در سوگ جوادالائمه، الگوی اندیشمندان جوان

امامان معصوم چون ستارگانی  در شب های ظلمانی اند که خسته گان و در راه ماندگان را یاری می بخشند. از این رو تأمل در زندگانی ایشان می تواند چراغی برای پیمودن راههای زندگیمان باشد. امام جواد(ع) یکی از این ستارگان درخشان است.امام نهم(ع) در مقام رهبری امت اسلام، به عنوان الگوی اندیشمندان جوان چنان در عرصه علم و دانش درخشید که دوست و دشمن را به تعجب و شگفتی واداشت.

امشب آسمان، سوگوار هجران عزیزی دیگر از خاندان مصطفی صلی الله علیه و آله وسلم است. آیینه جمال و جلال الهی، حضرت امام محمّد تقی علیه السلام که دوران حیات کوتاه خویش، از کودکی تا شهادت، یکپارچه وقف تبلیغ معارف الهی بود و همچون نیاکان پاک زادش، جان بر سر هدایت مردمان نهاد.

سالروز عروج خورشیدِ آسمانِ جود و سخاوت را بر همه عاشقان آن حضرت تسلیت می گوییم و بر وجود نورانی آن حضرت درود می فرستیم.

امامان معصوم چون ستارگانی در شب های ظلمانی اند که خستگان و در راه ماندگان را یاری می بخشند. از این رو تأمل در زندگانی ایشان می تواند چراغی برای پیمودن راههای زندگیمان باشد. آنان به مثابه دستگیره های نجات و حبل متین الهی هستند که می تواند ما را در گرداب مکتب های گمراه کننده یاری دهند. امام جواد(ع) یکی از این ستارگان درخشان است. عصر امام(ع) عصر گسترش جهان اسلام بود و همین امر موجب برخورد فرهنگ اسلامی با دیگر فرهنگ ها و ادیان شد. وجود امام جواد(ع) همچون سدی بود که راه تحریف و انحراف را از چهره فرهنگ اسلامی می زدود و سرچشمه زلال معارف اسلامی را به جویندگانش می رساند.

پیشواى نهم شیعیان حضرت امام محمد تقى (ع) نخستین رهبر الهى است که در میان امامان شیعه در خردسالى مسؤولیت مقام رفیع امامت را عهده دار گردید. ایشان در سال 203 قمرى و در سن هفت سالگى بعد از شهادت پدر بزرگوارش عملاً به هدایت و ارشاد مردم پرداخت. امام نهم(ع) در مقام رهبری امت اسلام، به عنوان الگوی دانشمندان جوان چنان در عرصه علم و دانش درخشید که دوست و دشمن را به تعجب و شگفتی واداشت. گفتگوها، مناظرات، پاسخ به شبهات عصر، گفتارهای حکیمانه و خطابه های آن گرامی، گواه روشنی بر این مدعاست.

گوینده:

بر اساس فطرت و طبیعت، جوانان برای آشنایی با افکار و اندیشه های متفاوت علاقه شدیدی از خود نشان می دهند. آنان دوست دارند اندیشه های نو و متفاوت را بشناسند و از میان آنها آنچه را که به نظر خود بهتر و کارآمدتر تشخیص می دهند انتخاب کنند.

بذر دانش یکی از مهم ترین سرمایه هایی است که می توان در دل جوان کاشت و آن را بارور نمود. امام جواد(ع) در پیامی اهمیت علم و دانش را این گونه بیان می کند: «بر شما باد کسب دانش! چرا که آن برای همه لازم است و سخن از علم و بررسی آن امری مطلوب( و دوست داشتنی) است. برادران دینی را به هم پیوند می دهد و نشانه (شخصیت والا و) جوانمردی، تحفه مناسبی برای مجالس، دوست و همراه در سفر و مونس غربت و تنهائی است.»

