Մշակույթն ու արվեստը 21-դարի առաջին երկու տասնամյակներում
Հունվար 05, 2020 10:24 Asia/Tehran
Նախորդ ծրագրում խոսեցինք այն մեծ հեղափոխության մասին, որը բերել է ինտերնետը և սոցիալական ցանցերը մեր կյանքում: Այս հաղորդման ընթացքում կխոսենք գրքի հրատարակչության ներկայիս վիճակի և դրա զարգացումների մասին:Կանդրադառնանք նաև մամուլի վիճակին և դրա խնդիրներին 21-րդ դարի երրորդ տասնամյակի շեմին:
Գուտենբերգի տպագրական մեքենայի գյուտից հետո, էլեկտրոնային գրքերի հայտնվելը դարձել է գրքերի հրատարակման ոլորտում կարևորագույն առաջընթացներից մեկը: Չնայած փորձագետների այն կանխատեսմանը, որ ավանդական գրքերի դարաշրջանը կավարտվի, դա իրականություն չդարձավ: Բայց տեղեկատվական տեխնոլոգիաների աճը քսաներորդ դարավերջում և 21-րդ դարի առաջին քսանամյակում հանգեցրեց նրան, որ էլեկտրոնային գրքերը շարունակում են լուրջ մրցակից մնալ ավանդական գրքերի համար:
Էլեկտրոնային գիրքը ebook- ը գրքի թվային տարբերակն է, որն առաջին անգամ լույս տեսավ 1991 թ.-ին: Այս գործիքը մի սարք է սովորական գրքի չափսով: Էլեկտրոնային գիրքը այնպիսի սարք է, որը տեքստի միջոցով տեղեկատվություն է տրամադրում օգտատերերին:
Էլեկտրոնային գրքերը կարելի է կարդալ ՝ օգտագործելով մի շարք համակարգիչներ և որոշ սմարթֆոններ:
Ինտերնետը արդյունավետ է եղել էլեկտրոնային գրքերի տարածման գործում: Այսօր այլևս անհնար չէ ճշգրիտ վիճակագրություն տրամադրել համացանցում առկա էլեկտրոնային գրքերի քանակի վերաբերյալ:
Էլեկտրոնային գրքերը զգալի առավելություններ ունեն ավանդական գրքերի համեմատ։ Այդ առավելություններից են ՝ մեծ քանակությամբ տեղեկություն պահելը շատ փոքր ծավալներում, ուսումնասիրության համար անհրաժեշտ բաժիններ պահելը և գրանցելը, այլ լրատվամիջոցների օգտագործումը, ինչպիսիք են աուդիո և վիդեո տեքստերը և տեքստերի փոփոխումն ու հեշտ փոխադրումը:
Էլեկտրոնային գրքերում տեքստի ցուցադրման թերությունները և աչքերի հոգնածությունը և էկրանի ընթերցման հետևանքով՝ տեսանելիության թուլացումը էլեկտրոնային գրքերի հիմնական թերություններից են: Այդ իսկ պատճառով, զգալի թվով օգտատերեր նախընտրում են կարդալ ավանդական գրքեր: Էլեկտրոնային գիրքը ոչ միայն նորովի, արդյունավետ և ճկուն ձև է ընթերցանության համար, այլև, դա հրատարակիչների համար լավ գործիք է՝ ներկայացնելու իրենց ստեղծագործությունները:
Էլեկտրոնային ուսուցումը մեր դարաշրջանի ամենակարևոր խնդիրներից մեկն է: Վերջին տասնամյակներում էլեկտրոնային ուսումը փոխարինել է ավանդական կրթությանը աշխարհի շատ մասերում: Ըստ նոր ուսումնական տեսությունների, ինտերակտիվ ուսումը ուսման լավագույն տեսակն է: Այս տեսակի ուսուցման բնութագրիչներից են մուլտիմեդիա գործիքների օգտագործումը և ներառական մասնակցությունը ուսման գործընթացին: Էլեկտրոնային գրքերի ուսումը ինտերակտիվ է, և դա այս տեխնոլոգիայի օգտագործման արժեքավոր առանձնահատկություններից մեկն է: Էլեկտրոնային գրքերը ժամանակ են պահանջում զարգանալու և հանրաճանաչ դառնալու համար և մասնագետները փորձում են ստեղծել նոր սերնդի էլեկտրոնային սարքեր: Օգտատերերի մոտ էլեկտրոնային գրքեր օգտագործելու մոտիվացիա առաջացնելու համար, թե համակարգիչներում և թե էլեկտրոնային գրքերում տեքստերը ցուցադրելու որակի բարձրացումը պահանջում է հսկայական թռիչք: Համակարգչային սարքավորումներ արտադրող կարևոր ընկերությունները փորձում են լուծում գտնել այս խնդրի համար:
Windows XP- ի ClearType ֆունկցիոնալությունը օպերացիոն համակարգի նշանավոր առանձնահատկությունն էր: Էլեկտրոնային գրքերի մեկ այլ առավելությունը բովանդակությունը լսելու հնարավորության ավելացումն է:
Այնուամենայնիվ, այս ոլորտում ջանքեր են գործադրվել և էլեկտրոնային գրքերի որոշ օգտատերերն կարող են գրքի տեքստի ամբողջ մասը կամ մի մասը լսել:
