پیش به سوی جهانی بدون گرسنگی

یکی از دغدغه‌های همیشگی بشر، کمبود مواد غذایی و تلاش برای یافتن راه‌های تولید آن بوده است. اما انسان امروز بیش از پیش این مسئله حیاتی را در کانون توجه خود قرار داده زیرا پیش‌بینی‌ها حاکی از آن است که جمعیت جهان تا نیمه قرن 21 به 9 میلیارد نفر افزایش خواهد یافت و برای تامین غذای این تعدادحمعیت نیاز است که تولید مواد غذایی 70 درصد افزایش یابد.

این در حالی است بر اساس آخرین گزارش‌های فائو، میزان گرسنگی در سطح جهان پس از یک دوره کاهش، بار دیگر رو به افزایش گذاشته است. اکنون بیش از 815 میلیون نفر از سوءتغذیه مزمن رنج می‌برند. توجه به چنین معضلی سبب شده است که  فائو ( سازمان جهانی غذا) هر ساله روزی را به عنوان روز جهانی غذا تعیین نماید تا این موضوع در اقصی نقاط جهان مورد توجه قرارگیرد. شانزدهم اکتبر یعنی روزی که  در سال 1945، سازمان فائو تاسیس شد به عنوان روز جهانی غذا تعیین شده است. این روز توسط بسیاری از سازمان های  مرتبط با امنیت غذایی، از جمله برنامه جهانی غذا و صندوق بین المللی توسعه کشاورزی با هدف ارائه برنامه و اطلاع رسانی در مورد بحران غذا در نقاط مختلف جهان برگزار می شود. 

گرچه سران کشورها و دولت‌های سراسر دنیا در اجلاس جهانی غذا در سال ۱۹۹۶ میلادی برای کاهش به نصف تعداد گرسنگان جهان تا سال ۲۰۱۵ و سرمایه گذاری بخش دولتی و خصوصی در کشاورزی به اتفاق نظر رسیدند و در اجلاس جهانی سال ۲۰۰۵ در مقر  سازمان ملل متحد در نیویورک نیز  این تعهد را تکرار کردند. اما طبق گزارش "وضعیت ناامنی غذایی جهان "،‌ تنها  63 کشور توانسته‌اند به اهداف جهانی در زمینه کاهش آمار گرسنگی دست یابند. آخرین گزارش جهانی بحران مواد غذایی حاکی از افزایش سطح گرسنگی حاد در جهان است.در سال 2017 حدود 124 میلیون نفر در 51 کشور جهان در شرایط ناامنی حاد غذایی بسر برده اند که این میزان 11 میلیون نفر بیشتر از سال گذشته است.

در یمن ۱۷ میلیون نفر یا ۶۰ درصد جمعیت آن با ناامنی غذایی مطلق روبرو هستند. در سودان جنوبی نیز رقم ناامنی غذایی مطلق ۴.۸ میلیون نفر است. همچنین کشورهای دیگری که از بالاترین سطح ناامنی غذایی رنج می برند به ترتیب شامل سوریه، لبنان، جمهوری آفریقای مرکزی،‌ اوکراین، افغانستان و سومالی هستند. در این گزارش آمده است تعداد افرادی که در جمهوری کنگو دچار گرسنگی مطلق هستند افزایش چشمگیری پیدا کرده و اکنون ۷.۷ میلیون نفر در وضعیت بحرانی قرار دارند و نسبت به آمار ۵.۹ میلیون نفری شش ماه گذشته افزایش یافته است. همچنین در همین بازه زمانی تعداد افرادی که در افغانستان دچار گرسنگی مطلق شده اند از ۳.۳ میلیون نفر به ۷.۶ میلیون نفر رسیده است.

یافته های پژوهش های مختلف نشان می دهد که بحران غذایی به طور فزاینده ای به دلیل عوامل پیچیده همانند درگیری ها، تغییرات شدید آب و هوایی و قیمت های بالای محصولات اصلی غذایی که اغلب بطور همان زمان عمل می کنند، بوجود می آید و در این میان؛ عامل اصلی ناامنی حاد غذایی در 18 کشور وجود درگیری هاست. که از این تعداد 15 مورد آن به منطقه آفریقا یا خاورمیانه مربوط می گردند."فرانسیس موانزا" رییس برنامه جهانی غذا در مصاحبه ای با روز نامه گاردین به این حقیقت اشاره کرده و می گوید: هزینه جنگ برای برنامه جهانی غذا ((WFPبسیار بالاست و حدود ۸۰ درصد هزینه‌های این برنامه به مناطق جنگ زده اختصاص پیدا می‌کند.«گزارش جهانی بحران‌های غذایی 2017» نیز تایید کرده است که درگیری‌ها و جنگ عامل اصلی ناامنی غذایی است و افزایش گرسنگی در دهه اخیر تا حد زیادی به تعارض شدید و ناامنی در میانمار، شمال شرقی نیجریه، جمهوری دموکراتیک کنگو، سودان جنوبی و یمن مربوط است.این امر نشان دهنده پیوند قوی میان صلح و امنیت غذایی است.