از منظر امام جواد(ع) شایسته است که یک جوان مسلمان به علم و دانش روی آورد و آن را به عنوان مونس و یار مناسب برای خود برگزیند، دوستان خود را بر اساس بینش و دانش انتخاب کند و شخصیت اجتماعی خود را به وسیله دانش و علم مشخص سازد. امام محمد تقی(ع) علم و دانش را یکی از مهمترین عوامل پیروزی و رسیدن به کمالات معرفی می کرد و به انسان های کمال خواه و حقیقت طلب توصیه می نمود که در راه رسیدن به آرزوهای مشروع و موقعیت های عالی دنیوی و اخروی از این نیروی کارآمد بهره لازم را بگیرند. آن گرامی می فرمود: «چهار عامل موجب دست یابی انسان به اعمال (صالح و نیک) است: سلامتی، توانگری، دانش و توفیق خداوندی»

از اینرو  بر همگان و از جمله جوانان لازم است از فرصت جوانی بهره گرفته و خود را به این خصلت زیبای انسانی بیارایند و کسب معرفت و علم را سرلوحه برنامه های زندگی خود قرار دهند.

از چالش‌های اصلی امروز جوانان داشتن یک گروه دوستی خوب و بانشاط است. اما سوال اینجاست که

آیا افراد گروه های دوستی را محفلی برای رشد می دانند یا نه؟

یکی از احادیث زیبای امام جواد علیه السلام که گفتمان جدیدی در میان جوانان ایجاد می کند این جمله نورانی است: «مطمئن باش با تو دشمنی کرده است هرکس فضای رشد را در همنشینی با تو فراهم نکرده باشد.»، «به خاطر این که دوستی اش بخاطر این بوده که خواسته های تو را برآورده سازد.»

غالب گروه های دوستی زمانی تشکیل می شود که عده ای می خواهند خواسته های یکدیگر را با نشاط پاسخ گویند. در کلام امام جوان ما، این نوع دوستی بدون پشتوانه علمی واخلاقی می تواند زمینه دشمنی را فراهم کند چرا که قرآن کریم در سوره زخرف به صراحت اعلام می دارد دوستی هایی روز قیامت تبدیل به دشمنی نمی شود که مبنایش تقوا باشد. تقوا مسیر رشد بشر را هموار می سازد. گاه دوستی هایی میان دو نفر به وجود می آید که موجب مختل شدن رشد اجتماعی شده، پیوستن به گروه را دشوار می سازند. لذا امام در بیان دیگری می فرمایند:‏ «مواظب باش از مصاحبت و دوستی با افراد شرور، چرا که او مانند شمشیر آخته است گرچه ظاهری زیبا (و با صلابت می تواند) داشته باشد اما تیزی او وجود انسان را می شکافد.»

برخی از کارشناسان معتقدند: «نوجوانان در دوستی، پیرو عواطف واحساسات هستند و به این موضوع که ممکن است فردا این دوستی ها گسسته شود، نمی اندیشند؛ به همین دلیل، اغلب در دوستی افراط می کنند در این حال آن جوانی که در گروه دوستان، در پی ایجاد احساس ایمنی در خارج از خانواده است و می خواهد در دوران بزرگسالی به عنوان یک فرد مستقل ومطمئن عمل کند، دچار بحران و سردرگمی خواهد شد. 

امام جواد (ع) ضمن دعوت به زمان شناسی  فرمودند: «هرکس موقعیت‌شناس نباشد، جریانات، او را مى‌رباید و هلاک خواهد شد.»

بنا بر آموزه های دینی دوستان از صفات و حالات یکدیگر تأثیر می پذیرند. این تأثیر، ناآگاهانه و تدریجی است و با گذشت زمان بر میزان آن افزوده می شود و به هم خویی و هم رنگی می انجامد. از همین رو توصیه شده که به سادگی به هر کسی که در مسیر ما قرار می گیرد اعتماد نکنیم، بلکه ابتدا او را بیازماییم و وقتی که از شایستگی او برای دوستی مطمئن شدیم، او را به دوستی برگزینیم.

