چرا اسنپ‌بک شکست خواهد خورد؟
-
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران
پارس تودی– وزیر امور خارجه ایران تأکید کرد که اسنپ‌بک شکست خواهد خورد.
به گزارش پارس تودی، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه ایران در نشست خبری پس از نشست جمعه شب ۲۶ سپتامبر شورای امنیت سازمان ملل تأکید کرد: همان‌طور که حمله نظامی شکست خورد، اسنپ‌بک هم شکست خواهد خورد. وی با اشاره به اینکه ایران هیچ‌وقت به فشار سر خم نخواهد کرد، افزود: اگر فشارهای غیرمنطقه‌ای جایگزین قانون شوند، ما نتیجه نخواهیم گرفت.عراقچی گفت: فعال‌سازی اسنپ‌بک غیرقانونی است و راه دیپلماسی را خواهد بست؛ فعال شدن اسنپ‌بک باعث می‌شود توافق ما با آژانس اجرایی نشود و این اقدام کشورهای اروپایی در همکاری ما با آژانس تأثیر خواهد گذاشت.
عراقچی در نشست شورای امنیت نیز با بیان اینکه پیش‌نویس قطعنامه تلاشی صادقانه برای پیشبرد دیپلماسی بود، گفت: آمریکا به دیپلماسی خیانت کرد و سه کشور اروپایی توافق هسته‌ای (برجام) را دفن کردند.
نشست شورای امنیت سازمان ملل متحد برای بررسی و رأی‌گیری درباره قطعنامه پیشنهادی روسیه و چین با هدف جلوگیری از بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران، در ۲۶ سپتامبر برگزار شد. این قطعنامه که به‌منظور تمدید فنی قطعنامه ۲۲۳۱ به مدت ۶ ماه (۱۸ آوریل ۲۰۲۶) پیشنهاد شده بود، به دلیل کارشکنی آمریکا و کشورهای اروپایی با ۴ رأی موافق (چین، روسیه، پاکستان و الجزایر)، ۹ رأی مخالف (فرانسه، بریتانیا، آمریکا، سیرالئون، اسلوونی، دانمارک، پاناما، سومالی و یونان) و ۲ رأی ممتنع (گویان و کره جنوبی) نتوانست آرای لازم را کسب کند.
با شکست این قطعنامه پیشنهادی، فرآیند موسوم به اسنپ‌بک طبق بند ۱۱ قطعنامه ۲۲۳۱ وارد مرحله نهایی شد و تحریم‌هایی که پس از توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ (برجام) تعلیق شده بودند، در آستانه احیای خودکار قرار گرفتند. این در حالی است که جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده به تمامی تعهدات خود پایبند بوده و خروج یک‌جانبه آمریکا از برجام و بدعهدی طرف‌های اروپایی، عامل اصلی وضعیت کنونی است.
آمریکا و تروئیکای اروپایی که در هفت سال گذشته با سیاست‌های یک‌جانبه و اقدامات غیرقانونی باعث تضعیف برجام شدند، اکنون با سوءاستفاده از سازوکارهای شورای امنیت در پی تشدید فشار سیاسی و اقتصادی بر تهران هستند. این در حالی است که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها بر صلح‌آمیز بودن فعالیت‌های هسته‌ای ایران مُهر تأیید زده‌است و چندی پیش ایران و آژانس در قاهره به توافق دست یافتند.
مقامات ارشد ایران ضمن محکوم کردن رفتار قلدرمابانه غرب و روند غیرقانونی فعال‌سازی اسنپ‌بک تأکید کرده‌اند که جمهوری اسلامی ایران هرگز در برابر زورگویی و فشار تسلیم نخواهد شد. تهران همواره اعلام کرده همچنان آماده گفت‌وگو بر پایه احترام متقابل و رفع واقعی تحریم‌هاست؛ اما هرگونه سیاست فشار و تهدید با پاسخ قاطع جمهوری اسلامی ایران روبه‌رو خواهد شد.
تروئیکای اروپایی مرکب از آلمان، فرانسه و بریتانیا در ۲۸ اوت ۲۰۲۵، روند اسنپ‌بک را فعال کرد؛ شورای امنیت هم ۲۶ سپتامبر طرح روسیه و چین برای تعویق را رد کرد. بدین‌ترتیب بازگشت تحریم‌های سازمان ملل از روز یکشنبه ۲۸ سپتامبر عملی می‌شود. با این حال «اسنپ‌بک» قادر به نیل به هدف‌های اعلامی‌اش نیست. دلایل مختلفی برای این امر وجود دارد؛ از جمله اینکه اجماع جهانی برای اجرای یکپارچه آن وجود ندارد، کانال‌های درآمدی کلیدی ایران (خصوصاً نفت به شرق آسیا) سال‌هاست از تحریم‌ها عبور می‌کنند، ابزار اجرایی سازمان ملل محدود است و تجربه قبلی نیز نشان داده که واکنش ایران به فشارهای غرب کاهش همکاری هسته‌ای است.
