Վիրտուալ խաղերի դերն իրական մարդասպանների և զոհերի թվի մեծացման գործում
Հունիս 11, 2022 15:15 Asia/Tehran
Այսօր առավել քան երբևէ ականատեսն ենք երիտասարդների մոտ կոպիտ վերաբերմունքների դրսևորման: Ըստ նոր ուսումնասիրությունների,այս աննորմալ վարքագծի մի մասը բխում է համակարգչային խաղերից, ու թեև այն կարող է չնչին թվալ, բայց շատ նշանակալից է հոգեբանության և, իհարկե, տեսողական մեդիայի փորձագետների տեսանկյունից:ԱՄՆ-ում վերջերս տեղի ունեցած հրաձգության միջադեպը կարելի է դիտարկել հենց այս տեսանկյունից:
16000 բնակիչ ունեցող Յովալդ քաղաքը գտնվում է Տեխասի հարավ-արևմուտքում, և քաղաքի բնակչության մոտ 80 տոկոսը իսպանախոս կամ լատինաամերիկացի է:18-ամյա Սալվադոր Ռամոսը, ով քաղաքի տարրական դպրոցում մահացու հրաձգության հեղինակն է ճանաչվում , քրեական անցյալ կամ հոգեկան հիվանդություն չի ունեցել:Բայց ինքնամեկուսացված անձ էր, բազմաթիվ ընտանեկան դժվարություններով, ով թողել էր դպրոցը:Դպրոցի վրա նրա հարձակման հետևանքով զոհվել է 21 մարդ (19 երեխա և 2 մեծահասակ) և 17-ը վիրավորվել։
Նրա անհատականության նկարագրությունները շատ նման են ամերիկյան այլ դպրոցներում կոտորածի հեղինակներին:Կոտորածներ, ինչպիսիք են ՝2018 թվականին Ֆլորիդայի Փարքլենդում տեղի ունեցած միջադեպը,որի հետևանքով սպանվեցին 17 հոգի կամ 1999 թվականին Կոլորաֆոյում նահանգում գտնվող Կոլումբայնի միջադեպը,որի հետևանքով զոհվեց 13 մարդ:
Սալվադոր Ռամոսը, ով խաղում էր բազմաթիվ տեսախաղեր, հատկապես մարտական խաղեր, ինչպիսիք են Fortnite-ը կամ Call of Duty-ը,իր ծննդյան 18-ամյակի օրը՝ մայիսի 20-ին, օրինական կերպով գնեց երկու ատրճանակ և 375 փամփուշտ և նույնիսկ Instagram-ում հրապարակեց իր հրացանների լուսանկարները։Այս զենքերը գնելուց ընդամենը չորս օր անց հայտնվեց Ռոբի տարրական դպրոցում,և իրականացրեց Միացյալ նահանագների վերջին տարիների ամենասարսափելի ջարդերից մեկը:Իվերջո ինքը ևս սպանվեց ոստիկանների հետ փոխհրաձգության ժամանակ։
Մինչ այժմ բազմաթիվ ուսումնասիրություններ են հրապարակվել տեսախաղերի հետևանքով՝ մարդկանց վարքագծի վրա ազդեցության մասին և որոշներն հաստատել են, նույնիսկ ոմանք՝ հերքել:Այնուամենայնիվ, քիչ հետազոտություններ են եղել, որոնք մանրակրկիտ ուսումնասիրել և վերլուծել են խաղացողների մեծ խումբը մանկությունից մինչև հասուն տարիք:
1980-ականների սկզբին տեսախաղերը հաճախ զերծ էին բռնությունից և վտանգավոր գործողություններից:Այս նյութերը, որոնք արագորեն տարածվում էին Արկադային հարթակներում, գրավում էին տարիքային բոլոր խմբերին: Թերևս այս տասնամյակի խաղերի ամենահայտնի անվանումներն են եղել՝Pac-Man-ը, Donkey Kong-ը և Galaga-ը: Այս խաղերում որևէ բռնություն չէր նկատվում և միայն այն ժամանակ, երբ խաղացողների միջև ծանր մրցակցություն էր գնում , նկատվում էր չափազանց մեծ ոգևորություն՝մրցակցի պարտվելու կամ ավելի բարձր գնահատականի պատճառով:
