از چابهار تا اوراسیا؛ ایران، دروازه تجارت آسیای مرکزی 

پارس تودی- ایران با تکیه بر موقعیت استراتژیک بندر چابهار و شبکه گسترده حمل‌ونقل خود، به شریک کلیدی کشورهای آسیای مرکزی تبدیل شده و روابط تجاری و لجستیکی خود را با این منطقه تقویت می‌کند.

سایت The Diplomat، منبع تخصصی در حوزه روابط بین‌الملل، امنیت، اقتصاد و سیاست در مقاله‌ای نوشت: جمهوری اسلامی ایران در دوره ریاست جمهوری «مسعود پزشکیان»، به‌وضوح در حال تقویت سیاست خود در آسیای مرکزی است. به گزارش پارس تودی، در این مقاله خاطرنشان شده است: «شبکه گسترده جاده‌ای و ریلی ایران، همراه با بنادر مهم این کشور در اقیانوس هند، مزیتی راهبردی برای همکاری با جمهوری‌های محصور در خشکی آسیای مرکزی فراهم می‌کند.»

بر اساس این گزارش، تمرکز اصلی تعاملات منطقه‌ای ایران بر توسعه روابط تجاری و زیرساخت‌های لجستیکی حمل‌ونقل قرار دارد؛ امری که با راهبرد «نگاه به شرق» ایران هماهنگ است.

کشورهای آسیای مرکزی نیز در جست‌وجوی بازارهای مصرفی جدید و مسیرهای کارآمدتر برای اتصال به اقتصادهای بزرگ جهان هستند. ایران ترکیبی از این دو مزیت را در خود دارد و به همین دلیل به یک شریک ارزشمند منطقه‌ای برای آن‌ها تبدیل شده است. افزون بر این، ایران دارای توانمندی‌های فنی و علمی در حوزه‌های مهندسی، انرژی، کشاورزی، صنایع شیمیایی و داروسازی است و زیرساخت‌های سرمایه‌گذاری برای تولید مشترک را نیز داراست.

بندر چابهار در جنوب ایران، دروازه‌ای برای کشورهای محصور در خشکی آسیای مرکزی به اقیانوس هند محسوب می‌شود.

شبکه گسترده جاده‌ای و ریلی ایران، همراه با بنادر کلیدی در جنوب، امکان اتصال کشورهای آسیای مرکزی به بازارهای جهانی را فراهم کرده است. کریدورهای ریلی مانند چین–قزاقستان–ازبکستان–ترکمنستان–ایران–ترکیه و مسیرهای چندوجهی حمل‌ونقل، ایران را به پل زمینی اوراسیا تبدیل کرده‌ که شرق و غرب را به هم متصل می‌کند.

در سال ۲۰۲۳، ایران با درخواست تاشکند برای پیوستن به «توافق‌نامه چابهار» موافقت کرد. ازبکستان قصد دارد در این بندر انبار و ترمینال اختصاصی احداث کند. قزاقستان و تاجیکستان نیز در حال بررسی رویکرد مشابهی هستند.

همچنین مذاکراتی برای راه‌اندازی کریدورهای حمل‌ونقل از آسیای مرکزی به هند از طریق زیرساخت‌های جاده‌ای و بندری ایران در جریان است؛ اقدامی که با منافع ژئواقتصادی کشورهای آسیای مرکزی هماهنگ است.

تجارت دوجانبه ایران با این منطقه، اگرچه هنوز حدود 1.5 میلیارد دلار است، اما با هدف‌گذاری‌هایی مانند افزایش تجارت با ازبکستان به 2 میلیارد دلار و رشد 30 درصدی با ترکمنستان، در حال گسترش است. توافق تجارت آزاد با اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EAEU) از مه 2025، با کاهش تعرفه‌های گمرکی، فرصت‌های جدیدی برای تجارت ایران فراهم کرده است.

علاوه بر این، حمل‌ونقل کانتینری از بنادر هند به ازبکستان و قزاقستان از طریق بندرعباس و چابهار و برنامه‌ریزی قزاقستان برای احداث ترمینال تخصصی در بندر شهید رجایی ایران، نشان‌دهنده نقش رو به رشد ایران در ترانزیت منطقه‌ای است. این تحولات، همراه با تجارت 34.1 میلیارد دلاری غیرنفتی ایران با چین، جایگاه ایران را به‌عنوان هاب لجستیکی و تجاری منطقه تثبیت می‌کند.

MS/MMA