مرگ خاموش

14 نوامبر روز جهانی دیابت است.

امروز ۱۴ نوامبر (23 آبان ماه) روز جهانی دیابت است. برای اولین بار در سال 1991 میلادی با مشارکت فدراسیون بین المللی دیابت (IDF) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) در پاسخ به نگرانی های رو به رشد ناشی از دیابت در سراسر دنیا، روز جهانی دیابت برگزار شد. دلیل انتخاب 14 نوامبر برای روز جهانی دیابت، سالگرد تولد «فدریک بنتینگ»(Frederick Banting) است که ایده او برای اولین بار منجر به کشف انسولین در سال 1921میلادی  شد.

دیابت مادر تمام بیماری‌ها است و در بسیاری موارد هیچ نشانه‌ای در ابتدای ابتلا ندارد و بیمار، زمانی متوجه آن می‌شود که بیماری دیابت پیشرفت کرده‌ است.

متاسفانه تعداد افراد مبتلا به دیابت به سرعت در تمامی جهان در حال افزایش است و اگر آگاهی لازم در زمینه چگونگی کنترل قند خون، به این افراد داده نشود، عوارض بلند مدت دیابت بعد از چند سال ایجاد خواهد شد. لذا فرهنگ‌سازی و اطلاع رسانی نقش موثری در مقابله با این بیماری دارد. انتخاب روز جهانی دیابت فرصتی برای اتحاد  همه ملت ها و انجمن های دیابت در سراسر دنیا جهت اگاه سازی و مقابله در برابر شیوع جهانی دیابت است. آموزش پایه اساسی درمان دیابت است چون آموزش مستمر و مداوم باعث توانمند سازی فرد در مقابله با این بیماری می شود. از شما دعوت می کنیم به ویژه برنامه ای که به این مناسبت تدارک دیده ایم توجه فرمایید.

 دیابت یا بیماری قند، بیماری مزمنی است که در نتیجه اختلال در تولید و عملکرد انسولین در بدن به وجود می‌آید. انسولین، هورمونی است که در پانکراس (لوزالمعده) تولید می‌شود و سلول‌ها را قادر می‌کند که گلوکز را از خون گرفته و برای تولید انرژی استفاده کنند. لوزالمعده فرد مبتلا به دیابت، انسولین مورد نیاز بدن را نمی‌سازد یا انسولین تولیدشده، کارایی لازم را در بدن این افراد ندارد. به همین دلیل است که افراد دیابتیک نمی‌توانند از گلوکز به نحو احسن در سوخت‌و‌ساز بدنشان استفاده کنند و در نتیجه قندخون آنها افزایش می‌یابد.

به طور کلی دیابت به چهار گروه دیابت نوع یک، دیابت نوع دو، دیابت حاملگی و دیابت به علل متفرقه تقسیم‌ بندی می شود.

در دیابت نوع یک که ده الی پانزده درصد کل موارد دیابت را تشکیل می ‌دهد، تولید انسولین از پانکراس به علت از بین رفتن سلول‌های سازنده انسولین، متوقف می ‌شود. به همین دلیل افراد مبتلا به این نوع دیابت باید از بدو تشخیص، انسولین مورد نیاز بدن را به صورت تزریقات روزانه تأمین کنند. به همین دلیل به آن «دیابت وابسته به انسولین» نیز می گویند. دیابت نوع یک اغلب در سنین زیر 30 سال به وجود می‌ آید، لذا به آن «دیابت جوانی» نیز می گویند.

دیابت نوع دو، بیشتر در بالغین بالای 30 سال و افراد چاق دیده می ‌شود و 90- 85 درصد کل موارد دیابت را شامل می گردد. انسولین تولید شده از پانکراس در این افراد به خوبی عمل نمی ‌کند. در واقع یا پانکراس به اندازه ی کافی انسولین ترشح نمی‌ کند و یا این که انسولین ترشح شده، به علت وجود مقاومت سلول ها به انسولین، مخصوصاً در افراد چاق، فاقد کارآیی لازم است.به این نوع دیابت، «دیابت غیر وابسته به انسولین» یا «دیابت بزرگسالان» نیز می گویند.

«دیابت بارداری» نیز  به حالتی از دیابت گفته می‌شود که برای اولین بار، در دوران بارداری ظاهر می‌شود، بدون اینکه سابقه‌ای از دیابت قبلی در بیمار وجود داشته باشد. دیابت بارداری معمولا بعد از وضع‌حمل، به حالت طبیعی برمی‌گردد، ولی در بعضی خانم ها به دیابت دایمی تبدیل خواهد شد. هم اکنون ۱۹۹ میلیون زن دیابتی در جهان زندگی می کنند که پیش بینی می شود در سال ۲۰۴۰ میلادی این رقم به ۳۱۳ میلیون نفر برسد. از هر ۱۰ زن یک نفر دچار دیابت و از هر هفت زن باردار یک نفر به دیابت بارداری مبتلا است. از علل متفرقه دیابت نیز می ‌توان به جراحی، داروها (مثل کورتیکواستروئیدها)، سوء تغذیه و عفونت اشاره کرد.

 در سال ۱۹۹۵، سازمان بهداشت جهانی (WHO) تخمین زده بود که شمار افراد ۲۰ تا ۷۹ ساله که به دیابت دچارند تا سه دهه بعد بیش از دو برابر خواهد شد. اما نرخ جهانی ابتلا سریعتر و پرشتاب تر از آنچه انتظار می‌رفت در حال افزایش است به طوری که تنها با گذشت ۱۲ سال از تخمین سازمان بهداشت جهانی، شمار افراد دیابتی به نزدیک دو برابر رسید.

بر اساس تخمین‌های تازه سازمان جهانی دیابت (IDF) احتمالا یک دهم جمعیت جهان تا سال ۲۰۴۰ تحت تاثیر دیابت قرار می‌گیرند. امروزه، ۴۱۵ میلیون نفر از دیابت رنج می‌برند و اگر شمار مبتلایان با همان سرعتی که پیش‌بینی می‌شود به رشد ادامه دهد، این رقم می‌تواند تا سال ۲۰۴۰م ، به ۶۴۳ میلیون نفرافزایش یابد.

طبق آمار و ارقام هشدار دهنده‌ جدید، در هر ۶ ثانیه یک نفر در جهان بر اثر عوارض دیابت نوع یک یا دیابت نوع دو می‌میرد. نزدیک به نیمی از این مرگها برای افرادی پیش می‌آید که کمتر از ۶۰ سال سن دارند.

با پنج میلیون مرگ ناشی از دیابت در سال ۲۰۱۵، دیابت اکنون بیش از مجموع قربانیان ایدز، سل و مالاریا قربانی می‌گیرد.

عوامل به وجود آورنده دیابت، هنوز به طور کامل شناخته نشده اما عوامل ژنتیکی، چاقی و کم‌تحرکی نقش مهمی در ابتلای فرد به دیابت دارند. افزایش شیوع دیابت ناشی از تغییرات مستمر در سبک زندگی از قبیل رژیم غذایی نامناسب، عدم فعالیت فیزیکی و چاقی، مصرف سیگار و استرس است که اغلب با شهرنشینی، مکانیزه شدن و صنعتی شدن ارتباط دارد.

امروزه استفاده از مواد قندی و شیرین کننده ها در بسیاری از صنایع غذایی سود سرسام آوری را برای صاحبان این صنایع به دنبال دارد و شاهد تبلیغات فراوان برای فروش هر چه بیشتر این مواد غذایی ناسالم نظیر انواع نوشیدنیها و شیرینی ها هستیم. بدیهی است نظارت مسئولانه بر تولیدات شرکت های تولید کننده مواد غذایی و مقابله با تبلیغات کاذب و اگاهی رسانی به مردم در عدم استفاده از این محصولات تاثیر بسزایی در سلامت افراد جامعه دارد.

متاسفانه افراد دیابتی در معرض انواع بیماری ها قرار می گیرند. وجود مقدار فراوان قند در خون در درازمدت می‌تواند به بخش‌های مختلف بدن مانند قلب، رگ‌های خونی،‌ کلیه‌ها، دستگاه عصبی و سایر اعضای بدن آسیب برساند. لذا دیابت پرهزینه‌ترین بیماری غدد در جهان می باشد چون می تواند باعث بوجود آمدن عوارض قلبی عروقی شامل افزایش فشارخون و افزایش احتمال سکته‌های قلبی و مغزی شود. عوارض عصبی نیز از عارضه‌های طولانی‌مدت دیابت است و معمولا نیمی از افراد دیابتی از این عارضه رنج می‌برند. عوارض کلیوی، مشکلات چشمی و عفونت های منجر به قطع عضو نیز از دیگر مشکلات افراد دیابتی است.

زنان مبتلا به هر نوع از دیابت در صورت عدم نظارت دقیق و مدیریت این بیماری، در طول بارداری در معرض خطر عوارض متعددی قرار خواهند گرفت. برای جلوگیری از آسیب احتمالی به اندام‌های جنین، زنان مبتلا به دیابت نوع یک، دیابت نوع دو و یا دیابت حاملگی، باید به سطح قند خون قبل از حاملگی دست یابند. در دوران بارداری، همه زنان مبتلا به دیابت بارداری باید برای به حداقل رساندن عوارض آن، به سطح قند خون نرمال دست یابند. قند خون بالا در دوران بارداری می‌تواند به اضافه وزن جنین منجر شود. این مسئله می‌تواند باعث مشکلات مربوط به زایمان، ترومای جنین و مادر و نیز افت ناگهانی قند خون نوزاد پس از تولد شود. نوزادانی که در رحم مادر برای مدت زمان طولانی در معرض قند خون بالا هستند، در آینده در معرض خطر ابتلا به دیابت قرار خواهند گرفت.

در حال حاضر، دیابت نوع یک قابل پیشگیری نیست. عوامل محیطی که تصور می‌شود باعث روند تخریب سلول‌های تولید‌کننده انسولین بدن می‌شوند، هنوز در دست بررسی است. ولی شواهد بسیاری موجود است که تغییر در شیوه زندگی می‌تواند به جلوگیری از ابتلا به دیابت نوع دو کمک کند.

درصد قابل‌ توجهی از این بیماری با اصلاح سبک زندگی قابل‌پیشگیری است. حفظ وزن طبیعی بدن و پیشگیری از افزایش وزن، ورزش و تحرک فیزیکی کافی، عدم مصرف دخانیات و رژیم غذایی متعادل، مغذی و سالم نقش مهمی در کاهش ابتلا به این بیماری دارد. 

در بسیاری از موارد، دیابت بیماری قابل‌ درمان است. باید قند خون را کنترل کنیم. افزایش دسترسی به خدمات تشخیصی، آموزش خود مراقبتی و افزایش خدمات درمانی نقش مهمی در کنترل بیماری دارند. برای تشخیص ابتلا به دیابت فقط کافی­ست به نزدیک‌ترین مرکز بهداشتی درمانی مراجعه نمایید و با آزمایش قند خون از وضعیت سلامت خود مطلع شوید.