Այնուամենայնիվ, տարիների ընթացքում և խաղերի արդյունաբերության հետ կապված տեխնոլոգիաների առաջխաղացման հետ մեկտեղ, այս անվանումները կտրուկ փոխվեցին և տարածվեցին տարբեր ճյուղերում:Այս զվարճանքի զարգացման և ընդլայնման հետ մեկտեղ, այս խաղերի բովանդակության և մարդկանց վարքի ու հոգեկանի վրա դրա ազդեցության մասին մտահոգությունները լուրջ երանգ ստացան։Միգուցե կարելի լինի ասել, որ առաջին անգամ 1990-ականներին, Nintendo 64 և Sega Saturn տնային կոնսոլների գագաթնակետին, հարց առաջացավ, թե արդյոք դաժան տեսախաղերը, խաղացողների ագրեսիվ վարքագծի պատճառն էին ,թե ոչ:
Գիտնականների 116 գիտական ուսումնասիրությունների արդյունքները, տեսախաղերի ՝ուղեղի և վարքի վրա ունեցած ազդեցության վերաբերյալ հավաքագրվել և ամփոփվել են, և դրանց արդյունքները հրապարակվել են «Մարդու նյարդերի գիտական սահմանները» հանդեսում:Հանդեսի հոդվածագիր Մարկ Պալաոսը ասում է.«Խաղերը երբեմն գովաբանվում են, կամ ներկայացվում սատանայական, առանց որևէ ուսումնասիրության:Բացի այդ խաղալը հաճելի աշխատանք է և յուրաքանչյուրը դրա նկատմամբ ունի մոլեռանդ կամ կողմնակալ տեսակետ: Հետևաբար, ուսումնասիրությունն ու արդյունքների հրապարակումը մեծ ուշադրություն է պահանջում։Հայացք նետելով մինչ օրս կատարված բոլոր հետազոտություններին՝ Պալաոսը և նրա թիմը փորձել են ուսումնասիրել բոլոր գործընթացները կապված այն բանի հետ, թե ինչպես են խաղերն ազդում ուղեղի կառուցվածքի և գործունեության վրա:Այդ նպատակով 22 ուսումնասիրություն է կատարվել ուղեղի կառուցվածքային փոփոխությունների հայտնաբերման վերաբերյալ և 100 հետազոտություն՝ ուղեղի ֆունկցիայի և վարքի վերլուծության վերաբերյալ։
Այս ուսումնասիրությունների արդյունքները ցույց են տալիս, որ խաղալը ոչ միայն ազդում է մեր ուղեղի աշխատանքի վրա, այլև փոխում է նրա կառուցվածքը։Օրինակ, մի տեսախաղ, որը նախատեսված է ազդելու անձի ճշգրտության վրա, կարող է հանգեցնել խաղացողի ճշգրտության մի շարք բարելավումների:Նույնիսկ առավել դրան, ուղեղի այն մասերը, որոնք դերակատար են ճշգրտության ստեղծման գործում, ավելի լավ են գործում խաղացողների մոտ, քան ոչ խաղացողների, և նրանք ուղեղի ավելի քիչ ակտիվության կարիքն ունեն իրենց առաջադրանքների վրա կենտրոնանալու համար:
Փաստերը ապացուցում են , որ խաղալը մեծացնում է ուղեղի տարածականություն ստեղծելու կարողությանը կապված բաժինների չափերը և դրանք ավելի արդյունավետ դարձնում:Տարածականացումը մարդու կարողությունն է՝ ճանաչելու տեսողական հարաբերությունները և առարկաների միջև հեռավորությունը և երկարաժամկետում խաղացողները և անհատները, ովքեր կամավոր մասնակցել են խաղերի հետ կապված վերապատրաստման ծրագրին, ընդլայնվել է նրանց ուղեղի հիպոկամպը:
