تبلیغات رسانه ای داعش، از ظهور تا سقوط ( 4 )

برخی از تحلیل گران رسانه بر این باورند که بسیاری از اقدامات تروریستی داعش، به خودی خود هدف نبود و اصالت نداشت، بلکه چگونگی انتشار و تبلیغات پیرامون آن بود که هدف اصلی این گروه تروریستی محسوب می شد. در این برنامه به وجهی دیگر از تبلیغات رسانه ای داعش می پردازیم.

یکی از ویژگی‌هایی که داعش را از دیگر گروه‌های تروریستی متمایز می کند، نوع بهره برداری از ابزار تبلیغاتی با هدف جذب هوادار از سراسر جهان به ویژه کشورهای غربی است. ‌این رویکرد داعش با انتشار مجله "دابق" به دو زبان عربی و انگلیسی توسط این گروه ، پررنگ‌تر شد. بخش عمده اعضای داعش به زبان عربی مسلط بودند و انتشار چنین مجله‌ای به زبان انگلیسی میان اعضای این گروه در خاک عراق و سوریه، کارآیی محدودی داشت. 
"دابق" نام روستایی نزدیک شهر حلب در شمال سوریه و نزدیک مرز ترکیه است که احتمالا دلیل انتخاب این اسم، اشاره به جنگی است که میان دولت عثمانی به فرماندهی سلطان سلیم اول و دولت پادشاهی سلطان قانصوه درسال 1516 میلادی در این روستا در گرفت. گفته می‌شود این روستا، نخستین منطقه‌ شام بود که به اشغال فرمانروای عثمانی در‌آمد .

شماره اول مجله فرقه داعش، در تاریخ 14 تیرماه سال 1393 (5 جولای 2014) و یک ماه بعد از سقوط موصل، منتشر شد. این مجله، تفسیر گر بنیان های دینی و عملی تشکیل داعش است و چرایی تشکیل این گروه از نگاه بنیان گذاران آن، تشریح شده است. نویسندگان این مجله که به نوعی رهبران فکری این جریان محسوب می شدند، ظاهراً با تکیه به موارد مختلف تاریخی و شرعی،  چرایی تشکیل این گروه و عملیات و فعالیت های آن را توضیح، تفسیر و توجیه می کردند. آنان با استفاده از تکنیک های روز گرافیک و صفحه آرایی، مجله ای کاملاً حرفه ای تولید و در آن، اهداف و بلند پروازی های خود را تشریح می کردند. این نشریه در50 صفحه منتشر می شد که نسخه اینترنتی آن به زبان انگلیسی بود و کیفیتی حرفه‌ای داشت.  
" دابق" در نگارش و تدوین مطالب، از دیگر نشریه‌های هم سنخ خود، متمایز و سطح آن از نشریه‌های وابسته به مخالفان سوری بالاتر بود. محتوای صفحات شبکه های اجتماعی اعضای گروه تروریستی داعش به تیراژ این نشریه اشاره نمی کرد اما اعلام می شد که در دو نسخه اینترنتی و چاپی منتشر می شود. این صفحات اشاره می کردند که اولین نسخه چاپی میان ساکنان مناطق تحت اشغال داعش در عراق توزیع و نسخه اینترنتی نیز از طریق ایمیل، به گیرندگان ارسال شده است.

 عمده مطالب شماره سوم مجله "دابق"، به مسئله هجرت و توجیه سفر به سرزمین های تحت اشغال داعش با انگیزه های مذهبی، اختصاص داشت. در این چارچوب و با تحلیل محتوای مقالات هجرت؛ نوعی اجبار در این زمینه دیده می شد. در این روایت ها، مسلمان واقعی کسی معرفی می شد که سرزمین و محل سکونت خود را ترک کرده و به یاری دین خدا آمده است. این مهاجران، هم ردیف مهاجران مکه و یاران پیامبر پنداشته می شدند.

برخلاف این توجیهات مذهبی، واقعیت چیز دیگری بود. اصرار به هجرت درواقع  نشانگر نیاز مبرم داعش به متخصصان رشته های مختلف، از فنون جنگاوری گرفته تا مهندسی، پزشکی و کشاورزی بود، زیرا داعش عزم خود را برای ایجاد یک دولت واقعی با عملکرد و ساختار مدرن جزم کرده بود و در این راه از هیچ کوششی دریغ نمی کرد. چنان که در تبلیغات این گروه، تصاویری از خانه ها و ماشین های مجلل دیده می شد که آنها را پاداش متخصصان برای یاری به داعش و هجرت، عنوان می کردند.

 داعش به هر قیمت و هر ابزار، خواستار تکمیل کادرهای تخصصی خود بود. در جای جای مجله به سراغ انگیزه های عدم هجرت رفته و به آنها پاسخ می داد. در جایی مسئله مالی مطرح می شد و در جای دیگر توصیه می کردند که فرد می تواند از بندگی دیگران فرار کند و بدون دغدغه معاش، به عبادت بپردازد. در جایی دیگر، مسئله ترس ذهنی از هجرت بیان می شد و با این مطلب ضمنی که داعش حامی آنان است، سعی در از بین بردن این ترس داشتند. داعش حتی به پیروانش توصیه می کرد که اگر امکان هجرت ندارند، وفاداری خود را از طریق اینترنت و سایر رسانه ها اعلام کنند و هدف این کار را نیز ترساندن  کفار ذکر می کردند. به خوانندگان این مجله گفته می شد که پدر، مادر، همسر و فرزندان خود را نیز همراه بیاورند و به قلمرو داعش، پر و بال ببخشند.

