هفت سین سلامت

یکی از آداب ایرانیان در نوروز، گستردن سفره هفت سین است. در این برنامه به بررسی چیدنی های این سفره از منظر اهمیت آن در سلامتی افراد می پردازیم

گستردن «سفره هفت سین» از مشهورترین مراسم نوروزی ایرانیان است. این سفره، نمادی از طراوت و شادابی و بهانه ای برای گردهم آمدن افراد خانواده در لحظات معنوی تحویل سال نو به شمار می رود. در اولین روز بهار همزمان با آغاز سال جدید ، همه اعضای خانواده که با کمک یکدیگر، همه جای خانه را پاکیزه کرده و آراسته اند، با شستشوی بدن و پوشیدن لباس های نو و تمیز، در کنار سفره نوروزی که به "هفت سین" شهرت دارد، می نشینند و سال نو را در فضایی آکنده از محبت و شادی آغاز می کنند. گستردن سفره هفت سین در عید نوروز، عملی است نمادین که افزون بر تأثیر آن در شادابی دل و جان انسان ، دربردارنده نکته های ارزنده آموزشی و پیام های اخلاقی و تربیتی هم هست . هریک از اجزای هفت سین ، نشانه مفاهیمی چون رویش ، زایش و باروری ، فراوانی و برکت و مانند آنهاست و آدمی را به سوی این آموزه ها فرا می خواند . مناسب دیدیم در این ایام نوروزی ، به اختصار با سفره هفت سین بیشتر آشنا شویم .

در آیین‌هاى باستانى ایران براى هر جشن، «خوان یا سفره ای» گسترده مى‌شد که داراى انواع خوراکى‌ها بود. سفره نوروزى، «هفت سین» نام دارد و باید از سایر سفره ها رنگین تر باشد. سفره هفت سین معمولاً چـند ساعت مانده به زمان تحویل سال نو آماده و در جایی بلندتر از سطح زمین، چیده مى شد. این رسم با اندکی تغییر همچنان پابرجاست.

در سفره هفت سین، هفت روییدنی و خوراکی می گذارند که باحرف « سین » در زبان فارسی آغاز می شود و نمادی بر فراوانی روییدنی ها و فرآورده های کشاورزی است. اجزای سفره هفت سین عبارتند از«سبزه» ( جوانه گندم یا عدس یا ماش و...) که نماد زایشی دوباره و شادابى و سرسبزى و نشانگر پیوند زندگى بشر با طبیعت است. «سمنو»، خوراکی تهیه شده از جوانه گندم و نمادی از زایش و باروری گیاهان است. «سیب»، نماد سلامتی و زیبایی و باروری است. «سنجد» که عطر برگ و شکوفه‌های آن محرک عشق و مهر است، نماد دلدادگی و زایش است. «سماق» و « سیر» نیز نماد دارویی برای سلامتی و محرک شادی در زندگی است. «سرکه » نیز به عنوان نماد صبر شناخته می شود، چون مدتها طول می کشد تا آماده شود. افزون براینها، ایرانیان نمادهای دیگری نیز سر سفره زیبای هفت سین می گذارند، نظیر «تخم مرغ»، نماد زایش و آفرینش، « آئینه » نماد شفافیت و یکرنگی که در بالای سفره قرار می گیرد، « آب » ، نماد برکت و پاکی در زندگی، «ماهی قرمز» نماد زندگی و پویایی که نشانه ماه اسفند نیز هست. « سکه » نیز نماد سرمایه و رونق کار و « شمع » نماد نور و گرما و روشنایی است.

شاخه های سرو، سنبل و گل بیدمشک نیز از دیگر اجزای سفره هفت سین هستند و عطر آنها مژده آمدن بهار را می دهد. معمولاً نُقل و نبات و شیرینی نیز در سفره قرار می دهند. در کنار همه اینها قرآن کریم، کتاب آسمانی مسلمانان جایگاه ویژه ای در سفره هفت سین دارد و یکی از پایه های اصلی آن است.

دانش سرشار مردمان ایران زمین از آنچه می‌ خورند و می ‌آشامند و شناخت زیبایی‌های فصل‌ها ، رنگ‌ها و محصولات آن، در جشن‌های جاودانه ی ایرانیان در فصول مختلف متجلی است.

با نگاهی کوتاه به محتویات مواد غذایی اصلی سفره ‌عید می ‌توان با اطمینان گفت، اکثر مواد غذایی مورد استفاده در سفره هفت سین، سرشار از مواد معدنی و ویتامین‌هایی است که ضمن تقویت سیستم دفاعی بدن، جسم انسان را در بلند مدت در مقابل خطر ابتلا به بیماری‌ های سخت و مزمن مانند سرطان و بیماری‌های قلبی - عروقی محافظت می ‌کند. درواقع ایرانیان در سفره هفت سین، پیام تغذیه ای سالم زیستن را سینه به سینه به نسل معاصر رسانده اند. مروری بر خواص دارویی خوردنی های سفره هفت سین، تاییدی بر این ادعاست . 

سیب میوه‌ای سرشار از ویتامین‌های C, A, B است و حاوی تانن‌ها ، سلولز، آهن ، کلسیم و فسفر نیز هست . این میوه سرشار از اسیدهای آلی، اسید مالیک و نمک‌های پتاسیم و سدیم است .مهم ترین ماده‌ی معدنی موجود در سیب، "پتاسیم" است که آن را "عنصر جوانی" می ‌نامند، زیرا سبب نرم شدن جداره‌ ی سرخرگ‌های بدن و پایین آمدن فشار خون می ‌شود.