 تغییرات آب و هوایی و پیامدهای آن، به ویژه خشکسالی نیز یکی دیگر از عوامل اصلی بحران غذا در 23 کشور جهان است که از این تعداد دو سوم آنها در آفریقا قرار دارند. براساس گزارش جهانی بحران غذایی، بلایای طبیعی عامل ناامنی حاد غذایی 39 میلیون نفر در جهان است. طبق اعلام فائو به واسطه تغییرات آب و هوایی تا ۸ سال دیگر سطح آب زیرزمینی در کشور‌های در حال توسعه تا ۵۰ درصد کاهش می‌یابد که تامین نیاز غذای مردم این مناطق را  با بحران مواجه خواهد کرد .تا سال ۲۰۲۵ یعنی تنها 7 سال دیگر اثرات تغییرات آب و هوایی به حدی بر این کره خاکی تأثیر خواهد داشت که در کشور‌های در حال توسعه ۵۰ درصد و در کشور‌های توسعه‌یافته ۱۸ درصد سطح آب‌های زیرزمینی کاهش می‌یابد و از آنجا که آب مایه حیات و عامل رشد گیاهان و تولید غذا در دنیا است، بحران غذا را به خصوص در شرق و جنوب آفریقا تشدید و بیشتر چهار کشور سودان جنوبی، سومالی، یمن و  نیجریه را تهدید خواهد کرد.

به نظر کارشناسان یکی دیگر از علل اصلی فقر و گرسنگی جهان، عملکرد ناعادلانه سیستم های اقتصادی و سیاسی جهان است. امروزه در حالی که میلیون ها نفر گرسنه هستند، 672 میلیون نفر از چاقی رنج می برند و بیش از یک میلیارد نفر اضافه وزن دارند. از سوی دیگر بر اساس آمارهای سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)  در حالیکه بیش از 800 میلیون نفر در اقصی نقاط جهان با کمبود غذا دست ‌و پنجه نرم می‌کنند، سالانه 1.3 میلیارد تن انواع محصولات غذایی در جهان از بین می‌رود یا تلف می‌شود؛ در حالی که می‌توان با جلوگیری از اتلاف و هدر رفتن مواد غذایی، نیازهای این افراد را برطرف نمود و امنیت غذایی را در جهان بهبود داد. اتلاف و هدر روی مواد غذایی نه‌تنها میلیون‌ها گرسنه در سراسر جهان را از تغذیه مناسب محروم می‌کند بلکه محیط زیست را نیز از اثرات منفی خود بی‌نصیب نمی‌گذارد؛ منابع ارزشمندی مانند آب، انرژی، نیروی کار، سرمایه و زمین را هدر می‌دهد و باعث انتشار حجم بیشتری از گازهای گلخانه‌ای می‌شود.

با توجه به شرایط موجود «گزارش جهانی بحران‌های غذایی 2017» تأکید کرده است که بدون اقدام جدی و مداوم ممکن است افراد درگیر با ناامنی غذایی حاد دچار وضعیتی بدتر شده و به تدریج وارد گرسنگی شدید شوند. بنابراین برای پیشگیری از بحران غذا باید چاره‌ای اندیشید و راه حل مناسبی پیدا کرد. چرا که در غیر این صورت به دلیل کمبود غذا، جهان دچار نزاع و هرج مرج داخلی و بین‌المللی خواهدشد. به همین دلیل  امروز نیاز فوری به اقدام همزمان و هماهنگ برای نجات جان افراد، و حل ریشه های علل بحران مواد غذایی احساس می شود. با چنین نگرشی روز جهانی غذا در سال 2018 با شعار «تلاش برای دستیابی به گرسنگی صفر»  برگزار می شود.

"صفر نفر گرسنه تا سال 2030" شعار روز جهانی غذا در سال 2018 است که از سوی سازمان فائو اعلام و تاکید شده است که برای دستیابی به شعار دنیای بدون گرسنگی، کشورهای ثروتمند باید شرایطی را در رابطه با همکاری‌های علمی/ منطقه ای/ سرزمینی و فعالیت‌های اجرایی فراهم کنند تا با تولید مواد غذایی جدید و برنامه ریزی غذایی مناسب در جهان، شعار دنیای بدون گرسنه تحقق یابد. این موضوع شامل افزایش دسترسی به غذا، منابع دیگر جایگزین موادغذایی، تغییر عادات غذایی و تغذیه سالم‌تر، تاسیس بانک جهانی غذا برای فقیران و مدیریت جهانی تغذیه می‌شود. علاوه بر این موارد، کارشناسان به توزیع عادلانه غذا میان گروه‌های مختلف مردم جهان نیز تاکید دارند.

البته باید توجه داشت که یکی از مهم ترین عواملی که می‌تواند به بهبود وضعیت امنیت غذایی در جهان کمک شایانی بکند، مشارکت اجتماعی و نقش ارزشمند خانواده های کشاورز است."سرج ناکوزی" (Serge Nakouzi)‌ نماینده فائو در ایران بر این باور است که "موفقیت در روند جنگ علیه گرسنگی و نا امنی غذایی، تا حد زیادی بستگی به مشارکت خانواده های کشاورز دارد." کشاورزانی که به لحاظ قابلیت‌های موجود خود در واقع  موتور توسعه هر کشور محسوب می‌شوند و ضروری است که بیش از دیگران در برنامه‌های مبارزه با فقر و گرسنگی مورد توجه قرار گیرند. وی همچنین معتقد است که چنانچه برنامه‌های مناسب به اجرا گذاشته شود و امکانات لازم در دسترس باشد، خانواده های فقیر کشاورز می‌توانند به سرعت پتانسیل های بهره وری خود را بکار گیرند و با  افزایش بهره‌وری در کشاورزی، به ریشه کنی فقر و تحقق امنیت غذایی در جهان کمک کنند .

بدین ترتیب باید گفت برای دستیابی به هدف جهان عاری از گرسنگی نه تنها همکاری های بین المللی و منطقه ای باید مورد توجه باشد بلکه مشارکت همه مردم جهان نیز مورد نیاز است .