحات این ثبت جهانی آمده است که نقش باغ‌ دولت‌آباد در این مورد بی‌تاثیر نبوده چرا که باغ دولت‌آباد یکی از 9 باغ ایرانی ثبت شده در فهرست باغ‌های ایرانی میراث جهانی است.

در سایت رسمی سازمان یونسکو آمده است که این شهر به گواهی کارشناسان، به خوبی استفاده از منابع محدود برای بقا در قلب کویر را نشان می‌دهد. سیستم قناتی، مساجد، حمام‌ها، بازارها، خانه‌های سنتی، معابد زرتشتیان، باغ‌های قدیمی و بافت سنتی این شهر، نمایانگر تنها واقعیت کویر یعنی غلبه بر منابع محدود است.

سفیر جمهوری آذربایجان  به عنوان نخستین سخنران این نشست، با برشمردن ویژگی های تاریخی و منحصر به فرد یزد و حیات اجتماعی و فرهنگی این شهر، از ثبت این شهر در فهرست جهانی دفاع کرد. سفیر کویت دومین سفیر حامی ثبت یزد بود که با اشاره به ساختار تاریخی و بناهای خشتی شکوهمند این شهر، ثبت این شهر منحصر به فرد در فهرست جهانی یونسکو را امری مسلم دانست. سفیر ترکیه دیگر سخنران این اجلاس بود که به ویژگی چند فرهنگی یزد و همزیستی  مسالمت آمیز و غنا بخش ادیان اسلام، زرتشتی و کلیمی اشاره کرد و یزد را دارای شرایط یک اثر بزرگ میراث ارزشمند جهانی دانست. در این جلسه کشورهای ویتنام، تونس و لبنان نیز با تاکید مجدد بر ارزش جهانی شهر یزد، بر ثبت این شهر صحه گذاشتند و در نهایت با اجماع اعضاء این کمیته، شهر یزد در فهرست جهانی یونسکو ثبت شد.

 برای چهارمین بار است که به ایران سفر می کنم و هر بار از آثار تاریخی ایران لذت می برم و آثار معنوی این کشور همیشه مرا تحت تاثیر قرار می دهد. وی اضافه کرد: مردم یزد هم مانند دیگر مناطق کشور مهمان نواز هستند و نه تنها در کوچه ها و میادین و خیابان‌ها بلکه در خانه های خود از مهمانان خارجی استقبال و پذیرایی می کنند و آش‌ها و غذاهای دلچسب آنها مزه مشترک همه خانه‌های کاهگلی یزد است. کیفیت زندگی در یزد بسیار حائز اهمیت است و نقش مردم در مواقع بحرانی بسیار حیاتی است و مردم یزد سال‌ها مانند یک تیم عمل کرده و از میراث فرهنگی خود پاسداری کردند.

ارزیاب سازمان جهانی یونسکو تصریح کرد: ارزش هر سایتی که بخواهد در ردیف میراث فرهنگی قرار بگیرد این است که از حوزه جغرافیایی خارج و به میراث بشری تبدیل شود و زمانی که جهانی شد، مردم از سراسر دنیا خود را به آن می رسانند تا میراث بشر از گذشته های دور را ببینند.

وی، قنات را یکی از زیباترین آثار موجود در یزد خواند و افزود: برایم جذاب بود که چکمه بپوشم و داخل قنات بروم و اصالت آن را از نزدیک ببینم و احساس کنم و با ورود به قنات حس کردم که در صدها سال پیش راه می روم و انگار در زمان سفر کردم و این حسی است که باید ارزش جهانی پیدا کند.