Խաղերի դրական ազդեցություններից են ՝ խնդիրների լուծումը, պլանավորումը, ռեսուրսների կառավարումը , լոգիստիկան և արագ մտածողությունը , վերլուծությունը և որոշումների կայացումը, ռազմավարության և կանխատեսումների ճշգրտությունը,զարգացնել կարդալու և մաթեմատիկական հմտությունները, հաստատակամությունը, օրինաչափությունների ճանաչումը, դեդուկտիվ տրամաբանությունը և վարկածների թեստը:Կիբերհոգեբան Բեռնի Գուդի կարծիքով՝տեսախաղերը մարդուն տալիս են ուրախության և երջանկության զգացում, ինչը մարդու հոգեբանական կարիքն է։
Այնուամենայնիվ, հետազոտողները պարզել են, որ տեսախաղերը կարող են մոլություն առաջացնել:Խնդիր, որը հայտնի է ,որպես «Ինտերնետային խաղերի խանգարում», որը կառուցվածքային և ֆունկցիոնալ փոփոխությունների է ենթարկում նույնիսկ հաճույքի, սովորելու և մոտիվացիայի հետ կապված ուղեղի կառուցվածքները :Խաղամոլներին, խաղերի հետ կապված խնդիրներին դեմ հանդիման կանգնեցնելը և նրանց ուղեղի արձագանքների մոնիտորինգը, ցույց են տալիս զգալի փոփոխություններ, որոնք կարելի է տեսնել այլ մոլություններից առաջացած խանգարումների դեպքում:
Պալաոսն այս առնչությամբ ասում է.«Մենք կենտրոնացել ենք այն բանի վրա, թե ինչպես է ուղեղն արձագանքում տեսախաղերին:Այս էֆեկտները միշտ չէ, որ հանգեցնում են անհատի անմիջական փոփոխություններին, բայց թվում է, որ տեսախաղերն ունեն և՛ դրական ազդեցություն ՝ուշադրության, տեսողական և շարժողական հմտությունների վրա, և թե՝ բացասական ազդեցություններ, ինչպիսիք են՝ թմրամոլության ռիսկը:Այժմ մենք պետք է գիտակցենք այս բարդությունը և ընդունենք այն»:
Համակարգչային խաղերի ամենաշատ բացասական հետևանքները պայմանավորված են դրանց կոպիտ բովանդակությամբ:Գիտական հետազոտությունների համաձայն՝այն երեխաները, ովքեր շատ ժամանակ են տրամադրում կոպիտ խաղերին, ավելի հավանական է, որ ունենան աննորմալ մտքեր, զգացմունքներ և վարքագիծ:Այս մարդիկ տեսախաղերում մեծ քանակությամբ նմանակված բռնություն են փորձարկում և արդյունքում որոշ ժամանակ անց անտարբեր են դառնում դրա նկատմամբ։Որոշ հետազոտողներ համոզված են, որ դաժան խաղերը ազդում են երեխաների էության վրա:Շատ խաղեր պարգեւատրում են երեխաներին ավելի շատ կոպտության համար:Այս խաղերում նրանք ունենում են այնպիսի գործողություններ, ինչպիսիք են սպանությունը, հարվածելը, դանակահարելը և կրակելը, և ակտիվ մասնակցությունը, կրկնությունը և պարգևատրումը արդյունավետ միջոցներ են այս վարքագիծը սովորելու համար:Նրանք ասում են, որ դաժան խաղերը հետագայում կարող են հանգեցնել կոպիտ վարքագծի։
