Իրանի դիրքը տարածաշրջանային տնտեսությունում (9)
Նոյեմբեր 25, 2021 09:28 Asia/Tehran
Հարգարժան ռադիոլսող բարեկամներ, «Իրանի դիրքը տարածաշրջանային տնտեսությունում» հաղորդաշարի հերթական թողարկման ընթացքում կխոսենք պարենային անվտանգության և Հարավարևմտյան Ասիայի տարածաշրջանի երկրների համար դրա կարևորության մասին:
Կյանքի որակը կարևոր ցուցանիշ է երկրի տնտեսական զարգացումը չափելու համար։ Այս որակը որոշելու արդյունավետ գործոններից է մարդկանց սնուցման մակարդակը։ Սա նշանակում է, որ երկրի բնակիչներն ունեն առողջ, որակյալ և հիմնական մշտական սնունդ ստանալու ֆինանսական հնարավորություն: Այս դեպքում կարելի է ասել, որ երկրի բնակիչներն ունեն պարենային ապահովություն։Այս անվտանգությունն ապահովելու գործում դեր են խաղում տարբեր գործոններ, օրինակ՝ ընտանիքի եկամուտը, ինչ ուտելիք գնել, ինչպես պատրաստել այն կամ ինչպես բաժանել ընտանիքի անդամներին:
Երկրում անհրաժեշտ է ունենալ կազմակերպություններ և հաստատություններ, որոնք վերահսկում են սննդամթերքի արտադրության կամ ներմուծման մակրոտնտեսական քաղաքականությունը և կրթության միջոցով բարձրացնում են համայնքի մարդկանց տեղեկացվածության մակարդակը ընտանիքի համար ճիշտ պարենային զամբյուղ ընտրելու վերաբերյալ:
ՄԱԿ-ի Պարենի և գյուղատնտեսության կազմակերպության (FAO) կանխատեսումների համաձայն՝ մինչև 2050 թվականը երկրագնդի բնակչությունը կհասնի 9 միլիարդի։ Այս բնակչությանը կերակրելու համար անհրաժեշտ է արտադրել երկու անգամ ավելի սննդամթերք քան ներկայիս քանակի սնունդ։ Այս նպատակը բախվում է այնպիսի խնդիրների, ինչպիսիք են գյուղատնտեսական հողերի սահմանափակությունը, ջրի սակավությունը, էներգիայի բարձր գները, գյուղատնտեսական հետազոտությունների ոլորտում ներդրումների նվազումը և սննդի թափոնների ավելացումը: Այս խնդիրների հաղթահարումը նշանակում է, որ ավելի շատ սնունդ պետք է արտադրվի ավելի քիչ ռեսուրսներով աշխարհի բնակչության համար։
Գյուղատնտեսության ոլորտում կայուն աճը կենսական գործոն է առաջիկա տասնամյակների ընթացքում աշխարհը կերակրելու համար:
Ավելի քան 500 միլիոն մարդ այժմ ապրում է Հարավարևմտյան Ասիայում: Տարածաշրջանի երկրների տնտեսությունների մեծ մասը հիմնված է գյուղատնտեսության վրա, սակայն աշխարհագրորեն չոր և կիսաչոր Հարավարևմտյան Ասիան սակավաջուր է: Կլիմայի փոփոխությունը և գլոբալ տաքացումը, և ամենակարևորը ջրի բարձր սպառմամբ ավանդական գյուղատնտեսական համակարգը սննդի մատակարարումը դարձրել են տարածաշրջանի հիմնական դժվարությունը: Այս տարածաշրջանի երկրները նույն մակարդակի վրա չեն գտնվում գյուղատնտեսական արտադրանքի և իրենց ժողովրդի պարենային անվտանգության առումով։ 34 միլիոն բնակչությամբ Սաուդյան Արաբիան Պարսից ծոցի երկրներից մեկն է, որի սննդի կարիքների մոտ 80 տոկոսը մատակարարում են այլ երկրները: Գյուղատնտեսական արտադրության համար չոր և անբարենպաստ աշխարհագրական պայմանների պատճառով Սաուդյան Արաբիան պարենային ապրանքների խոշոր ներկրողն է Հարավարևմտյան Ասիայում:
Պարսից Ծոցի երկրներից համարվող Արաբական Միացյալ Էմիրություններն իր սննդամթերքի ավելի քան 90 տոկոսը ապահովում է ներմուծումների միջոցով։ Ամբողջ երկիրը պատված է անջուր ու անբույս անապատներով։ Այս երկրի շատ մասերում գյուղատնտեսական արտադրության ամենակարևոր սահմանափակումները կապված են ջրային ռեսուրսների բացակայության, հողի աղիության և վնասատուների դեմ պայքարի բարձր ծախսերի հետ: ԱՄԷ-ի գյուղատնտեսական արտադրանքի մեծ մասը կապված է ձկնաբուծության հետ, որոնք կազմում են ՀՆԱ-ի 3 տոկոսից պակաս:
ԻԼԻՊ-ի ճգնաժամից առաջ Սիրիան նշանակալի դեր է խաղացել տարածաշրջանում իր հարևանների պարենային անվտանգության ապահովման գործում և եղել է տրանսպորտի և գյուղատնտեսական արտադրության հանգույց:
