پرسش هایی پیرامون واقعه عاشورا(1)

در برنامه "پرسش هایی پیرامون واقعه عاشورا" قصد داریم به برخی سوالاتی که ممکن است در ذهن حقیقت جویان درباره این واقعه به وجود آمده باشد پاسخ دهیم. اینکه " آیا از نظر تاریخی واقعه عاشورا همانگونه که ما امروز می شناسیم در سال 61 ه. ق رخ داده است یا خیر؟" سوالی است که در این قسمت پاسخ داده می شود .

حادثه عاشورا از وقایع شگفت تاریخ است. واقعه ای که در آن قهرمانانی اندک در مقابل هزاران هزار جنگجوی بی رحم، تا آخرین نفس در راه اعتقاد الهی خود ایستادند و مرگ سرخ را بر زندگی ذلیلانه ترجیح دادند. این مقاومت شجاعانه و فداکاری قهرمانانه که از سوی خاندان آخرین پیامبر الهی و یاران باوفایشان و با هدف اصلاح امت پیامبر به تصویر کشیده شد، از همان اولین لحظات قیام تا امروز، چشم ها را  خیره و قلب ها و اندیشه ها را مسحور خود ساخته است.

بنی امیه،  عاشورا را عید بزرگ اعلام کرد تا شهادت امام حسین (ع) را از یاد مسلمین ببرد و رسوایی دشمنان اهل بیت را بپوشاند اما هرگز موفق نشد. واقعه عاشورا، در طول زمان به یک فرهنگ تبدیل شد که ایستادگی در برابر ظلم و فساد و از جان گذشتن در این راه، مؤلفه های اصلی آن بود. چنین فرهنگی در هر برهه ای از تاریخ برای قدرت طلبان و سلطه جویان خطرناک محسوب می شده و اکنون نیز کسانی که از این نظر در جبهه فکری یزید و معاویه اند ، سعی می کنند از طرق گوناگون و به هر وسیله ممکن  این قیام تاریخ ساز را در ذهن و دل مسلمین کم رنگ کنند. ایجاد شبهه و زیر سوال بردن زوایای گوناگون این قیام تاریخ ساز و ایجاد تردید در اذهان مسلمین در این باره، یکی از ابزارهای آنان است که البته تازگی ندارد. در مجموعۀ « پرسش هایی پیرامون واقعه عاشورا » قصد داریم به پاره ای از ابهاماتی که ممکن است در ذهن برخی حقیقت جویان وجود داشته باشد بپردازیم  تا نور دانایی مجال جولان را از خفاش های شب پرست بگیرد . با ما همراه باشید.

در مورد وقایع تاریخی اولین پرسش، پرسش از میزان سندیت و درستی نقل های تاریخی درباره آن واقعه است. اینکه آیا واقعه کربلا واقعا همانطور که امروز ما می دانیم اتفاق افتاده است ؟ مورخان و تاریخ شناسان معتقدند هیچ واقعه ای در تاریخ اسلام مانند واقعۀ کربلا تاریخ مکتوب و صحیح ندارد.  کتاب‌های تاریخ و سیره، چه در میان شیعیان و چه اهل سنت و حتی غیر مسلمانان، واقعه عاشورا را با مستندات قوی نقل کرده اند به طوری که ارکان و وقایع اصلی آن واقعه از قطعیات تاریخی به شمار می رود اما جزئیات آن، مانند هر واقعه تاریخی دیگری با تفاوت‌هایی نقل شده است. از نظر تاریخ دانان بیش از ۹۰% آن چه که درباره واقعه کربلا در دست داریم، مطابق واقع و صحیح است.

  بخش مهمی از اطلاعات مربوط به واقعه کربلا از جانب اهل بیت پیامبر و امامان معصوم(ع)  به دست ما رسیده است. کسانی که در محرم سال 61 هجری در کربلا همراه امام حسین بودند همگی به شهادت نرسیدند علاوه بر امام سجاد (ع) که در روز واقعه به شدت بیمار بودند، حضرت زینب (س) دختر حضرت علی (ع)، امام محمد باقر (ع) که در آن زمان خردسال بودند، و تعدادی دیگر از اهل بیت امام حسین(ع) که همگی شاهدان عینی ماجرا بودند زنده ماندند و تا سال ها بعد این حادثه را مکرر برای دیگران نقل کرده اند. همچنین از سایر ائمه به ویژه از امام صادق (ع) و امام رضا (ع) نیز احادیث زیادی مبنی بر کیفیت واقعه عاشورا در دست است. از آنجا که بر اساس اعتقاد شیعه، ائمۀ اطهار(ع) معصوم هستند لذا نقل های ایشان حجت و سند قطعی به شمار می رود. برخی از یاران امام حسین (ع) مانند غلام حضرت رباب (س) نیز که در جنگ زخمی شد اما زنده ماند از شاهدان و راویان کربلا بوده اند.

بخش دیگری از اطلاعات تاریخی واقعه کربلا را دشمنان امام حسین (ع) نقل کرده اند. در آن زمان رسم بر وقایع نگاری در جنگ‌ها بوده و در واقع خبرنگار رسمی وجود داشته است. " حُمَید بن مسلم" به همین منظور در سپاه عمر سعد به کار گرفته شده بود تا آنچه را در صحنه می بیند بنویسد. او بسیاری از وقایع را با جزییات ثبت کرده است. علاوه بر این برخی از دست اندرکاران این جنایت برای خوشایند یزید (لعنت الله علیه)  به صورت شفاهی شرح دادند که در کربلا چه کرده‌اند و گفته های آنان در تاریخ به ثبت رسیده است. با وجود اینکه وقایع عاشورا را منابع متفاوتی با عقاید بعضاً مخالف یکدیگر نقل کرده اند اما مشترکات بسیاری در این نقل ها وجود دارد.

مستندات تاریخی این واقعه از نظر تاریخ شناسان ادوار مختلف به قدری یقین آور بوده است که هیچ مورخی چه مسلمان و چه غیر مسلمان در طول 14 قرن این واقعه و عناصر اصلی آن را مورد تردید قرار نداده است. حتی کسانی که امام حسین (ع) را در این قیام بر حق نمی دانستند، وقایع تأسف بار آن روز را تأیید کرده اند و بعضا به لعن قاتلین فرزند پیامبر (ص) زبان گشوده اند. آلوسی*،‌ متوفی 1270، یکی از بزرگان اهل سنت است که میانه خوبی با شیعیان ندارد اما حتی او نیز پس از نقل مطالبی درباره عاشورا می گوید: "معلوم است که یزید توبه نکرده است و ابن زیاد و ابن سعد ملحق به او هستند و تا چشمی برای امام حسین اشک می ریزد خدا یزید و اتباع او را لعنت کند." در حقیقت عظمت این رخداد و تأثیرآن در تاریخ اسلام، تاریخ تشیع و حتی در تاریخ بشر به اندازه ای بود که تاریخ نگاران و سیره نویسان از هر مذهبی و با هر سلیقه ای به نقل آن پرداختند و حتی مخالفان نتوانستند این عظمت و تأثیر را انکار کنند.  

-------------------------------------

*شهاب‌الدین محمود بن عبدالله آلوسی