2018 թվականին Առողջապահության համաշխարհային կազմակերպությունը հայտարարեց, որ համակարգչային խաղերին մոլությունը վնասում է հոգեկան առողջությանը:«ԶԼՄ-ների և ընտանիքի ազգային ինստիտուտը» նաև նշում է, որ տեսախաղերը կարող են մոլություն առաջացնել երեխաների մոտ, և որ մոլությունը կարող է մեծացնել նրանց հոգեբանական անհանգստությունը և սթրեսի մակարդակը:Այս երեխաները վախենում են հասարակական գործունեությամբ զբաղվելուց և զարմանալի չէ, որ նրանք նույնպես դպրոցում թույլ մակարդակում են գտնվում:(MRI)-ի սկանավորումը ապացուցում է, որ համակարգչային խաղերին մոլությունը մարդկանց ուղեղի վրա նույն ազդեցությունն ունի, ինչ՝ թմրանյութերն ու ալկոհոլը և ըստ պրոֆեսոր Օֆիր Թյուրելի, 13-ից 15 տարեկան երիտասարդները, ովքեր շատ ժամանակ են տրամադրում այս խաղերին, ավելի հավանական է, որ հետագայում ներքաշվեն վտանգավոր և ռիսկային վարքագծի մեջ:
Խաղային մոլությունը կարող է վնասակար ազդեցություն ունենալ երեխաների առողջության վրա, իսկ այն երեխաները, ովքեր օրական երկու ժամից ավելի են տրամադրում հեռուստացույց դիտելուն կամ խաղեր խաղալուն, տառապում են գիրությամբ:Դրանից բացի երկարատև խաղը, ցավ է պատճառում մարմնի տարբեր հատվածներին, ինչպիսիք են՝ մեջքը, գլուխը, աչքերը և օրգանների թմրություն դաստակների, ուսերի, արմունկների և ձեռքերի հատվածում:
Եթե երեխան կամ դեռահասը ավելի շատ ժամանակ է հատկացնում խաղալուն ,քան թե՝ուրիշների հետ խոսելուն կամ նրանց հետ դուրս գնալուն ,դժվարության դիմաց է կանգնելու ընկերների կամ ընտանիքի անդամների հետ շփվելիս: On-Line Gamers Anonymous կայքէջը,(խաղամոլությունից ազատվելու հետ կապված կայքը) այս մասին ասում է ,որ եթե ձեր երեխաները իրենց խաղալու հարցով ստում են կամ վիճում ձեզ հետ ,ուստի խաղալը բացասաբար է ազդել նրանց կենցաղի վրա:Տեսախաղերը, որոնց հիմնական սցենարը բռնությունն է, բացի այս ազդեցություններից , խաղացողին անտարբեր է դարձնում կոպիտ կամ ագրեսիվ վարքագծի նկատմամբ:
Նյու Յորքի համալսարանի Երեխաների հետազոտական կենտրոնի տնօրեն Ռիչարդ Գալագերն ասում է.«Նրանք ,ովքեր հիացած են այն խաղերով որոնց առաջին դեմքը հրաձիգ է , նրանց խաղալը կարող է հակասոցիալական տրամադրություններ առաջացնել կամ ուժեղացնել նրանց կոպիտ մտքերն ու վարքագիծը»:
2010-ից 2017 թվականներին, հետազոտողները Ճապոնիայում, Գերմանիայում, Կանադայում և ԱՄՆ-ում ուսումնասիրություն են անցկացրել 9-ից 19 տարեկան 17000 երեխաների ու չափահասների շրջանում: Այս փորձի արդյունքները ցույց են տալիս, որ համակարգչային խաղերը մեծացնում են խաղացողների կողմից կոպիտ վարքագծի հավանականությունը։Այս հոդվածի գլխավոր հեղինակ Ջեյ Հալն ասում է,չնայած այս ազդեցությունը շատ չնչին է, սակայն այն չի կարելի անտեսել:Նա ասում է, որ վերջին ուսումնասիրությունները ցույց են տվել, որ կոպիտ խաղերով զբաղվողների մոտ աննորմալ վարքագիծն ավելի հավանական է:
