حرکت در مسیر رستگاری

در طول تاریخ، پیامبران الهی همواره منادی دعوت و فراخوان الهی به سوی رستگاری بشر بوده اند.

همزمان با فرا رسیدن ایام معنوی و پر برکت ماه رمضان، با برنامه "دعوت" در خدمتتان هستیم؛ ماه میهمانی خدا و دعوت او برای حرکت در مسیر کمال و رستگاری .

در طول تاریخ، پیامبران الهی همواره منادی دعوت و فراخوان الهی بوده اند. حضرت نوح (ع ) می گوید: «قَالَ رَبِّ إِنِّی دَعَوْتُ قَوْمِی لَیْلاً وَ نَهَارا»[نوح/۵]ً ‏ نوح گفت : پروردگارا ! من قوم خود را شب و روز ( به سوی ایمان به تو ) فرا خوانده‌ام .»

آخرین حلقه از سلسله پیامبران الهی، حضرت محمد (ص ) نیز به فرمان الهی، رسالت خود را دعوت به سوی خدا خواند و فرمود: «قلْ هَذِهِ سَبِیلِی أَدْعُو إِلَى اللّهِ عَلَى بَصِیرَهٍ ...» بگو : این راه من است که من ( مردمان را ) با آگاهی و بینش به سوی خدا می‌خوانم ...» [یوسف/۱۰۸]

دعوت خداوند با ویژگی هایی همراه است که آن را از سایر دعوتها متمایز می کند. کلید این دعوت، حکمت و سخن نیک است: 

«ادْعُ إِلِى سَبِیلِ رَبِّکَ بِالْحِکْمَهِ وَالْمَوْعِظَهِ الْحَسَنَهِ وَجَادِلْهُم بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ إِنَّ رَبَّکَ هُوَ أَعْلَمُ بِمَن ضَلَّ عَن سَبِیلِهِ وَهُوَ أَعْلَمُ بِالْمُهْتَدِینَ ‏» ( ای پیغمبر ! ) مردمان را با سخنان استوار و اندرزهای نیکو و زیبا به راه پروردگارت فراخوان / و با ایشان به شیوه هرچه نیکوتر و بهتر سخن بگو . بی‌گمان پروردگارت آگاه‌تر به حال کسانی است که از راه او منحرف می‌شوند و یا این که رهنمود و راهیاب می‌گردند . ‏[نحل/۱۲۵]

پس آنگاه رسول خدا (ص) در نخستین فرا خوان خود پس از گذشت سه سال دعوت مخفیانه، بر فراز کوه صفا رفت و با صدای بلند فرمود: « ایها الناس قولوالااله الاالله تُفلِحوا » - ای مردم بگویید خدایی جز خدای یکتا نیست تا رستگار شوید.»

این رستگاری چیست و چگونه می توان بدان دست یافت؟ 

 رستگاری را به خیر و سلامت رسیدن به مقصد و آرزو معنا کرده اند. کسی که خواستار رستگاری است و می‌خواهد به منتهای هدفش برسد، باید مقدمات آن را فراهم و زمینه را برای رسیدن هموار کند. رستگاری فراز و نشیب دارد که گاه موقت است و انسان در معرض تهدید خطرها قرار می گیرد. عوامل رستگاری، هر یک پله‌ای است که در امتداد یکدیگر، مسیر رسیدن به مقصد را هموار می‌کنند، مکمل یکدیگرند و به یک هدف منتهی می‌ شوند

راه رستگاری، با نوای مخلصانه‌ پیامبر اسلام (ص) و مسلمانان نخستین، که در کوچه بازارهای شهر مکه طنین‌انداز شد و فطرت انسان ها را نوازش داد، گره خورده و در قرآن کریم نیز به گونه‌ ای خاص بازتاب یافته است؛ در آغاز سوره مبارکه مؤمنون می‌خوانیم: « قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ ». به راستی که مؤمنان رستگار شدند. بنابر این آیه، انسانها  همین که به خدا و وعده هایش ایمان آوردند، در راه رستگاری قدم گذارده اند، هرچند ممکن است در این راه عوامل  خطر‌آفرینی کمین کرده باشند.

در آیات دیگری از قرآن کریم، تزکیه نفس، به عنوان یکی از عوامل رسیدن به رستگاری معرفی شده است. در سوره مبارکه شمس، خداوند پس از یازده سوگندی که یاد می کند، می فرماید:

 قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَکّاها ـ وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسّاها. (شمس: 9 و 10)

هر کس نفس خویش را پاکیزه ساخت، به یقین رستگار شد و هر کس نفس خود را با گناه آلوده ساخت ، زیانکار شد.

