Pars Today

با سلام به شما شنوندگان عزیز با قسمت سوم از مجموعه برنامه بررسی تحولات افغانستان در خدمت شما هستیم .در این قسمت وضعیت مهاجرتها و فرار نخبگان از افغانستان را بررسی می کنیم .با ما همراه باشید

یکی از چالش های مهمی که مردم و دولت افغانستان همچنان با آن روبرو هستند مساله مهاجرتها ، مهاجرین و فرار نخبگان از این کشور است که به دلیل پایداری وضعیت ناامنی، این چالش همچنان سایه خود را بر افغانستان حفظ کرده است.

بخشی از مردم افغانستان به دلیل درگیر بودن این کشور در جنگ‌های طولانی و فرسایشی که عمدتا بر آن تحمیل شده است یا در کشورهای همسایه به عنوان مهاجر زندگی می کنند و یا با آرزوی یافتن کار و شغل مناسب کشورشان را ترک کرده اند که در میان آنها  نخبگان بسیاری نیز دیده میشوند . بسیاری از جوانان و افراد افغان که توانایی کار دارند اما فاقد توان و مهارت‌های فردی و اجتماعی برای کسب و کار هستند و در سایر کشورهای دنیا در شرایط بد مهاجرت و خارج از ظرفیت‌ها و توانایی‌های خود به سر می‌برند.

برخی از تحلیلگران در افغانستان مساله فرار مغزها و نخبگان در این کشور را مساله ریشه دارمی دانند که به سالهای  دور در افغانستان بازمی گردد.انان سیاستهای استعماری و بی توجهی دولت های وقت به دانش  را از جمله عوامل مهم در خروج قشر دانش اموخته افغانستان از کشور می دانند

دکتر عبدالقادر کمالی نویسنده و پژوهشگر افغان

"بی توجهی حاکمان  به علم و دانش ،بی توجهی جامعه به پژوهش و تحقیق ،وضعیت بد اقتصادی جامعه و نبود ردیف بودجه ای بر آن در ساختار حکومتی ،عدم توجه به شایسته سالاری و در نهایت تلاش بیگانگان برای تهی کردن افغانستان از نخبگان و عالمان بوده است "

در این حال جنگ و ناامنی نیز در سالهای اخیر روند مهاجرت و فرار مغزها در افغانستان را شدت بخشیده است بر اساس  آمار سازمان ملل متحد از سال ۲۰۰۲ حدود ۵ میلیون مهاجر به افغانستان بازگشته‌اند، اما این روند در سالهای اخیر به شدت کاهش یافته است.

دولت افغانستان تاکنون تلاش کرده است ضمن جذب مهاجران و نخبگان افغان  از ادامه مهاجرت ، به‌خصوص جوانان جلوگیری کند.اما تا زمانیکه  مردم این کشور  در مورد آینده‌ خود و کشورشان اطمینان پیدا نکنند ،جنگ پایان نیابد ، امنیت تأمین نشود، اقتصاد به شکوفایی نرسد نمی توان به کاهش مهاجرتها در افغانستان امید وار بود.

در کنار ناامنی، یکی از عوامل اصلی افزایش مهاجرت جوانان، کوچک‌شدن بازار کار در افغانستان است. با خروج سرمایه‌گذاران از این کشور، صدها هزار فرصت شغلی از میان می رود این در حالی است که افغانستان یکی از جوان‌ترین کشورهای جهان از لحاظ میانگین سنی شهروندانش است و سالانه ۴۰۰ هزار نیروی کار جدید ، آماده‌ ورود به بازار کار می شوند.

از سوی دیگر فساد در دستگاههای مختلف دولتی باعث شده است تا جذب نیروی کار بویژه در میان تحصیل کردگان در افغانستان بسیار دشوار باشد مجموعه این عوامل باعث می شود  نا امیدیِ مردم این کشور به آینده همچنان افزایش یابد.

غلام سخی جوادی کارشناس مسایل سیاسی در افغانستان

"بزرگترین فاجعه فساد اداری در افغانستان مهاجرت نخبگان است .محافل غربی و استعمارگران نیز همواره تلاش داشتند تا افراد جاهل الوده به فشاد و قاچاق مواد مخدر در راس ادارات قرار بگیرند ."