کوریا با اشاره به دیگر شگفتی معماری استان یزد بیان کرد: در باغ دولت آباد چینه و معماری بی نظیری را مشاهده کردم که هزاران سال پابرجا مانده و استقامت آن همچنان هم ادامه دارد و این هنر دست استادکارانی است که فن چینه زدن را می دانند و آن را نسل به نسل به شاگردان خود آموزش داده اند تا این فن از بین نرود.به اعتقاد کوریا، یکی دیگر از مواردی که در یزد وجود دارد و در هیچ کجای دیگر دنیا یافت نمی‌شود، حضور زرتشتیان در کنار مسلمانان است و این خود یک جاذبه فرهنگی است.

وی، یزد را شهر سمن‌ها ( سازمان های مردم نهاد )  دانست و گفت: در شهری نظیر یزد باید چنین باشد و با وقف و کمک های مردم، زندگی در بافت‌های تاریخی یزد جریان پیدا کند.  یزدی‌ها نحوه رفتار با گردشگران را خوب می دانند و زمانی که به کشورم بازگردم به طور قطع گفتنی های بسیاری برای به اشتراک گذاشتن با دیگران دارم زیرا یزدی‌ها نه تنها احترام ویژه ای به گردشگران می گذارند بلکه حتی مهاجران را نیز به خوبی در میان خود می پذیرند و نکته جالب اینجاست که یزد با این ویژگی حداقل جرم و جنایت را دارد و این از نظر ما بسیار مهم است.

یزد چرا به عنوان میراث جهانی یونسکو انتخاب شد؟

در یکی از کتاب‌های راهنمای گردشگری مشهور مانند "سیاره تنها" (Lonely planet) که اغلب گردشگران از آن استفاده می‌کنند، در وصف شهر یزد این‌طور آمده: "شهر یزد با ویژگی‌های منحصر بفرد گردشگری، بادگیرها و خانه‌های قدیمی خشتی بدون‌تردید یکی از مقاصد خارق‌العاده و جالب در سفر به ایران است. این شهر با جدا کردن بخش شمالی دشت کویر و بخش جنوبی دشت لوت ، توانسته قدیمی‌ترین جاذبه‌های مدنی را در خود جای دهد. اینجا خاستگاه بزرگ‌ترین جامعه زرتشتیان در ایران است. ترکیب یک شهر بیابانی کهن و یک میراث حاصل از همنشینی ادیان مختلف، جو بسیار متفاوت و البته آرامی را به یزد بخشیده است. گسترش خیابان‌های درختی نیز بر انسجام آن آسیب نزده بلکه به نوعی در بافت موجود حل شده است. این شهر همیشه به عنوان یک مرکز بزرگ نساجی شناخته شده چرا که ابریشم‌ و سایر منسوجات آن حتی پیش از سفر مارکوپولو ( در اواخر قرن 13 میلادی ) به جاده ابریشم نیز در دنیا شناخته شده بود. در عین حال یزد بواسطه بادگیرهایش هم شهرت دارد. بادگیرها عمارت‌هایی مرتفع هستند که برای  خنک کردن هوا در این منطقه کویری بنا شده‌اند."

یزد شهری خفته در آغوش گرم کویر ایران است که در گذر سال ها کمتر تغییر چهره داده و هنوز بوی سنت و تاریخ از همه جایش به مشام می رسد. شهر یزد، مرکزاستان یزد  در مرکز ایران است. این شهر بین رشته‌های شیرکوه و خرائق و در دشتی گسترده به نام دشت یزد ـ اردکان قرار گرفته‌ است.

برخی جغرافی نگاران، تاریخ ساخت یزد را به یزدگرد - پادشاه ساسانی - نسبت می‌دهند اما اوج آبادانی این شهر از قرن هشتم هجری  به بعد بوده و اتابکان یزد از مهم‌ترین عوامل پیش‌رفت این شهر در سده‌های گذشته به‌شمار می‌روند.

