هنر در پرتو انقلاب اسلامی (10)

در عصری که انسان ها غرق در دنیای مادی بودند ، امام خمینی (ره) با تبیین اسلام ناب محمدی (ص) ، ملت ایران را به برپایی نظام و حکومت اسلامی فراخواند . او نگاه مردم به جهان ، اسلام ، زندگی و آینده را تغییر داد و بنیانی را پی ریزی کرد که جلوه های هنر انقلاب اسلامی بر تارک آن می درخشد .

سرزمین ایران در تاریخ پر فراز و نشیب خود به ویژه در دوران معاصر، حوادث مختلفی را پشت سر گذاشته است که هنرمندان ایران تا سالها می توانند از این ظرفیت برای خلق آثار متنوع هنری استفاده کنند. به عنوان مثال دو حادثه تاریخی و باعظمت انقلاب اسلامی و جنگ تحمیلی، هنرمندان ایران را به خلق داستان و رمان و فیلم و سریال از این رویدادها سوق داده و خاطرات تاریخی ملت ایران در قالب آثار هنری ، برای همیشه در تاریخ به یادگار مانده است .

در سال های نخست پیروزی انقلاب اسلامی، علی رغم سختی هایی که بر سر راه هنرمندان و تولید کنندگان آثار هنری قرار داشت و با وجود امکانات و تجهیزات کم ، عشق و شور و حرارتی در مردم و هنرمندان وجود داشت که هر کمبودی را جبران می کرد. از طرفی وجود فاصله زمانی و تاریخی اندک از زمان حکومت پهلوی، باعث می شد که مردم و جوانان ایرانی که شخصاً در همه صحنه های انقلاب حضور داشتند، با علاقه به آثار هنری نگاه کنند. آنان همان چیزهایی را که دیده و شنیده بودند ، در سرودها و فیلمها و سریالهای تلویزیونی می دیدند و می شنیدند و گویی، خاطرات خود را مرور می کردند. 

جاذبه های فرهنگی، سیاسی و اجتماعی انقلاب اسلامی،  هنرمندان را در همه زمینه ها به صحنه کشاند و هنرمندان، عهد تازه ای با مردم، جامعه و انقلاب استوار کردند. برمبنای این عهد ، هنرمندان به جز عوامگرایی و نخبه گرایی، در راه سوم با عبور از تظاهر و تفاخر سطحی، سعی در رسیدن به  گوهر حقیقت هنر داشتند و روشهای جدیدی را برای بیان هنرمندانه رویدادهای انقلاب جست و جو می کردند. انقلاب اسلامی ایران یک انقلاب استثنائی و پدیده‌‌ ای منحصر به فرد در قرن بیستم بود: هم در پیدایش و هم در کیفیت مبارزه و هم در انگیزه انقلاب. آگاهی از این تمایز،  کمک مؤثری در شناخت توانایی‌های انقلاب اسلامی و هنر برخاسته از آن می کند. به عبارت دیگر، انقلاب اسلامی در کنار وجوه اشتراک و تشابهاتی که با سایر انقلاب‌ها دارد، ویژگی‌های خاص خود را هم دارد که ماهیت ایدئولوژیک و اسلامی آن را مشخص می‌کند. این ویژگیها منحصر به انقلاب اسلامی است و می توان آن را در فرهنگ و هنر انقلاب نیز مشاهده کرد.  

یکی از ویژگی‌های منحصر به‌ فرد انقلاب اسلامی، تداوم و استمرار آن است. این موضوع باعث شده است با وجود گذشت 39 سال از پیروزی / انقلاب همچنان بردل و روح تشنگان حق و عدالت تاثیر بگذارد. دلیل این ماندگاری چیست؟ حضرت آیت‌الله خامنه‌ای این خصوصیت انقلاب را ناشی از سخن حق انقلاب می‌دانند و این خاصیت حق است که پابرجا و استوار می ماند .