سیب، میوه ای سرشار از آنتی اکسیدان  و هم چنین مملو از نوعی فیبر به نام پکتین است. یک سیب متوسط حاوی حدود 4 گرم فیبر است. بهبود عملکرد دستگاه گوارش، کاهش کلسترول خون، کاهش خطر سرطان، افزایش طول عمر و جلوگیری از ریزش مو از فواید بی شمار خوردن روزانه سیب محسوب می شوند . میوه‌ سیب به دلیل نداشتن مواد قندی برای افراد دیابتی توصیه می ‌شود.

                          ***********************************

خواص سنجد نیز بسیار قابل توجه است.این میوه ، منبع قابل توجهی از ویتامین E و C و رنگدانه‌ ی کاروتن است که همگی خاصیت آنتی اکسیدانیقوی دارند. ترکیبات فلاوونوئیدها و اسید چرب‌های موجود در سنجد مانند اسید لینولیک و اولئونیک و همچنین استرول‌ها مانند سیتروسترول ، دارای خاصیت ضد التهابی است.

فلاوونوئید موجود در سنجد ، به شل کردن عضلات کمک می‌ کند. بنابراین مصرف سنجد برای کسانی که مشکل عضلانی و مفصلی دارند می ‌تواند موثر واقع شود. تحقیقات  نشان داده که مصرف میوه و پودر هسته ‌ی سنجد در درمان‌های التهاب حاد و مزمن موثر است . میزان کلسیم در سنجد بسیار بالا است و از نرمی استخوان جلوگیری می‌ کند. برخی ازمطالعات نیز نشان می ‌‌دهد که سنجد علاوه بر خاصیت تب ‌زدایی ، به عنوان داروی درمان اسهال خونی با منشاء آمیبی و دفع کرم ، استفاده دارد .   

                         ***************************************

سماق ، محرک اشتها و چاشنی خوبی برای غذاها است . سماق ، قابض و پاک ‌کننده‌ معده است . خاصیت سماق در ممانعت از ترکیب گلوکز با مولکول‌های پروتئین‌های حیاتی بدن تا میزان بیش از 80 درصد ، باعث شده است این‌ گیاه برای بیماران مبتلا به دیابت ، مفید تشخیص داده شود . درمان روماتیسم ، نقرس و خاصیت ضد میکروبی این گیاه نیز به اثبات رسیده است . سماق اثر تصفیه کنندگی بر خون دارد و مواد زائد خون(مانند اوره) را دفع می ‌کند . مصرف سماق همراه کباب علاوه بر خواص متعدد ، برای کاهش مضرات اوره ی گوشت توصیه می شود.

                               ***********************************

هرچند همه سیر را به عنوان چاشنی می شناسند، اما سیر یک گیاه دارویی است . از این گیاه برای پیشگیری و درمان انواع مختلفی از بیماری ها استفاده می شود . سیر سرشار از فولیک اسید ، ویتامین C ، کلسیم، آهن، منیزیم ، پتاسیم و مقدار کمی روی و ویتامین های B2،B1 و B3 است. دانه تازه سیر و یا قرص سیر به عنوان دارو مصرف می شود . سیر برای درمان بیماری های مختلف مربوط به قلب و خون ، ازجمله فشار خون بالا یا تصلب شرایین استفاده می شود. به علاوه ثابت شده است که این گیاه در پیش گیری از انواع سرطان های دستگاه گوارش و پروستات موثر است. بعضی از دانشمندان معتقدند وقتی از سیر به عنوان چاشنی در غذا استفاده می شود، می تواند از مسمومیت غذایی جلوگیری کند زیرا سیر، خاصیت ضد قارچی و ضد باکتری دارد و در مبارزه با مسمومیت‌های غذایی از جمله سالمونلا ، موثر است.

                               **************************************

سرکه با خواص دارویی بسیار از دیرباز در موارد گوناگونی استفاده می شود. این ماده جادویی غذاهای سنگین را هضم و ورود عوامل غذایى را به سلول ها تسریع مى کند و با طعم ترش خود ، چاشنى خوبى براى انواع خوراک و خورش محسوب می شود. سرکه به ترشحات معده کمک می کند ، عفونت هاى خونی و صفراوى را از بین مى برد و تا اندازه اى از سرطان جلوگیرى مى کند. برای سرکه، خواصی مانند جلوگیری کننده‌ی فشارخون و کاهنده‌ی کلسترول ، قائل هستند. سرکه در کنترل وزن بدن و درمان عفونت‌ها هم مفید است.

شواهدی در دست است که سرکه با افزایش جذب کلسیم به بهبود استخوان سازی در بدن کمک می ‌کند. خاصیت ضد قارچی و میکروبی سرکه بر روی مسمومیت‌های غذایی به اثبات رسیده است.

                                  *************************************

سمنو که از عصاره جوانه گندم تازه و آرد کامل گندم تهیه می شود ، علی رغم این که هیچ گونه شکری به آن اضافه نمی شود ، بسیار شیرین و خوشمزه است . سمنو دارای ویتامین های A، E، K  به ویژه ویتامین های گروه B ،B1، B3، B5، B8 و B12 و همچنین  کلسیم، پتاسیم، فسفر، سلنیم و آهن است. این تنوع ریزمغذی ها ، از سمنو یک غذای کامل می سازد که برای سلامت پوست و مو، سیستم عصبی، حافظه ، دستگاه گردش خون، استخوان ها و دندان ها ، چشم و بسیاری از بخش های بدن مفید است به ویژه برای ورزشکاران، کودکان، مادران باردار و شیرده، افراد مبتلا به کم خونی، مشکلات کبدی و پوکی استخوان و بیماران دارای بیماری های سیستم عصبی مثل MS یک انتخاب غذایی بسیار خوب به شمار می رود. مصرف سمنو ضمن تامین کالری، برای حفظ جوانی، سلامتی و مقابله با افسردگی، همواره توصیه می شود.

------------------------------------------------------------------------------