واژه یزد در لغت به معنای مقدس و پاک بوده و وجه‌ تسمیه این شهر ، سرزمین مقدس  و شهر خدا است این شهر به دلیل اینکه مردمش در طول تاریخ یکتا پرست بوده اند به "دارالعباده" معروف است. یزد از لحاظ میزان باسوادی در زمره شهرهای نخست ایران  قرار دارد و در سال گذشته برای بیست و سومین سال پیاپی، یزدی‌ها مقام نخست پذیرش در کنکور ورودی دانشگاههای ایران را به خود اختصاص دادند. از دیگر القاب یزد "شهر بادگیرها"،  "عروس کویر" و "شهر  دوچرخه‌ها" است. از میانه قرن هفنم میلادی این شهر به یک ایستگاه مهم برای کاروان‌هایی تبدیل شد که قصد سفر به آسیای مرکزی و هند را داشتند. در قالب همین سفرها ابریشم، انواع منسوجات و حتی فرش به سایر کشورها صادر می‌شد. مارکوپولو، یزد را اینگونه توصیف کرد: "یک شهر بسیار زیبا و منحصر بفرد و در اصل یک مرکز تجاری بزرگ."

یزد در دوران چنگیز خان و تیمور به طور کامل ویران شد ولی در قرن 15 میلادی دوران شکوفایی‌اش آغاز شد. آنچه بعدها به آن اضافه شد، در اصل بر روی بقایای آن میراث کهن بنا شد. اما ویژگی‌های ممتاز و یگانه  یزد تا هم اکنون چشم هر گردشگری را به خود خیره می‌سازد.

شهر قدیمی یزد در اصل یکی از قدیمی‌ترین شهرها بر روی کره زمین است. تقریباً همه بافت تاریخی و کهن شهر یزد از جنس آجرهای خشتی است که در آفتاب خشک‌ شده‌اند و حاصل این معماری، خط افقی است که در ذیل آن بناهای قهوه‌ای خوشرنگ به انضمام بادگیرهای مرتفع که یکنواختی را بر هم زده و منظر پیش رو را چشم‌ نوازتر می‌کنند، دیده می‌شود. مسجد جامع یکی از ویژگی‌های گردشگری در یزد است که حضور غالب آن در معماری شهر به خوبی احساس می‌شود. تاریخ ساخت این بنا را به قرن 12 میلادی نسبت می‌دهند. در حیاط این مسجد راه‌پله‌ای است که گفته می‌شود به قنات زارچ منتهی می‌شود.بقعه سید رکن‌الدین با گنبد آبی‌رنگش از هر نقطه مرتفع در شهر قابل‌رویت است. خانه لاری‌ها نیز که قدمت آن به 150 سال قبل بازمی‌گردد، یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری شهر یزد است. زندان سکندر مشهور نیز که زمانی یک مدرسه بوده ، یکی دیگر از جاذبه‌های مشهور شهریزد است.

 مجموعه موسوم به "امیرچخماق" در بازار و تکیه ای به همین نام ، یکی از بناهای کم نظیر در میان شهرهای کهن و تاریخی است که می توان گفت نماد ونشانه ای از تمام ویژگیهای تاریخی ، مذهبی و هنری این شهر  زیبا و دوست داشتنی است. قدمت باغ‌ دولت آباد هم که زمانی متعلق به کریم خان زند بوده ، به قرن 18 میلادی باز می گردد .  بادگیر این باغ در اصل بزرگ‌ترین بادگیر شهر است و فضای داخلی باغ هم بسیار زیباست. علاوه بر تمامی این شاهکارهای بی مانند معماری ، می‌توان به مجموعه‌های خاص از جمله آتشکده و برج مشهور خاموشان یزد نیز اشاره کرد که در نوع خود بدون رقیب  هستند.

یزد شهری بی نظیر است که با کوچه ها و محلات باستانی اش هر کسی با هر علاقه ای  را به  کشف جلوه های تازه وا می دارد. شهری  که همواره می توان رهسپار کوچه های سرپوشیده اش شد تا هم از گزند آفتاب در امان ماند و هم از لحظه لحظه  قدم زدن در تاریخ  لذت برد  .

-----------------------------------------------------------------