از نکات تاسف برانگیزی که در این مجله به چشم می خورد، توجیه سخیف و بی پایه غارت ها، کشتارها و خونریزی ها با نام دین و مذهب بود. به عنوان مثال در شماره چهارم این مجله، غارت اموال مسلمین توجیه شده و بدتر آنکه این امر منسوب به پیامبر (ص) شده و محبوب ترین ثروت و ناب ترین درآمد، معرفی می شد. همچنین در این شماره در توجیه به بردگی گرفتن زنان و دختران ایزدی، ابتدا کفر آنها را توجیه می کردند و سپس حلال بودن به بردگی گرفتن آنها را بیان می کردند. در جایی دیگر، نویسنده یک مقاله  به صراحت به این مطلب اشاره می کند که به بردگی گرفتن کافران، عین شریعت است و مخالفان آن، مرتد به شمار می روند. همچنین، در مقاله ای با عنوان "مجازات در مقابل خیانت قبیله شعیتات"، توجیهات  مذهبی کشتار مخالفان به دلیل نقض پیمان دیده می شود بدون اینکه به دلایل این نقض پیمان اشاره شود . در اغلب این نوشته ها ، کشتار مخالفان با دلایل دینی توجیه شده و بدتر آنکه به داستان های  جعلی از پیامبر(ص)  که سند دقیقی هم برای آنها  آورده نمی شد، اشاره می کردند .

 پس از سقوط شهر نمادین دابق در سوریه و همچنین عنوان پر زرق و برق مجله تبلیغاتی داعش ، ماشین رسانه ای داعش به سرعت مجله ای جدید به نام "رومیه " را منتشر کرد. روی جلد نخستین شماره این نشریه ، تصویر ابو محمد العدنانی، سخنگوی داعش که در یک حمله هوایی کشته شد،  نقش بسته بود.

داعش اعلام کرد این مجله تلاش می کند "نمادی جدید برای عناصر اروپایی داعش"  باشد و به چند زبان از جمله انگلیسی، عربی، فرانسه، ترکی، آلمانی، پشتو، ترکستانی و اندونزیایی منتشر خواهد شد. اما علیرغم تغییر عنوان و افزودن زبان های جدید، محتوا و گزافه گویی در مورد مبانی دین و اخلاق و انسانیت، همچنان به روال قبل، در این نشریه باقی ماند. چنان که در شماره‌های اخیر این مجله که تا حد زیادی روی عملیات‌ داعش در اروپا متمرکز شده بود، راهکارها و روش‌های متعددی برای اجرای عملیات‌های تروریستی به وسیله چاقو ( مانند عملیات تروریستی لندن ) و همچنین زیر گرفتن عابرین پیاده با کامیون ( مانند عملیات برلین، نیس و استکهلم) که به کامیونیزم مشهور شد، به صورت ضمنی به مخاطبان آموزش داده می شد.       

"مازن زکی"، یک کارشناس رسانه مصری اعتقاد دارد: پس از سقوط دابق، داعش احساس کرد بیش از پیش نیاز دارد خود را از مخمصه دابق با انتشار یک مجله جدید با نام جدید نجات دهد. "رومیه" این مجله جدید بود که تلاش می کرد اهمیت شکست دابق را از طریق سخنان داعشی هایی که با آنان مصاحبه می کرد و خواستار انتقام از کافران غربی بودند، به حداقل برساند.

"یحیی محمد علی" تحلیلگر استراتژیک مصری نیز می گوید داعش از طریق کانال های رسانه ای از جمله "رومیه"، علیه غربیان تبلیغ می  کرد و آنها را کافر می نامید. وی گفت این گروه مطمئن است که "گرگ های تنها" این مجله را می خوانند. برای افرادی که عضو داعش نیستند، این مجله سعی می کند ترس را در میان مردم گسترش دهد و تنش داخلی در کشورهای شرکت کننده در ائتلاف بین المللی  علیه داعش  ایجاد کند. در مجله "رومیه" در مطالبی با عنوان مشترک "تاکتیک‌های شوالیه‌های ترور"، به آموزش ترور و کشتن افراد به صورت انفرادی پرداخته می شد. این مجله بر برقراری ارتباط با به اصطلاح "گرگ های تنها" ی آسیب پذیر در سراسر جهان متمرکز بود و این آموزش‌ها ویژه این افراد بود که در شرایط کنونی تنها مانده‌اند .

تمامی این شواهد، نشان دهنده افزایش تلاش داعش برای عملیات‌ تروریستی در نقاط مختلف جهان است که ناشی از نابودی نسبی سازمان داعش است. به عبارت دیگر داعش با تأکید بر ایده مبارزه با کفار و الزام به کشتار آنان به جای ایده خلافت - که نیازمند جغرافیای متمرکز حکمرانی است – الگوی سازمانی خود را قدری به الگوی القاعده نزدیک کرده ‌است. داعش پیشتر نیز از الگوی "گرگ‌های تنها" برای انجام عملیات توسط اعضای غربی این گروه که بعد از بازگشت از سرزمین‌های تحت تسلط خود به کشورهای شان ، به صورت کاملاً خود جوش و فرد محور ، مرتکب عملیات تروریستی می‌ شدند، رونمایی کرده بود.

--------------------------------------------------------------------