 تزکیه در اصطلاح اخلاق و عرفان، عبارت است از تطهیر و پاک‌سازی نفس از اخلاق ناپسند و آلودگی‌های اخلاقی برای گام برداشتن در جهت فضائل اخلاقی، که در نهایت موجب کمال و سعادت واقعی در دنیا و آخرت می‌شود. از دیدگاه قرآن، نفس انسانی در ابتدا مانند لوحی سفید و خالی است که هم قابلیت تزکیه و دریافت کمالات و هم قابلیت آلوده گشتن به تیرگی‌ها را دارد و هر دو با اختیار و انتخاب خود انسان به وقوع می‌ پیوندد. کسی که خود را از خصلت های ناپسند پاک سازد، آداب انسانی بیاموزد و برای رسیدن به خدا، که فلاح نهایی است تربیت کند، رستگار و سعادتمند است. به عبارت دیگر، جهت بخشیدن به فعالیت های زندگی و تصحیح انگیزه ها با در نظر گرفتن رضایت خداوند، خودسازی است؛ نه متوقف کردن فعالیت های اجتماعی و عزلت‌گزینی و سر در گریبان خویش نهادن به امید رسیدن به خدا.

نتیجه تزکیه و خودسازی، بندگی خداست . بندگی، اظهارخضوع آگاهانه به درگاه بی نیاز مطلق است و معنای وسیعی دارد که بسی فراتر از عبادات است . انجام و یا ترک هر کاری از روی اختیار و شعور برای رضای خدا را ، می شود زیر سقف خیمه‌ بندگی قرار داد. اگر انسان ها برای نماز و روزه به عنوان راه رسیدن به رستگاری و تقوا فرا‌خوانده می شوند ، برای آن است که بندگی در این اعمال ، به سایر افعال عبادی آن‌ها نیز جهت می دهد.

بندگی با یاد و ذکر خدا توام می شود و همین یاد کردن ، به عنوان یکی از ابزار رسیدن به رستگاری معرفی شده است. خداوند می فرماید: «وَاذْکُرُوا اللّه َکَثِیراً لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ خدا را فراوان یاد کنید، باشد که رستگار شوید». (جمعه: 10)

آنانکه با ذکر و یاد خدا مآنوس هستند می دانند که مترنم بودن زبان و قلب انسان به اسمإ حسناى الهى، یکى از زیباترین جلوه هاى ارتباط عاشقانه با خدا و اساسی ‏ترین راه‏ سیر و سلوک است . روح و جان آدمی در ترنم  نام و یاد خدا شاداب می ماند و به شفافیت و درک و شور و عشق می رسد . خداوند؛ ذکر خویش را موجب نورانى شدن و بیدارى دلها می ‏داند. دلمردگی و افسردگى ، انسان را به تاریکی و ظلمت می کشاند ، به طورى که حضرت على (ع ) اولین سفارششان به امام حسن مجتبى ع این است که بیش از هرچیز به آبادانى دل خویش بپردازد: «دلبندم! تو را به تقوا و التزام به فرمان خدا ، آباد کردن قلب و روح با ذکر او و چنگ زدن به ریسمان الهى توصیه می ‏کنم…».

علامه طباطبایی در تفسیر آیه ای که می فرماید، دلها با یاد خدا آرام می گیرد، می نویسد:  چون آدمی در زندگی خود هدفی جز رستگاری و رسیدن به سعادت و نعمت ندارد و از برخورد ناگهانی شقاوت و نقمت، بیمناک نیست و تنها سببی که سعادت و شقاوت به دست اوست ، همان خدای سبحان است و نیز، چون بازگشت همه امور به اوست / و اوست که فوق بندگان و قاهر بر آنان و فعال مایشاء و ولی مومنین و پناهندگان به اوست پس یاد او ، برای نفسی که اسیر حوادث و در جست و جوی رکن وثیقی است که سعادت او را ضمانت کند ، مایه انبساط و آرامش است”. 

 ماه مبارک رمضان، فرصتی مهم برای اجابت دعوت خدا و نعمتی بزرگ برای تعالی جسم و جان است. در قرآن کریم، یکی از ثمره های یادآوری نعمت های الهی ، سعادت مندی و رستگاری معرفی می شود. خداوند در آیه 69 سوره اعراف در این باره می فرماید: «فَاذْکُرُوا آلاَءَ اللّه ِ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ نعمت های خداوند را به یاد آورید؛ باشد که رستگار شوید.«

توجه داشته باشیم  که خداوند انسان را به سربلندی همچون درخت سرو دعوت می کند، زیرا سرو تنها درختی است که به صورت مستقیم به سوی آسمان حرکت می کند، در حالیکه شاخه سایر درختان به اطراف خود نیز تمایل دارد.

ماه رمضان با ذکر و یاد خدا جلوه گر است، ماه خودسازی و بندگی و قامت بر افراشتن است و مهمانی عشق و ایمان و تقرب جستن است. دعوتی است برای ضیافتی که از ثمرات ارزنده آن، برقراری رابطه هاست، رابطه با خود، خدا و آفریده های او. به تعبیر رسول گرامی اسلام (ص)، این ماه را عظمت و کرامت و شرافت، در برگرفته و فضیلت داده شده است نسبت به ماه های دیگر .  نیکوست که با لباس اخلاص و عشق در آن حضور یابیم و از فرصت زیبای روزها و سحرهای معنوی آن ، برای گفت و گو و مناجات عاشقانه و صمیمانه با خدا بهره گیریم . باشد که رستگار شویم .