گسترش نفوذ چین در معماری انرژی آسیای مرکزی

در سال‌های اخیر، آسیای مرکزی به یکی از مهم‌ترین میدان‌های رقابت ژئوپلیتیکی در حوزه انرژی تبدیل شده است. چین با رویکردی هدفمند و سرمایه‌گذاری‌های گسترده، تلاش دارد ضمن تنوع‌بخشی به منابع تأمین انرژی خود، نفوذ سیاسی و اقتصادی‌اش را در این منطقه تقویت کند. تحولات اخیر در قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان نشان می‌دهد که پکن در حال تبدیل شدن به بازیگری تعیین‌کننده در معماری انرژی این منطقه است.  در این گزارش از پارس‌تودی، بازی قدرت چین در بخش انرژی آسیای مرکزی بررسی شده است که می خوانید:

دولت قزاقستان قصد دارد سهم شرکت روسی "لوک‌اویل" را در پروژه نفت و گاز فراساحلی کالامکاس–خزر به شریک جدیدی واگذار کند. برخی تحلیلگران معتقدند چین می‌تواند جای خالی روسیه را در این پروژه پر کند، هرچند تاکنون چنین موضوعی به‌طور رسمی تأیید نشده است. این میدان با ذخیره ۸۱ میلیون تن نفت و ۲۲ میلیارد مترمکعب گاز، یکی از پروژه‌های مهم انرژی قزاقستان محسوب می‌شود. تحریم‌های آمریکا ضد لوک‌اویل روند توسعه این طرح ۶.۵ میلیارد دلاری را متوقف کرده و اکنون فرصتی کم‌سابقه برای چین فراهم شده تا نخستین حضور مهم خود را در بخش شمالی دریای خزر تثبیت کند؛ منطقه‌ای که سال‌ها تحت سلطه شرکت‌های روسی و غربی بوده است.

 

«قاسم جومارت توقایف» رئیس‌جمهوری قزاقستان، در سفر سپتامبر گذشته خود به چین از امضای مجموعه‌ای از قراردادهای انرژی به ارزش ۱.۵ میلیارد دلار خبر داد. در مجموع بیش از ۷۰ توافق تجاری میان دو کشور امضا شد که ارزش آن‌ها به حدود ۱۵ میلیارد دلار می‌رسد و بخش قابل‌توجهی از آن به حوزه نفت، گاز و پتروشیمی مربوط است. قزاقستان قصد دارد با اتکا به این همکاری‌ها، خود را به مرکز فرآوری و پتروشیمی منطقه تبدیل کند. بانک توسعه چین نیز اعلام کرده آماده است ۵۳۰ میلیون دلار برای ساخت خطوط انتقال اتان و پروپان در منطقه آتیراو تأمین مالی کند.

همچنین مذاکرات سطح بالای شرکت ملی نفت قزاقستان با شرکت ملی نفت چین و سینوپک، زمینه‌ساز طرح‌هایی به ارزش بیش از ۸ میلیارد دلار شده است؛ از جمله پروژه احداث مجتمع تولید اوره با ظرفیت سالانه ۳۵۰ تا ۴۰۰ هزار تن.

چین همکاری‌های خود با ازبکستان را نیز گسترش داده است. در دیدار اخیر مقامات انرژی دو کشور، پروژه‌هایی همچون توسعه میدان‌های گاز میعانی بخارا، ساخت تأسیسات ذخیره‌سازی زیرزمینی و تقویت خط لوله گاز آسیای مرکزی–چین مورد بررسی قرار گرفت. ازبکستان برای جبران کمبود گاز داخلی، بیش از پنج میلیارد دلار از چین تأمین مالی دریافت کرده و پکن به‌تدریج به شریک کلیدی این کشور تبدیل شده است.

در ترکمنستان نیز شرکت ملی نفت چین در حال اجرای فاز چهارم میدان عظیم گالکینیش است؛ پروژه‌ای با ظرفیت سالانه ۱۰ میلیارد مترمکعب. چین هم‌اکنون سالانه حدود ۴۰ میلیارد مترمکعب گاز ترکمنستان را وارد می‌کند و با تکمیل خط لوله D این رقم به ۶۵ میلیارد مترمکعب خواهد رسید.

مجموع این تحولات نشان می‌دهد چین در حال ایجاد نفوذ ساختاری پایدار در آسیای مرکزی است؛ منطقه‌ای که زمانی تحت سلطه روسیه قرار داشت و اکنون نقش شرکت‌های غربی در آن کمرنگ‌تر شده است. پکن با حضور چندلایه در پروژه‌های زیرساختی، سرمایه‌گذاری و صادرات انرژی، به بازیگری تبدیل شده که می‌تواند جهت‌گیری توسعه منابع انرژی منطقه را تعیین کند و نظم جدیدی را در معماری انرژی آسیای مرکزی رقم بزند.