در حال حاضر بیش از هفت میلیون افغان در کشورهای همسایه و دیگر کشورهای جهان مهاجر هستند. پاکستان و ایران میزبان بیشترین مهاجران  افغان هستند.

علاوه بر این، براساس آمار وزارت مهاجرین و عودت کنندگان افغانستان در حال حاضر بیش از ۶۰۰ هزار افغان در کشورهای منطقه و ۳۵۴ هزار تن دیگر در کشورهای اروپایی، امریکایی و آسترالیا مهاجر هستند. 

 یکی از پیامدهای منفی مهاجرت برای افغانستان فرار مغزها است. در نتیجه مهاجرت‌ها تعداد زیادی از افراد تحصیل کرده و یا کسانی که در رشته‌های مختلف تخصص داشتند، کشورشان را ترک کرده اند.

این در حالی است که این افراد  که درس خوانده  و تحصیل کرده اند  می‌توانند برای بازسازی افغانستان بسیار مفید واقع شوند.

از جمله عوامل فرارمغزها در افغانستان را می توان بیکاری، درآمد اندک، کمبود سرمایه‌ لازم و کمبود رفاه اجتماعی و ادامه بحران و ناامنی دانست و عوامل سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و امنیتی نیز از عوامل غیر اقتصادی فرارنخبه‎‌ها تلقی می شود . افزایش  روز افزون دانشجویان فارغ التحصیل از نهادهای دانشجویی و عدم زمینه‌ کار برای آنها را نیز می‌توان یکی از عوامل فرار نخبه‌ها دانست

عبدالرحمان رحمانی کارشناس مسایل سیاسی افغان

"امروزه در افغانستان پیشنهادها و طرح های نخبگان مورد بی توجهی و تمسخر قرار می گیرد این وضعیت باعث می شود تا نخبگان افغان خارج از کشور نیز ناامید شده و تمایلی برای بازگشت نداشته باشند "

  خروج افراد تحصیل کرده و با تخصص بالا از افغانستان یکی از پیامدهای تلخ جنگ در این کشور است . حتی خروج نیروی انسانی از این کشور منابع انسانی را به تحلیل می‌برد. مهاجرینی که می‌توانند با فراهم شدن زمینه‌های بازگشتشان کارهای بزرگی را برای افغانستان  انجام دهند. کشور مادری خود را با جان و دل بازسازی کنند و زمینه رشد و توسعه اقتصادی را برای مردم خود به ارمغان آورند. اما همه اینها منوط به این امر است که دولت مقدمات حضور مردم خود را فراهم کند تا آنها با فراغ بال و بدون هیچ نگرانی سرزمین خود را بسازند.

سیف الدین سیحون استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی در افغانستان

"مهاجرت افغانها به خارج از کشور به دلیل نا باوری ها، ناامنی و همچنین عدم اشتغال و بیکاری و ده ها مشکل دیگر صورت می گیرد و با سایر کشورها متفاوت است. اگر قرار باشد دولت نسبت به آینده مردم امید خلق کند و زمینه کار را برای جوانان فراهم کند، ممکن است آمار مهاجرت افغانها به کشورهای اروپایی کاهش پیدا کند، اما قطع نمی شود"

در هر حال یکی از مهمترین چالش های فرا روی دولت افغانستان همچنان  مساله مهاجرت و خروج نخبگان از این کشور است. مشکل می توان تصور کرد که مردم بخصوص قشر تحصیل کرده افغانستان به راحتی و یا براساس میل  خود بخواهند کشورشان را ترک کنند و در غربت زندگی نمایند. بنابراین چنانچه دولت افغانستان با تقویت همگرایی و وحدت ملی در جهت افزایش امیدواری مردم این کشور به اینده حرکت کند جوانان از هر قومیت و مذهبی با جان و دل در خدمت وطن خود خواهند بود.تردیدی نیست برنده ادامه بحران و ناامنی و پراکندگی مردم افغانستان از نظر زیست جغرافیایی دشمنان مردم این کشور هستند تا همچنان سیطره خود را بر افغانستان ضعیف حفظ کنند.