در توضیح مسأله نخست باید گفت که اگر معیار موفقیت اسنپ‌بک، «کاهش معنادار درآمدهای خارجی ایران و واداشتن تهران به عقب‌نشینی هسته‌ای» باشد، شواهد حاکی از آن است که اسنپ‌بک به‌تنهایی بعید است چنین تغییری ایجاد کند. حتی تحلیلگران غربی هم پیش‌بینی می‌کنند اثر اقتصادی افزوده آن در مقایسه با تحریم‌های شدید یک‌جانبه آمریکا محدود خواهد بود و بیشتر اثر سیاسی و نمادین دارد.
مسأله دیگر تداوم صادرات نفتی است. حتی در برهه کنونی که فشارهای زیادی علیه ایران وجود دارد، چین علناً اعلام کرده بخش اعظم واردات نفتی‌اش از ایران است و این جریان را در قالب‌های مختلف ادامه داده‌است؛ داده‌های رهگیری محموله‌های نفتی هم واردات میانگین ۱.۴۳ میلیون بشکه در روز به چین را در سال ۲۰۲۵ از ایران نشان می‌دهد.
مسأله سوم نبود اجماع اجرایی و شکاف شرق-غرب در زمینه اجرای دوباره تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران است. هرچند اسنپ‌بک همه کشورهای عضو سازمان ملل را از نظر حقوقی ملزم می‌کند، اما اجرای آن در عمل به اراده دولت‌ها، نظام‌های قضایی و ظرفیت‌های نظارتی‌شان وابسته است. بازیگران مهمی مانند چین و روسیه با این روند موافق نیستند و در مسیر اجرای این تحریم‌ها نه‌فقط کمکی نخواهند کرد بلکه با آن مخالفت خواهند ورزید.
مسأله چهارم محدودیت ذاتی ابزار سازمان ملل است. شورای امنیت ابزار «تحریم ثانویه» مثل آمریکا ندارد؛ یعنی نمی‌تواند به‌طور سیستماتیک بانک‌های غیرغربی، کشتیرانی‌های ثالث یا شرکت‌های نفتی خارج از حوزه قضایی غرب را با تهدید قطع دسترسی به دلار/سوئیفت و… وادار به تبعیت کند. ضمن اینکه ایران در سال‌های اخیر به‌خوبی شیوه‌های دور زدن تحریم‌ها را فرا گرفته و آن‌ها را به‌طور مؤثری به کار می‌گیرد. حتی با فشارها، برآوردها نشان می‌دهد درآمد نفتی ۲۰۲۴ ایران بالا بوده و سهم نفت در صادرات افزایش یافته است؛ یعنی ایران ساختار بودجه و تراز پرداخت‌ها و تخفیف‌ها و تهاترهای خود را با تحریم‌ها وفق داده است. فعال شدن اسنپ‌بک نهایتاً موجب افزایش احتمالی تخفیف‌های نفتی خواهد شد نه اینکه صادرات نفتی را به صفر برساند.
مسأله پنجم واکنش ایران به فعال شدن اسنپ‌بک است. تهران تهدید کرده در صورت اجرای اسنپ‌بک، توافق تازه با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را لغو کند. از ژوئن ۲۰۲۵ به بعد هم آژانس چند نوبت از قطع «تداوم اطلاعات» و عدم دسترسی به تأسیسات هسته‌ای ایران را اعلام کرده است. بدین‌ترتیب هرقدر فشار اسنپ‌بک بالاتر برود، احتمال کاهش شفافیت هسته‌ای از جانب ایران بیشتر می‌شود که این امر دقیقاً خلاف هدف به‌اصطلاح «اطمینان‌زایی» درباره فعالیت‌های هسته‌ای ایران است که غربی‌ها مدعی درخواست آن هستند.
در جمع‌بندی باید گفت که در اجرای اسنپ‌بک علیه ایران، اگر معیار تغییر رفتار هسته‌ای و منطقه‌ای ایران و افت محسوس درآمدهای خارجی آن باشد «شکست» می‌خورد؛ که دلایل آن اجرای ناهمگون تحریم‌های سازمان ملل با توجه به اختلاف جدی غرب و شرق درباره آن‌ها، شبکه‌های جاافتاده دور زدن تحریم‌های ضد ایرانی، محدودیت‌های اجرایی سازمان ملل و واکنش‌های متقابل تهران در کاهش همکاری هسته‌ای با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است./
srm