از نگاه امام جواد (ع ) لازم است که جوان تمایلات خود و گفته های دیگران را بر اساس اندیشه های صحیح و عقلانی بسنجد و دوست و مسیر خود را با معیار حقیقت انتخاب کند. ایشان در رهنمود دیگری می فرماید:

«هر کس به گفتار گوینده ای گوش فرا دهد، او را پرستش کرده است، اگر ناطق از خدای می گوید، شنونده خدا را عبادت کرده و اگر از شیطان بگوید، شنونده نیز به پرستش شیطان پرداخته است.»

البته کم نیستند جوانانی که در راه کسب علم و دانش تلاش نموده و خود را به مقامات عالیه کمال رسانده اند. حکایتی که می شنوید این پیام را به ما می دهد که اگر جوانان درباره کسب علم و دانش تلاش کنند می توانند سرآمد باشند و بر بزرگترها نیز پیشی گیرند:

هنگامی که عمربن عبدالعزیز به خلافت رسید، مردم از اطراف و اکناف گروه گروه، برای عرض تبریک به مرکز خلافت آمده و به حضورش می رسیدند. روزی جمعی از اهل حجاز به همین منظور بر او وارد شدند. خلیفه بعد از دیدار ابتدایی متوجه شد که پسر بچه ای آماده است تا از میان آن جمع سخن بگوید.

خطاب به او گفت: بچه! برو کنار تا یکی بزرگتر از تو صحبت کند . پسر نوجوان فوراً گفت: ای خلیفه! اگر بزرگسالی میزان است، پس چرا شما بر مسند خلافت قرار گرفته اید؟ با اینکه بزرگتر از شما هم افرادی اینجا هستند؟!

عمر بن عبدالعزیز از تیزهوشی و حاضر جوابی او متعجب شده و گفت: راست می گویی و حق با توست. اکنون سخنت را بگو! و مرا موعظه ای کن.

جوان گفت: ای خلیفه! دو چیز زمامداران را مغرور می کند: اول، حلم خداوند و دوم، مدح و چاپلوسی اشخاص از آنها. خیلی مواظب باش که از آنان نباشی، که در اینصورت، لغزش پیدا می کنی و در زمره گروهی قرار می گیری که خداوند متعال در حق آنان فرمود: « از آن افراد نباشید که ادّعای شنیدن می کنند با اینکه نمی شنوند.»

نکته مهمی که امام جواد بر آن تاکید داشته اند، شخصیت افراد است. انسانها با رفتار و گفتار خود سنجیده می شوند و با تعلیم و تربیت خود جامعه را مصفا و شکوفا می سازند. امام جواد در سخنان خود پیوسته این امر را یادآور می شدند. ایشان می فرمود: تواضع و فروتنى زینت‌بخش علم و دانش است، ادب داشتن و اخلاق نیک زینت‌بخش عقل مى‌باشد، و خوش‌رویى با افراد زینت‌بخش حلم و بردبارى است.

امام جواد(ع) همچون دیگر امامان معصوم،‌ پاسدار دین محمدی(ص) و آیین علوی بود. از این روی، هنگامی که معتصم عباسی از گسترش پایگاه‌های مردمی و فعالیت‌های دین‌محور و آگاهی‌گستر آن بزرگوار باخبر شد،‌ امام (ع) را به اجبار به بغداد فرا خواند و با خوراندن زهر به ایشان،‌ آن بزرگوار را به شهادت رسانید؛ زیرا آن حضرت را برای تداوم حکومت خویش،‌ خطری بزرگ به شمار می‌آورد. بدین‌گونه نهمین پیشوای اهل یقین‌ به شهادت رسید و از زمین به سوی حضرت هستی‌آفرین عروج کرد. 

شهادت حضرت امام محمد تقی، جوادالائمه علیه السلام الگوی دانش و تقوا، بر پیروان صدیق امامان هدایت تسلیت باد.