Şiiə yolə alimon-53

Şiyə yolə alim və fəğih Muhəğğiğ Ərdəbili kəlom,fiğh,usul,Əhli-Beyt(ə)-I siyrə və əğedə mevzuon barədə ziyodə kitobon təlif kardəşe ki,çəvon kali qıləyni de təəssıfi bəçəmə dasti omə rəsəni.çın yolə alimi həmməysə muhimmə kitob “Məcməul-fayidə vəlburhan fi irşadil əzhan” kitobe.ım kitob Cəfəri fiğhi de mehtəvo pur bıə,muhimmə mənbəonku qıləyniye və məşhur və nığılə  dayirətul-məarifikuye ki,hejo çı mıştəhidon dığğətış bəştə cəlb kardə.harçənd Muhəğğiğ Ərdəbili ım kitobış de bə Əllamə Hilli “İrşad” kitobi şərhi nomi nıvıştəşe,əmmo ım kitob ıştən qıləy vey mıfəssəl və nığılə kitobe ki,de ziyodə dığğət və təhğıği çı fiğhi məbhəs və mevzuon barədə nıvıştey bıə…..

Muhəğğiğ Ərdəbili fiğhi bo jimoniro qıləy elm zıneydəbe.əv ıştə fətvoon və hukmon bəyonədə qıləy urfi iyən mutəadil şivəy ki,de jimoni həyğəton bə ico bıə rujiqori ehtiyocon mutənosib be. Muhəğğiğ Ərdəbili bə dini təlimotonədə və şəri hukmonədə ısət çı ibodətonku qətə de tosə bıdə-bıstəni hoston qətey prinsipi bovəş hestebe.jıqo ki,Kərimə-Ğıroni Bəğərə mıborəkə surə 185-ə şərifə ayədə omə:”Xıdovənd boşımə hukmış hoston piyəşe və təklifış(vəzifəş)muşkilış qətəni. həmçinin Həcci mıborəkə surə 78-ə  şərifə ayədəomə:”əv şıməş vıjniyə və təklifi(vəzifə) məğamədə boşımə renc və əziyyətış noəni”.co veyə rəvoyət və ayəon həm heste ki,bın məzmunədəy və nışon doydə ki,dini hukmon və təlimoton hoston və icro bıənine…

Muhəğğiğ Ərdəbili barizə sıfətonku qıləyni həm bə deəy mıxolif bıə kəson ehtırom noey və bə əxloği prinsipon rioyət kardey be.Muhəğğiğ ziyodə vıronədə çı dini alimon miyono rayic bıə nəzəon rədd kardedəbe və deştə dəyğə təhğiğon nuyə fətvoon doydəbe.əmmo,hiçvaxti deçəy ray və nəzə mıxolif bıə alimon tındə rəftorış kardəni.əv ıştə nəzəon jıqo bəyon kardedə ki,bə ixtilof iyən bəçəvon norohətçəti boyis beydə nıbe.məsələn,əv deştə zumandə elmi dəlilon alimon miyono rayic bıə nəzəon rədd kardə holədə,ıştə nəzə isbot kardedəbe və nıvıştedəbe:”məşhurə alimon votə çiyon ğasbu mı faməm ni,dərəsənim,ın nəzə deçımı iştihod iyən famey mıtobiğe”. Yaanki,nıvıştəşe:”ğasbu umum məşhurə alimon qıləy dəlilışon bıə ya çın mevcudə dəlilonku qıləy çi famən ki,bəçımı fiki rəsəni”.

Mığəddəs Ərdəbili jıqo rəftor boyis bedəbe ki,deçəy çı co məşhurə alimon bıə nəzəon bə ico,çı elmi səlomətəti fəzo oqətey bıbu və ğeyri-məntıği mevğıyyəton və haşiyəon bə fiğhi ərsəon daxil nıbu….

Muhəğğiğ Ərdəbili de əhlı-sınnəti rəftorədə həm qıləy məntıği və loyığinə şikilədə be.çəy əğayidi ixtilofon de insofi bə ico be və hiçvaxti əv deəvon de nodırıstə zıvoni sıxan kardedənıbe.çəy devronədə kali şəxson jıqo hisob kardedəbin ki,hətto çı əhlı-sınnəti kitobon oqətey həm səhih ni. əmmo,Muhəğğiğ Ərdəbili jıqo etığodış hestebe ki,əhlı-sınnəti kitobonədə dırıst və nodırsıtə çiyon iyande kəno ğərolış qətə və çəvon həmmə kitobon bə zəlolət eğandə kitob hisob kardey nibəbe və əvoni həmmə iyande kəno noey nibəbe.bəlkəm,bəpe çı səhihə mətləbonku oko doey lozıme və pesoxtə bıə hədison bə kəno noey bəbe.əv jıqo hisob kardeəbe ki,səhihə hədisi çı ğeyri-hədisiku de dəlil iyən istidlolon co kardey bəbe.de jıqo hevujə nəzə Mığəddəs Ərdəbili əhlı-sınnəti ziyodə alimon kitobon mıtoliyə kardedəbe və kali vıronədə əvoni tənğıd kardedəbe və çəvon nəzəku bəhs kardedəbe.həmçinin Muhəğğiğ Ərdəbili bə de əhlı-sınnəti iştimoyi robitəon zərurəti təkid kardedə və ğərəz nasibi və Əhli-Beyt(ə)-I deşımınon,bə de mıxolifon rabitə bərğərol kardey çokəti ayid rəvoyəton ğəbul kardedəbe.

Imon həmmə çı Muhəğğiğ Ərdəbili insof iyən ozodfikəti nışon doydə ki,deməkə ki,həmonə rujıqorədə tındə fikon hestebe,səhihə roonış bə hovzə əhli miyon vardeşe və bəvon de ideoloji mıxolifon rəftoroədə bə islomi rəftori əsos mıdora kardey əsos təşviğ kardeəbe və ro bo fırsət tələbon bastedəbe……..

Mığəddəs Ərdəbili deməkə ki,bəştə bənav və peşo omə yolə alimon və bəştə əsri alimon həm ıştə ehtıromi ibzor kardedəbe.əmmo,çəy ım ehtırom boyis beydə nıbe ta çəvon nəzə təfəkkur nıkardə holədə ğəbulko.çəy şivə jıqo be ki,qırd dıjd və hırdə fiğhi məsələon hətto ğəbul bıə məsələon barədə həm ijən təfəkkur və fik-fam kardedəbe.Jıqo ki,bəzi şəxson votəşe ki,əv hətto bədihi və oşkoə koon həm de dığğəti təhğığ kardedəbe və əfvoni bedəlil ğəbul kardedənıbe.çəy bənav jıqo ko fiğhi məsələonədə rayic nıbe.əmmo,çı Mığəddəs Ərdəbili dinamik və nuyə fame  boyis be əv çı hiç qıləy məsələ kənoku de rohəti nıdəvardo və bə coqlə nəzəon iktifo kardedənıbe,ıştən həm de ciddi təhğiğati koy məşğul bedəbe və çın təhğıği nəticə harçənd bə sayir alimon nəzə əks həm bıbu,de şucoəti ıştə nəzə ibzor kardedəbe.