هنر انقلاب اسلامی نیز از ویژگی تداوم برخوردار است و از زمان شکل گیری انقلاب اسلامی در میان مردم ، بستر شکوفایی و سپس رشد آن، هموار شده است. ترانه ها و سرودهای انقلابی، اجرای تئاتر های مرتبط با فضای انقلاب و نقاشی های دیواری از جمله نمونه های بروز و ظهور هنر در دوران انقلاب اسلامی است که تا کنون در تمام برهه ها ، حضور پررنگ و فعال داشته است . همچنین هنرمندان عکاس و فیلمساز نیز در مواقع و مواضع مهم و حساس انقلاب اسلامی ، حاضر بوده اند و نقش غیرقابل انکاری در ثبت و ضبط رویدادهای تاثیرگذار داشته اند .

یکی دیگر از ویژگیهای منحصربه‌فرد انقلاب اسلامی، محدود نبودن آن به مرز، ملیت و قومیت خاص است. رهبر انقلاب اسلامی در این باره می‌گویند: از آن‌جا که انقلاب اسلامی ایران بر پایه شریعت اسلام محمدی (ص) استوار شده است، نمی‌تواند به مرز و ملیت و قومیت خاصی محدود  باشد .

مردم در انقلاب اسلامی به دنبال تحولاتی بودند که برخاسته از اسلام باشد . آن‌ها باورهای دینی را سرلوحه خواست خود از انقلاب قرار دادند. این خصوصیت اسلامی سبب شد تا همه مردم در صحنه‌های انقلاب حاضر شوند و انقلاب را از آن خود و برای خود بدانند . هنر و هنرمند ایرانی نیز با درک این موضوع مهم ، طی 40 سال اخیر با تمام توان به میدان آمده و هنر جهانی اش را خلق کرده است . هنری که اگرچه ویژگیهای بومی و ایرانی خود را دارد اما با زبانی سخن می گوید که به دل مردم جهان می نشیند . این هنر از آنجا که به بیان اشتراکات انسانی و فضایل پسندیده در همه مکان ها و زمان ها می پردازد ، مخاطبانی در سراسر جهان یافته و  وجهه بین المللی به دست آورده است.

از دیگر ویژگی‌های انقلاب اسلامی که از ماهیت اسلامی انقلاب سرچشمه گرفته، همه‌جانبه بودن و ناظربودن بر همه عرصه‌های زندگی و حیات فردی و اجتماعی است. حضرت آیت الله خامنه ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی در‌باره‌ این ویژگی انقلاب اسلامی می‌گویند: انقلاب اسلامی با همه‌‌ انقلاب‌های دیگر متفاوت است. نه یک انقلاب صرفاً معنوی و فرهنگی است، نه یک انقلاب صرفاً اقتصادی است و نه یک انقلاب صرفاً سیاسی است. یک انقلاب همه‌ جانبه است، مثل خودِ اسلام است. همان‌طوری که اسلام ابعاد معنوی و اخلاقی دارد ، ابعاد الهی دارد، در عین حال ناظر به زندگی مردم است. بعد اقتصادی ، بعد سیاسی ، بعد اجتماعی در اسلام وجود دارد ، انقلاب اسلامی هم دارای ابعاد مختلف است و راز ماندگاری و روز به‌ روز ، زنده‌تر شدن این انقلاب در سطح منطقه و جهان ، همین ابعاد گوناگون آن است که با نیازهای بشر ، متوازن و همراه است .

هنر انقلاب اسلامی، با رویکرد به تصویر کردن زندگی انسان و نیازها و آرزوهای او ، توانسته در این ویژگی نیز همراه با انقلاب اسلامی باشد و به زبان گویای آن تبدیل شود . این هنر در مضمون آثار و هم فرم و شکل ارائه آنها ، به اسلام و انسان توجه کرده و از تک بعدی بودن پرهیز کرده است . ساخت و تولید آثار هنری با محتوای معنوی ، هیچ گاه مانع از آن نبوده که هنرمند به موضوعات رئالیستی توجه کند و در کنار همه اینها ، هنرمندان به مسائل روز جهان نیز گوشه چشمی داشته اند و هنر را در خدمت تمام وجوه  زندگی به کار گرفته اند .

------------------------------------------------------------------------