ظرفیت بی نظیر معنوی و اجتماعی حج

رهبر معظم انقلاب ، حج را مظهر حضور ، وحدت و قدرت امت اسلامی توصیف می کنند که به این وسیله در مقابل دشمنان عرض اندام می کنند. ایشان همچنین حج را یک ظرفیّت بی ‌نظیر معنوی، در کنار یک ظرفیّت بی‌نظیر اجتماعی و جایی برای ابراز عقیده و بیان موضع امّت اسلامی می دانند.

     حج از واجبات بزرگ الهی است که در قرآن و احادیث بر انجام آن تأکید فراوانی شده است. اما برگزاری این مناسک مهم و معنوی نیاز به امنیت و آرامشی دارد که حاجی در پرتو آن بتواند از اعمال حج بیشترین بهره را ببرد. در حج سال ۱۳۹۴ ش ( ۱۴۳۶ ق- ۲۰۱۵ م) دو حادثه سقوط جرثقیل عظیم در مسجدالحرام و مهمتر از آن کشتار هزاران حاجی در جریان فاجعۀ منا که ۴۶۴ تن از آنها ایرانی بودند ، خاطره ای تلخ و تأثرانگیز برای حجاج و همۀ مسلمانان بر جای گذاشت. به همین دلیل سال گذشته جمهوری اسلامی ایران خواستار آن شد تا مقامات سعودی تضمین های کافی برای حفظ امنیت و عزت حجاج ایرانی بدهند. اما آنان از این کار که وظیفۀ هر میزبانی است، خودداری ورزیدند و به این ترتیب ایرانیان علاقمند را از حج محروم کردند. اما به نظر می رسد که در سال جاری حکومت عربستان چنین تعهداتی را پذیرفته و ایران نیز در حال اعزام زائران خود به این مراسم پرشکوه معنوی است.

    در آستانه اعزام زائران ایرانی به حج، مسئولان و کارگزاران این مراسم مقدس به حضور آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی ایران رسیدند و ضمن ارائه گزارشی، از رهنمودهای ایشان بهره مند شدند. مقام معظم رهبری در این دیدار، با اشاره به بخشی از آیه ۱۲۵ سورۀ بقره ، اهمیت امنیت حج را چنین بیان کردند:« وَ اِذ جَعَلنَا البَیتَ مَثابَةً لِلنّاسِ‌ وَ اَمنًا؛ این است قضیّه. قرآن کریم تصریح می کند که ما اینجا را محلّ اجتماع مردم و رجوع مردم و محلّ امنیّت قرار دادیم؛ امنیّت خیلی مهم است! ایمنی حجّاج از مسائل بسیار مهم است. ما قضایای تلخ حجّ سال ۹۴ را فراموش نمی کنیم. داغی در دل امّت اسلامی و در دل ما ایرانی‌ها به وجود آمد که فراموش‌ شدنی نیست. »

البته ایشان تأکید می کنند که به جز امنیت ؛ آسایش و عزت حجاج نیز باید محفوظ باشد تا بتوانند فارغ از هر نگرانی ، به اعمال حج خود بپردازند و از دولتهای دیگر نیز می خواهند که برای حجاج خود ، فعالانه چنین مطالباتی داشته باشند.

    در تمام دنیا ، کشور میزبان مسئول امنیت و سلامتی مسافرانی است که به آن کشور وارد می شوند. میزبان حجاج بیت الله الحرام نیز دولت سعودی است که وظیفه دارد محیطی امن و آرام را برای حج گزاران فراهم کند. اگرچه این دولت به دفعات نشان داده از عهده این کار به درستی برنمی آید، اما ایران امیدوار است که فجایع گذشته تکرار نشود.

مقام معظم رهبری درمورد تصمیم جمهوری اسلامی ایران برای اعزام زائران به حج چنین فرمودند : « خوشبختانه مسئولان از قوای محترم، در شورای عالی امنیّت ملّی جمع شدند، فکر کردند ، جوانب قضیّه را بررسی کردند، به این نتیجه رسیدند که حج باشد؛ امیدواریم ان‌ شاءالله که این [حج] به بهترین وجه انجام بگیرد. »

