Näme üçin urany baýlaşdyrmak Eýran üçin gyzyl çyzyk?

Eýranyň urany baýlaşdyrmak we ýadro ýangyjyny öndürmek siklini Eýranyň topragynda saklamagy, parahatçylykly peýdalanmagyň çäginde we Halkara Atom Energiýasy Guramasynyň gözegçiligi astynda tebigy bir "strategiki päsgelçilik" döredýär.

Pars Today -iň habaryna görä, soňky günlerde we Eýran tarapyndan urany baýlaşdyrmak baradaky gepleşikler, esasanam ýadro gepleşikleri wagtynda, bu mesele köp bilesigelijilik döretdi. "Awş" -yň pikiriçe, baýlaşdyrmak, iň bolmanda şu döwürde gutarnykly ylalaşyk gazanmak meselesinde Eýran bilen ABŞ-nyň arasyndaky iň ulyagzalalykdyr. Tähranyň bir ädim yza çekilmek islemeýän möhüm gyzyl çyzykdyr.

Ýadro gepleşiklerinde-de birnäçe gezek gaýtalanan we Eýranyň topragynda iň azyndan 3,67% baýlaşdyrmak barada netijä gelmegi başaran gyzyl çyzykdyr. Beýleki bir tarapdan, amerikalylar ýadro bombasyny gurmak islemese, baýlaşdyrmagyň bir ýurt üçin logiki maksadynyň ýokdugyny, şonuň üçin ýadro bombasy bolmadyk hiç bir ýurduň beýle hukugy ýa-da beýle ukyby bolmaly däldigini öňe sürýärler. Golaýda Trump twitde baýlaşdyrmagyň derejesiniň ýokdugyny ýene bir gezek nygtady.

Şeýle Atmosferada sorag şudyr welin näme üçin Eýranda ilki bilen uran baýlaşdyrylmaly? Näme üçin beýle mesele bu ýurt üçin gepleşiklerde esasy gyzyl çyzyk bolmaly?

Häzirki wagtda dünýädäki ýurtlar ýokary derejede ylym we tehnologiýa pudagynda öňdeligi eýeleýärler we ýadro bilimleri munuň möhüm bölegidir. Geljekki iki onýyllyk meýilnamasynda Eýran 20,000 megawata çenli ýadro energiýasyna we bir million hassa üçin radiofarmasewtiki önümçilige köp bil baglaýar we elbetde, global şertleri we Eýranyň reaktorlary üçin zerur ýangyç bilen üpjün etmekde we günbatar taraplarynyň köp sanly borçnamalarynyň bozulmagyna sezewar bolan ýangyç bilen üpjün etmekde ozalky tejribesini göz öňünde tutup, ýurtda baýlaşdyrmagyň ýapylmajakdygyny ýa-da Eýrandan aýrylmajak strategiki syýasaty bar.

Bu strategiki syýasat, Howpsuzlyk Geňeşiniň 2006-njy we 2013-nji ýyllar aralygynda baýlaşdyrmagy togtatmak ýa-da togtatmak baradaky alty kararyna ünsi çekendigine garamazdan, JCPOA we 2231-nji rezolýusiýa esaslanan baýlygy kanuny hukuk hökmünde subut edip bilýänçä, Eýran bir salym baýlaşdyrmagy bes etmedi.

Bu strategiki syýasat, Eýranyň 85-92-nji HŞ ýyllarda baýlaşdyrmagyň togtadylmagyny ýa-da wagytlaýyn ýatyrylmagyny nygtaýan alty kararyna garamazdan, Eýranyň bir salym baýlaşdyrmagy bes etmegine sebäp bolmady we ýadro ylalaşygy we NPT 4-nji maddasyna esaslanýan 2231-nji karary esasynda baýlaşdyrmagy özi üçin kanuny hukuk hökmünde subut edip bildi.

Şol sebäpli Tähran ýadro ýangyjyny öndürmekde garaşsyzlygyň bolmazlygy we bu strategiki materiallara garaşlylyk ýurt üçin çynlakaý, düzedip bolmajak netijelere getirip biler diýen netijä geldi.