Microsoft Reader ամսագիրը գրել է, որ էկրանի վրա տեքստերի ընթերցումը զարգանալու դեպքում, էլեկտրոնային գրքերին պայծառ ապագա է սպասվում: 2012 թվականից ի վեր էլեկտրոնային գրքերի արտադրությունը գերազանցել է տպագրությունը, և ըստ միջազգային հեղինակավոր հաստատությունների կանխատեսվում է, որ այդ ոլորտի բիզնեսը շուտով տարեկան կկազմի միլիարդավոր դոլարներ:
ՄԱԿ-ի և Լրագրողներ առանց սահմանների կազմակերպության հրապարակած տվյալների համաձայն, մամուլի ազատության վիճակը վերջին երկու տասնամյակում նվազել է: Չնայած որ ոչ մի ժողովրդավարություն ամբողջական չէ ՝ առանց թափանցիկ և վստահելի տեղեկատվության հասանելիության, բայց դրա մեծ մասը պարզապես կարգախոս է:
Լրագրողներ առանց սահմանների կազմակերպության հաղորդմամբ `վերջին երկու տասնամյակների ընթացքում միջին հաշվով ամեն տարի սպանվում է 80 լրագրող: Ըստ զեկույցի, աշխարհի բնակչության միայն 9 տոկոսը գտնվում է այն երկրներում, որտեղ լրագրողներն աշխատում են ազատ և արդար և անկախ միջավայրում: Իսկ աշխարհի բնակչության 74 տոկոսը ապրում է այն երկրներում, որտեղ լրագրողներին խիստ ճնշում են: Զեկույցներում ասվում է, որ անվտանգ երկրների թիվը, որտեղ լրագրողները կարող են անվտանգ և ազատորեն կատարել իրենց պարտականությունները, նվազել է: Վերջին տարիներին լրագրողներին լռեցնելու համար կտրուկ աճել են ֆիզիկական բռնության դեպքերը: 2020 թվականի շեմին Թուրքիան դարձել է աշխարհի ամենամեծ բանտը լրագրողների համար:
Լրատվական միջոցները, բացի ակտիվիստների ճնշումներից և սպառնալիքներից, բախվել են նաև ֆինանսական և տպարանների փակման խնդիրների հետ: Տասը տարի առաջ, երբ խոսվում էր ինտերնետի կողմից տպագիր թերթերի դեմ մարտահրավեր նետելու հարցի մասին, հարցը լուրջ չէր ընդունվում: Բայց այժմ կարելի է վստահորեն ասել, որ թերթերի տպագրության գործընթացն ավելացել է և այս երկու տասնամյակների ընթացքում հին և հանրաճանաչ հրապարակումների զգալի մասը փավել են:
Դրանց թվում էր American Express- ի դադարեցումը, ինչպես նաև Independent-ի, թղթային տպագրությունը: 21-րդ դարի սկզբին իր աշխատանքն սկսած American Express թերթը, որը բաժանվում էր ամեն առավոտ Վաշինգտոնի մետրոպոլիտենում, 16 տարի անց դադարել է հրատարակվել: Թերթի վերջին համարի վերնագիրն այսպես էր. «Հուսով եմ` վայելեք գարշահոտ բջջային հեռախոսները»: The Independent- ը նաև մի քանի տարի առաջ դադարեցրել է իր թղթի տպագրությունը : Տնտեսական խնդիրների պատճառով դադարել է այս հանրահայտ բրիտանական թերթի հրապարակումը:
Իհարկե, ամբողջ աշխարհում թղթային հրատարակությունները քիչ թե շատ բախվում են նման խնդիրների հետ: Օրինակ՝ Շվեդիայում «Մետրո» թերթը ծանր վիճակում է գտնվում: Թղթի պակասի պատճառով Մավրիտանիայում մասնավոր թերթերը փակվել են, և դադարեցվել են պետական երկու թերթեր:
Սա այն դեպքում, երբ Մավրիտանիան 2011 թվականից ի վեր ԶԼՄ-ների ոլորտում ևս զգալի աճ է ապրել:
Մինչ այժմ ԱՄՆ-ում խոշոր և հեղինակավոր հրապարակումներ, ինչպիսիք են Chicago Tribune- ը, Boston Globe- ը, Los Angeles Times- ը և American Times-ը, տպագրությունը դադարեցնելով իրենց աշխատանքը կենտրոնացրել են ինտերնետի վրա: Բրիտանիայում ՝ «Լիվերպուլ Փոստ» -ը, Իտալիայում News-ը, Գերմանիայում The Financial Times Deutschland- ը և Frankfurter Randshaw թերթը նույն ձևն են կիրառել:
«Մոսկվա թայմզ» -ը, որը 1992 թվականից տպագրվում էր անգլերենով, տնտեսական խնդիրների պատճառով ՝ ստիպված է եղել դադարեցնել թղթային տպագրությունը և այն փոխարինել է էլեկտրոնային տարբերակով:
Ոչ պաշտոնական վիճակագրության համաձայն, ներկայումս աշխարհում մոտ 1.7 միլիարդ մարդ ընթերցում է թղթային տպագիր թերթեր: Աշխարհում 2,5 միլիարդ մարդ օգտվում է ինտերնետային լրատվամիջոցներից, և այդ ցուցանիշն աճում է:
Եթե այս արագությամբ առաջ շարժվենք, միգուցե առաջիկայում կրպակներից թերթ գնելը կդառնա հիշողություն և միայն սահմանափակ հրատարակություններ կտրամադրվեն բանկերին, գրադարաններին և հատուկ անձանց: Նույնիսկ այս թերթերը կարող են հպարտության և հարստության խորհրդանիշ դառնալ, ինչպես Հավանայի սիգարները կամ իրանական լավագույն խավիարը:
