محرم و عاشورا در ملل مختلف(4)

این برنامه به معرفی برخی از رایج ترین آیین های سوگواری ماه محرم در ایران اختصاص یافته است.

با سلام به یکایک شما دوستان و علاقمندان مجموعه برنامه آیین های محرم و عاشورا در میان ملل مختلف، برنامه امروز را به معرفی برخی از رایج ترین آیین ها ی سوگواری ماه محرم در ایران اختصاص داده ایم.

همانگونه که در برنامه های قبل اشاره نمودیم، عزاداری در مصائب ائمه طاهرین، بویژه امام حسین (ع) از دیر باز در اشکال و قلمرو وسیع، در مناطق مختلف ایران برگزار می شده است. در حقیقت شعایر و سوگواری خاص ایام محرم، بخشی از مجموعه آداب و رسومی است که در آیین های دینی این مرز و بوم و بخش های مختلفی از جهان اسلام به طور ویژه و برجسته ای دیده می شود و کارکردهای متفاوتی را در بر داشته است. از جمله کارکرد محسوس مجالس سوگواری جدا از اسوه سازی از سیره و منش ائمه معصومین، رشد جنبه های عاطفی و انگیزه های دگرخواهانه در میان افراد جامعه است. در مجالس حضرت سیدالشهدا(ع) رفتارها، صمیمی و غیر رسمی می شوند و در نتیجه همسازی عمومی، انسجام و یکپارچگی بیشتری بین عزاداران پدید می آید.

سوگ آیین هایی که در ماه محرم در مناطق مختلف ایران برگزار می شوند بسیار گسترده و متنوع اند و در این برنامه برای پرداختن به یکایک آنها فرصت کافی میسر نیست. لذا به اختصار به معرفی برخی از رایج ترین آیین ها نظیر مرثیه سرایی (روضه خوانی) و نوحه خوانی، سینه زنی و زنجیرزنی، مراسم سنج و دمام ، شمع افروزی، دسته گردانی، شام غریبان و آیین های نذر و نیاز در ماه محرم می پردازیم.

 «مرثیه سرایی» (روضه خوانی)اصطلاحی است که در مورد برپایی مجلس سوگواری امام حسین(ع) و بلکه هر مجلسی که به منظور ذکر فضایل و مصائب ائمه اطهار(ع) و مطرح کردن مسایل دینی منعقد شود، به کار می رود. مرثیه در لغت به معنی گریستن بر مرده و ذکر خوبی های اوست و در اصطلاح، یکی از انواع شعر غنایی با موضوع تاسف و تاثر از مرگ کسی یا از دست رفتن چیزی است. سرودن مرثیه هنگام سوگواری برای در گذشتگان ،از روزگاران گذشته در بین ملت ها رایج بوده و بخش مهمی از مرثیه های شعر فارسی به صورت مشخص در رثای اولیای دین و ائمه شیعه سروده شده است . «نوحه» نیز نوعی از مرثیه های مذهبی است که با آهنگ و لحن خاص در مجالس امام حسین(ع)همراه با سینه زنی و زنجیر زنی خوانده می شود. پیشینه نوحه سرایی و نوحه خوانی برای شهدای کربلا ملازم پیشینهسوگواری های عاشورایی است. از آنجا که مراسم سوگواری با حضور توده های مردم و به صورت نمایشی عملی و جمعی انجام می شود، خواندن اشعار ساده آهنگین و محزون بهترین وسیله برای برانگیختن احساسات و ایجاد یگانگی و هماهنگی در جمع به شمار می رود.

در ماه محرم بخصوص ده روز اول این ماه که دهه محرم نامیده می شود در تمام شهر ها و روستاهای ایران مراسم عزاداری در منازل برخی از علاقمندان به خاندان پیامبر و مساجد و حسینیه ها و تکایا برگزار می شود. به منظور اجرای هرچه بهتر مراسم عزاداری، تدارکاتی از قبل در نظر گرفته می شود که شامل آمادگی کامل مکان سخنرانی به تفکیک برای مردان و زنان، دعوت از افراد سخنران و تدارک پذیرایی از عزاداران است.

برگزاری مجالس عزاداری (روضه خوانی) زنانه در منازل نیز که یکی دیگر از آیین های عزاداری خاص زنان ایرانی است، کارکردهای بسیاری داشته و دارد که مهمترین آنها سرمشق گیری و الگوسازی زنان از زندگی ائمه اطهار(ع) و بزرگان دینی بویژه حضرت فاطمه(س) و حضرت زینب(س) می باشد. تربیت فرزندان مذهبی و خداجو نیز از دیگر برکات و محاسن این قبیل مجالس در منازل است، زیرا اگر کودکان از همان ایام طفولیت با مسایل دینی آشنا شوند وقتی به سن بلوغ و تکلیف می رسند بهتر به انجام تکالیف دینی می پردازند.

*************************************