  دلیل این همه تأکید و پافشاری جمهوری اسلامی ایران به برگزاری فریضه عظیم حج برای ایرانیان ، تأثیر فردی و اجتماعی شگرف آن است. رهبر انقلاب اسلامی در دیدار با کارگزاران حج در زمینه اثرات فردی و معنوی این فریضه الهی فرمودند : « حج، یک فریضۀ بسیار مهمّی است؛ شاید ما در بین فرایض مهمّ اسلامی، مثل حج فریضه‌ای دیگر نداریم. اوّلاً در این فریضۀ بزرگ و وسیع، ظرفیّتهای معنوی بسیاری وجود دارد که کسانی که دنبال ارتباط معنوی با حضرت حق (جلّ و علا) هستند، دنبال معنویّت و روحانیّت و مانند اینها هستند، می توانند در گوشه ‌و کنار این واجب و این فریضۀ بزرگ، امکانات فراوانی و ظرفیّت عجیبی را پیدا کنند... اگر قدر بدانیم، اگر دنبال معنویّت باشیم، ظرفیّت حج از همه‌ی واجبات دیگر بیشتر است.»

برای دستیابی به این معنویت ، مقام معظم رهبری شرکت در نمازهای جماعت در مسجدالحرام و مسجدالنبی ، تلاوت قرآن ، توجه به اعمال روز عرفه و دیگر عبادات را توصیه کردند. ایشان همچنین ضمن مذمت سرگرم شدن و صرف وقت برای مسائل دنیوی و خریدهای وقت گیر در سفر حج ، تصریح کردند : « در قضیّه‌ی حج، بیشتر از هر چیز دیگری، حاجی باید به فکر این باشد که خود را پالایش کند، دل را پالایش کند، روح را پالایش کند، بتواند ان ‌شاءالله به نتایج معنوی بزرگی دست پیدا کند؛ اگر این[طور] شد، آن‌وقت، آن نتایج اجتماعی حج هم به توفیق الهی حاصل خواهد شد.»

     اما نتایج اجتماعی حج که آیت الله خامنه ای به آن اشاره می کنند، چیست؟ ایشان تأکید دارند که علاوه بر بُعد فردی ، ویژگی دیگر حج ، ظرفیت بی نظیر اجتماعی آن است و در توضیح این بعد حج می فرمایند : « اسلام این‌ همه بر روی معنویّت تکیه می کند، امّا معنویّت اسلامی به معنای انزوا و رهبانیّت و گوشه ‌گیری و جدایی و دوری از مردم نیست؛ همان واجب و فریضه‌ای که بیشترین ظرفیّت معنویّت را دارا است، همان واجب و فریضه بیشترین ظرفیّت حضور اجتماعی را هم دارا است.» در همین راستا ، رهبر معظم انقلاب ، حج را مظهر حضور ، وحدت و قدرت امت اسلامی توصیف می کنند که به این وسیله در مقابل دشمنان عرض اندام می کنند. ایشان همچنین حج را یک ظرفیّت بی ‌نظیر معنوی، در کنار یک ظرفیّت بی‌نظیر اجتماعی و جایی برای ابراز عقیده و بیان موضع امّت اسلامی می دانند و به همین دلیل معتقدند در جریان کنگرۀ عظیم حج ، صدها هزار مسلمان در کنار هم می توانند با اوضاع و احوال کشورهای یکدیگر آشنا شوند. این ویژگی حج را ایشان چنین تبیین می کنند : « ملّتهای مسلمان در حج با هم آشنا می شوند، اُنس پیدا می کنند، ... به هم نزدیک می شوند، شبهه‌ها برطرف می شود، دشمنی‌ها کم ‌رنگ و بتدریج برطرف می شود، دلها به هم نزدیک می شود، دستها به کمک هم می‌آیند، کشورها می توانند به هم کمک کنند، ملّتها می توانند به هم کمک کنند؛ این حج است. »

   مسلمانان جهان با وجود مشترکات فراوان ، امروزه با تلاشهای تفرقه افکنانه داخلی و خارجی مواجه هستند. مقام معظم رهبری حج را جایگاهی برای ابراز وحدت و مکان مناسبی برای زدودن اختلافات می دانند. ایشان می فرمایند « به مسئلۀ وحدت امّت اسلامی هم (در حج) خیلی باید توجّه بشود. امروز دارند پول خرج می کنند؛ میلیاردها خرج می کنند برای اینکه بین مذاهب اسلامی اختلاف بیندازند و دشمنی ایجاد کنند. ... هیچ‌کس نباید کمک کند به این اختلاف‌افکنی؛ هرکس کمک کند، در توطئه‌ی آنها و در تبعات معنوی و الهی این گناه بزرگ شرکت خواهد داشت. »