Հարավարևմտյան Ասիայում գտնվող Սիրիան կարևոր առևտրային դարպաս է այնպիսի երկրների համար, ինչպիսիք են Լիբանանը, Թուրքիան, Հորդանանը և Իրաքը, որոնք Սիրիայի միջոցով մուտք են գործում դեպի տարածաշրջանի գյուղատնտեսական շուկա: Մինչ Սիրիայում ԻԼԻՊ-ի և զինյալ խմբերի ներկայությունը գյուղատնտեսական արտադրանքը կազմում էր Սիրիայի ընդհանուր ՀՆԱ-ի ավելի քան մեկ հինգերորդը և Սիրիան եղել է դեպի հարևան երկրներ, ինչպես նաև Պարսից ծոցի երկրներ հացահատիկի, մրգերի և բանջարեղենի խոշոր արտահանողներից մեկը:
Ութ տարվա ճգնաժամը ստիպեց բազմաթիվ ֆերմերների լքել իրենց հողերը, և տարածաշրջանում զգալիորեն նվազել է գյուղատնտեսական ապրանքների առևտուրը Սիրիայի հետ կամ դրա միջոցով: Սիրիայում խաղաղության վերականգնմամբ և գյուղատնտեսական ապրանքների առևտրի վերսկսմամբ կարելի է հուսալ, որ սիրիացիների և հարևան երկրների կենցաղի և սննդի պայմանները կբարելավվեն։ Իրանը Հարավարևելյան Ասիայի այն երկրներից է, որն ունի սննդի լավ պաշար: Բնական հարուստ պաշարների առկայությունը Իրանի սննդի արդյունաբերության կարեւորագույն մրցակցային առավելություններից է։
Իրանն ունի գյուղատնտեսական բազմազան տարածքներ, և տարբեր հատվածներում կարելի է մշակել տարբեր ձևեր: Այս արտադրանքը ներառում է սննդամթերքի հումք, յուղոտ սերմերի, հատիկաընդեղենի, արմատային բույսերի, բանջարեղենի և անասունների ու թռչնամսի համար նախատեսված սնունդ: Կլիմայի բազմազանությունը Իրանին մեծ հնարավորություն է տվել ընդլայնելու իր գյուղատնտեսության ոլորտը։
51 միլիոն հեկտար վարելահողերը, մշակաբույսերի բազմազանությունը, այգեգործությունն ու ձկնաբուծությունը, կլիմայի բազմազանությունը և երիտասարդ աշխատուժը Իրանի սննդի արդյունաբերության առավելություններն են: Գյուղմթերքների արտադրության ոլորտում երկրի բարձր կարողությունների պատճառով Իրանի տարբեր շրջաններում զգալի ներդրումներ են կատարվել սննդի արդյունաբերության գործարանների կառուցման համար։ Իրանը, լինելով տարածաշրջանի նավթարդյունահանող երկրների շարքում գյուղատնտեսության ոլորտում առաջատար երկրներից մեկը, ձգտում է ինքնաբավության հասնել սննդի արդյունաբերությունում։ Հատկապես Իսլամական հեղափոխության հաղթանակից մինչ այժմ Իրանը մշտապես գտնվել է թշնամիների տնտեսական պատժամիջոցների ճնշման տակ։ Ուստի երկրի բնակչության պարենային ապահովմանն ու պարենային անվտանգությանը ուշադրություն դարձնելը միշտ սկզբունք և անհրաժեշտություն է երկրի քաղաքական ղեկավարության համար։
Իրանում սննդի բազմաթիվ գործարաններ կառուցվել են ավելի քան կես դար առաջ։ Կարելի է ասել, որ այս արդյունաբերությունը Իրանի հնագույն ճյուղերից է, որը զինվելով աշխարհի նորագույն տեխնոլոգիաներով, ունի մրցունակության բարձր աստիճան տարածաշրջանում։ Իսլամական հեղափոխության հաղթանակից հետո արեւմտյան երկրներից կախվածությունը թուլացնելու նպատակով երկրի պարենային ապրանքների ներմուծումը զգալիորեն կրճատվեց։ Հիմնվեցին սննդի բազմաթիվ գործարաններ, որոնք կարողացան ընդլայնել իրենց գործունեությունը հին գործարանների հետ մեկտեղ և բացի Իրանի աճող բնակչության կարիքները բավարարելուց, նրանց արտադրանքն արտահանում են այլ երկրներ։ Իրանի մաքսային արտահանման վիճակագրությունը ցույց է տալիս, որ Իրանի ոչ նավթային արտահանման զգալի կետերից մեկը կապված է երկրի սննդի արդյունաբերության արտադրանքի հետ։
Իրանի սննդի արդյունաբերության արտադրանքն արտահանվում է ավելի քան 120 երկիր։ Կենտրոնական Ասիայի երկրները, Պարսից ծոցը և եվրոպական երկրները, ինչպիսիք են Իսպանիան, Գերմանիան և Լեհաստանը, հանդիսանում են Իրանի սննդի արդյունաբերության արտադրանքի արտահանման հիմնական ուղղությունները։ Վերջին տարիներին Իրանի գյուղատնտեսական և պարենային ապրանքների մեծ մասն արտահանվել է հարևան երկրներ՝ Իրաք, Աֆղանստան և Արաբական Միացյալ Էմիրություններ:
