چوگان؛ ورزشی جهانی با ریشه‌های ایرانی+ تصاویر

پارس تودی- ورزش چوگان یکی از کهن‌ترین بازی‌های سوارکاری جهان است که ریشه‌های آن به ایران باستان بازمی‌گردد.

منشا پیدایش چوگان را ایران باستان می‌دانند و نام چوگان هم از آن دوران به یادگار مانده است. به گزارش پارس تودی، براساس مدارک موجود در منابع ایرانی و غیرایرانی و سنگ‌نبشته‌ای متعلق به 600 سال پيش از ميلاد مسيح که اکنون در موزه بریتانیا نگهداری می‌شود و بازی چوگان را بين ايرانيان و تورانيان نشان می‌دهد، تاریخ این ورزش قدمتی دیرینه دارد.

ورزش چوگان ابتدا در دوره هخامنشیان به‌عنوان تمرینی نظامی برای سوارکاران ارتش شکل گرفت و سپس در دوره ساسانیان به اوج شکوفایی فرهنگی رسید. چوگان در ایران باستان نه‌تنها یک ورزش بود، بلکه نمادی از قدرت، مهارت و نجابت درباریان محسوب می‌شد و در اشعار شاعران بزرگ ایرانی از جمله فردوسی، رودکی و نظامی نیز بازتاب یافته است.

سعدی شاعر بزرگ ایرانی در گلستان در یکی از اشعار خود به چوگان اشاره کرده است:

پادشاهی که چوگان به میدان برد / به تربیت مردم آباد کرد که اینجا چوگان نشانه‌ای از قدرتی است که با عدالت همراه شده است.

چوگان به دلیل ارتباط با عناصری چون خانواده (بازیکنان و هنرمندان)، طبیعت، اسب و هنر، اهمیت فوق‌العاده‌ای در فرهنگ ایران دارد. امروزه نقش و فیگورهای بازی چوگان در صنایع دستی، نقاشی سنتی مینیاتور، تزئینات معماری و سنگ برجسته ها استفاده می‌شود، همچنین در ادبیات و زبانهای ایرانی حضوری گسترده دارد.

میدان‌های چوگان در شهرهای بزرگ ایران چون اصفهان و شیراز ساخته شدند و بازی در حضور شاهان و بزرگان برگزار می‌شد. با گسترش نفوذ فرهنگی ایران، چوگان به هند راه یافت و در دوران مغول‌ها محبوبیت ویژه‌ای پیدا کرد. بعدها، افسران بریتانیایی مستقر در هند با این بازی آشنا شدند و نسخه‌ای از آن را با نام "پولو" به اروپا بردند. این نسخه غربی، با تغییراتی در قوانین و تجهیزات، در قرن نوزدهم در انگلستان رسمیت یافت و امروزه در بسیاری از کشورها بازی می‌شود.

با وجود این گسترش جهانی، چوگان ایرانی ویژگی‌های منحصربه‌فردی دارد؛ از جمله استفاده از اسب‌های خاص، لباس‌های سنتی و شیوه‌های بازی که با فرهنگ و آیین ایرانی آمیخته‌اند. در سال‌های اخیر، تلاش‌هایی برای احیای چوگان سنتی در ایران صورت گرفته و این ورزش در سال ۲۰۱۷ میلادی به‌عنوان میراث فرهنگی ناملموس در فهرست یونسکو ثبت شد.

عباسعلی رضائی‌نیا، استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه کاشان، با همکاری پژوهشگران دانشگاه هنر اصفهان، تحقیقی در خصوص این بازی کهن انجام داده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهند که چوگان نه تنها بازی‌ مختص اشراف و بزرگان بوده، بلکه در میان مردم عادی نیز رواج داشته است. بازی چوگان به‌عنوان یک عنصر فرهنگی، نقش مؤثری در حیات اجتماعی و فرهنگی مردم ایران داشته و بازتابی از نگرش و سبک زندگی ایرانیان بوده است.

علاوه بر این، یافته‌ها نشان می‌دهند که چوگان تنها یک بازی ورزشی نیست، بلکه نمادی از روحیه جوانمردی و همبستگی اجتماعی است. این بازی در طول تاریخ، علاوه بر سرگرمی، به تقویت هویت فرهنگی و اجتماعی ایرانیان کمک کرده و موجب انتقال ارزش‌های اخلاقی و اجتماعی از نسلی به نسل دیگر شده است.

چوگان بخشی از میراث فرهنگی ناملموس ایران است که در ابعاد مختلف زندگی ایرانیان تأثیرگذار بوده است. از تأثیر این بازی در اشعار و داستان‌های کهن گرفته تا نقشش در مراسم و جشن‌های اجتماعی، نشان می‌دهد که چوگان چیزی فراتر از یک بازی است. این بازی، هم در شکل سواره و هم در شکل پیاده، به‌طور گسترده در میان مردم ایران رواج داشته و توانسته است نقش پررنگی در فرهنگ و هویت ایرانیان ایفا کند.

ms