    موضوع مهم دیگری که در کنگرۀ عظیم حج اهمیت دارد، استفاده از این فرصت استثنایی برای ابراز بیزاری و برائت از دشمنان اسلام و مسلمین است. آیت الله خامنه ای در این مورد می فرماید : « این مسئلۀ برائت که ما روی آن این‌همه تأکید کردیم و امام بزرگوار به این مضمون گفتند که قبول ندارند حجّ بی‌برائت را، رازش این است. در حج، امّت اسلامی می تواند مواضع صحیح و مورد اتّفاق و قبول خود را بیان کند؛ مورد قبول و اتّفاق چه کسی ؟ ملّتها، شعوب. دولتها ممکن است جور دیگری فکر کنند، جور دیگری عمل بکنند - که می‌بینیم خیلی از دولتهای مسلمان متأسّفانه راهی غیر از خواست ملّتهایشان در پیش می گیرند و حرکت می کنند- امّا دل ملّتها چیز دیگر است. اینجا (حج) جایی است که ملّتها می توانند موضع خود را در قضایای مختلف ابراز کنند.»

    انقلاب اسلامی ایران همواره به مسئلۀ فلسطین توجه خاص دارد. به همین دلیل رهبران جمهوری اسلامی ایران در حمایت از مردم فلسطین پیشقدم هستند. از جمله مقام معظم رهبری در دیدار با کارگزاران حج تأکید کردند : « مسئلۀ فلسطین (در حج) مورد غفلت قرار نگیرد؛ مسئله‌ی مهمّی است. مسئله‌ی فلسطین در این ده‌ها سال – شصت هفتاد سال اخیر- همیشه مطرح بوده است؛ گاهی بیشتر، گاهی کمتر؛ و امروز باز جزو آن مواردی است که بیشتر مطرح است، به‌خاطر خباثت و مَلعَنتی (شرارتی) که صهیونیست‌ها دارند نشان می دهند و به‌ خاطر خیانت بعضی از رؤسای کشورهای اسلامی. به ‌هرحال امروز محور عمده‌ی مسائل جهان اسلام مسئله‌ی فلسطین است. »

منظور رهبری از شرارت صهیونیستها ، اقدامات آنها علیه مسجدالاقصی است که در سایۀ سکوت دولتهای اسلامی ، انجام می شود. ایشان در این زمینه چنین توضیح می دهند : « الان قضیّۀ مسجد‌الاقصی مطرح است، قضیّۀ قدس مطرح است؛ این قضیّۀ کوچکی نیست. صهیونیست‌ها جری شده‌اند، گستاخ شده‌اند، به خودشان حق داده‌اند که بر صاحبان مسجدالاقصی - یعنی بر مسلمانها- سخت بگیرند؛ ... اینها گستاخی است، اینها پُررویی است، اینها وقاحت است از سوی رژیم غاصب و جعلی صهیونیست. خب معلوم است که دل ملّت اسلام به یاد مسجدالاقصی می تپد. ... کجا امّت اسلامی بهتر از بیت‌الله ‌الحرام و مکّه و مدینه و عرفات و مشعر و منا پیدا می کند برای اینکه اظهار کند که ملّتها درباره‌ی فلسطین و دربارۀ مسجدالاقصی چه می گویند و چه می خواهند و چه‌جور فکر می کنند؟ کجا بهتر از اینجا؟ حج یک‌ چنین ظرفیّتی دارد. »

    در مجموع آیت الله خامنه ای حج را فرصتی مناسب برای ابراز نظر مسلمانان در مورد مشکلات خود می دانند و می فرمایند : «‌حج بهترین جا است برای اینکه امّت اسلامی - همه، از همۀ کشورها- بتوانند ابراز موضع کنند، ابراز عقیده کنند؛ یک‌‌ چنین ظرفیّتی است حج؛ این را باید قدر دانست، باید دنبال این بود. » از جمله ایشان اجتماع بزرگ حج را مجالی برای افشاگری در مورد دخالتهای آمریکا در کشورهای اسلامی و ایجاد و تسلیح گروههای تکفیری و تروریستی و حمایت از رژیم صهیونیستی و همچنین دفاع از مردم مظلوم یمن و بحرین و دیگر مظلومان جهان می دانند.