وضعیت موسیقی در ایران چگونه است؟

پارس‌تودی– موسیقی ایرانی یکی از کهن‌ترین و غنی‌ترین سبک موسیقی‌ در جهان محسوب می‌شود که ریشه در تاریخ و تمدن چند‌هزار‌سالهٔ این سرزمین دارد. این موسیقی با بهره‌گیری از نغمات و مقام‌های خاص خود، بیان‌گر احساسات، باورها و ارزش‌های فرهنگی مردم ایران است.

موسیقی ایرانی نه‌تنها به‌عنوان یک هنر، بلکه به‌عنوان وسیله‌ای برای انتقال داستان‌ها، اسطوره‌ها و دانش نسل‌های پیشین مورد استفاده قرار گرفته است. این هنر، ترکیبی از آواز، ملودی و ریتم‌های متنوع است که در طول تاریخ تحت‌تأثیر تحولات اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تغییر کرده و تکامل یافته است. در این مطلب از پارس‌تودی نگاهی به وضعیت موسیقی در ایران انداخته شده است.

موسیقی در فرهنگ ایران همواره پیوندی عمیق با آیین‌ها و جشن‌های ملی و مذهبی داشته است. از گذشته‌های دور، موسیقی در مراسم‌های مختلف برای ایجاد شور و نشاط، غم و اندوه یا حتی فضای معنوی مورد استفاده قرار می‌گرفته است.

آیین‌های مذهبی: موسیقی در قالب نغمه‌های مذهبی، مناجات‌ها، تعزیه و نوحه‌خوانی نقش برجسته‌ای در فرهنگ دینی ایران ایفا کرده است. نغمه‌هایی مانند دعاخوانی، اذان‌گویی و تواشیح نمونه‌هایی از موسیقی مذهبی ایرانی هستند.

جشن‌ها و مناسبت‌های ملی: در جشن‌های ایرانی مانند نوروز، مهرگان و شب یلدا، موسیقی بخش جدایی‌ناپذیر شادی و گردهمایی‌ها بوده است. نغمه‌ها و رقص‌های محلی که در این جشن‌ها اجرا می‌شوند، نشان‌دهندهٔ غنای فرهنگی موسیقی ایرانی هستند.

زندگی روزمره: موسیقی در فرهنگ ایرانی تنها به مراسم‌های خاص محدود نمی‌شود، بلکه در زندگی روزمره نیز حضور پررنگی دارد. لالایی‌های مادرانه، آوازهای کار مانند شالی‌کاری در شمال ایران و آهنگ‌های چوپانی در مناطق عشایری نمونه‌هایی از این کاربردها هستند.

انواع سبک‌های موسیقی در ایران

موسیقی سنتی

موسیقی سنتی نوعی موسیقی برگرفته از تاریخ و از کهن‌ترین سبک‌های موسیقی ایران است. آوازها، دستگاه‌ها و سازهای موسیقی سنتی از سالیان دراز در میان مردم دست‌به‌دست و سینه‌به‌سینه منتقل شده‌اند. محمدرضا شجریان، شهرام ناظری، علیرضا افتخاری و علیرضا قربانی از مشهورترین خوانندگان این سبک هستند.

موسیقی پاپ

موسیقی پاپ ایرانی از دورهٔ قاجار رواج یافت و با بهره‌گیری از اندیشه‌ها و استعدادهای معاصر، به یکی از پرطرفدارترین سبک‌ها در میان جوانان تبدیل شده است. محمد اصفهانی، بابک جهانبخش، رضا صادقی، احسان خواجه‌امیری، محسن یگانه و محسن چاوشی از چهره‌های برجستهٔ این سبک در ایران هستند.

موسیقی راک

راک سبکی پرانرژی با استفاده از گیتار الکتریک و ریتم‌های تند است که در میان جوانان محبوبیت بالایی دارد. کاوه آفاق و رضا یزدانی از خوانندگان شناخته‌شدهٔ راک در ایران هستند.

موسیقی رپ

رپ فارسی حدود ۲۵ سال است که در ایران رواج یافته و به دو شکل رسمی و زیرزمینی فعالیت دارد. این سبک به سه نوع اجتماعی، گنگ و عاشقانه تقسیم می‌شود. سینا ساعی و یاس از چهره‌های مطرح رپ فارسی هستند.

موسیقی حماسی

این نوع موسیقی سابقه‌ای کهن در ایران دارد و در گذشته برای تهییج سربازان در جنگ‌ها استفاده می‌شده است. در دوران معاصر، موسیقی حماسی در قالب سرودهای انقلابی و دفاع مقدس، مانند سرود «ای شهید مطهر» ساختهٔ حسین صبحدل که مورد تحسین امام خمینی(ره) قرار گرفت، نقش مهمی در تقویت روحیهٔ ملی ایفا می‌کند.

نقش جهانی موسیقی ایرانی

در سال‌های اخیر، موسیقی ایرانی بیش‌از‌پیش مورد توجه جهانیان قرار گرفته است. برخی از موسیقی‌دانان ایرانی با اجراهای بین‌المللی و همکاری با هنرمندان جهانی، توانسته‌اند این هنر را به جهان معرفی کنند.

محمدرضا شجریان: به‌عنوان یکی از برترین خوانندگان سنتی ایران، کنسرت‌های بین‌المللی برگزار کرد و در محافل موسیقی جهانی شناخته شد.

کیهان کلهر: نوازنده برجسته کمانچه که با گروه‌های معروف جهانی مانند کرونوس کوارتت همکاری داشته است.

حسین علیزاده: آهنگساز و نوازنده برجسته تار که نامزد جایزه گرَمی (Grammy) شد.

رامین جوادی: آهنگساز ایرانی-آلمانی که موسیقی متن سریال معروف Game of Thrones را ساخته است.

کنسرت‌ها در ایران

در سال ۱۴۰۲، بیش از ۳۰۰ کنسرت رسمی در تهران و سایر شهرهای بزرگ ایران برگزار شد. استقبال گستردهٔ مردم از این برنامه‌ها نشان‌دهندهٔ علاقه‌مندی عمومی به موسیقی و نقش آن در زندگی روزمره است.

دیدگاه فقهی

بر اساس فتوای امام خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی، شنیدن موسیقی در صورتی که «لهوی و مضلّ عن سبیل‌الله» نباشد، جایز است. این دیدگاه زمینه‌ای برای فعالیت‌های رسمی در حوزهٔ موسیقی فراهم کرده است.

mrt