Şiyə dınyo yolə alimon-153

Əzizə duston səlom, şımə ruj bə xəyr bıbu, bənə har haftə i şanbə rujon, ın haftə həm de (şiə yolə alimon) nomo bıə bərnomə şımə xıdmətədəmon, dəvardə bərnomədə bə Molla Əli Kəni jimoniku muhimmə baxşon işorə kardımone. həmonə alim ki Ğəməri 14 minnə əsrədə, siyosi və mədəni hodisəonədə, vey təsirış be. ım bərnomədə həm pidəmone Molla Əli Kəni jimoni bəzi baxşon barədə sıhbət kəmon. Dəvət kardəm dəmə bə ico bımandən.

Bəle əzizon, Molla Əli Kəni zəmonədə, yəni Hicri Ğəməri 1264 minnə sorədə, Babiyə fırğə ətrof bıə kəson, Ğəzvini mubariz və məşhurə alim və mıctəhid, Molla Muhəmməd Təği Ğəzvini Bərəğani şəhid kardeşone. Im yolə fəğihi qıləy holədə şəhid kardışone ki məçitədə bə dıvo votey məşğul be. Im yolə fəğih və alim ki çəy nom bə 3 minnə şəhid məşhur  be, vey soron be ki de Şeyxiyə və Babiyə fırğəon muxalif be. Və ıştə sıxənonədə həmmə milləton, ım fırğəon inhirofonku oqoh kardedə be. Vey soron be ki ım əzizə şəhid Babiyə yolon diniku xarıc bey əmri doəş be əmmo Ğacari podşohon, nə fəğət bə Molla Muhəmməd Təği Ğəzvini Bərəğani votəyon diğğət nıkardışone, bəlkəm bəzi vaxt iyən de vositə, ım fırğəonku himoyədorəti kardedə bin.

Həminə vəziyətədə, Mulla Əli Kəni ki İron və Tehroni məşhurə alimonku qıləyni bə hisob omeydə be və bə çəy ictimai vırə xoto, Millət iyən dərbariyon vey bəy əhəmiyyət dodə bin, çand kərə de Babiyə fırğə yolon mıbohisə kardeşe, əv cəhdış be ki əvoni bə İslam dini səmti oqardono, əmmo vaxti diyəş karde ki əvon bə çəy sıxənon əhəmiyyət dodə nin, əmrış karde ki əvon islam diniku xaric bıə kəsonin.

Həmonə hıkm iyən əmr ki çımiku bənav de 3 minnə şəhidi vositə həm elan bıə be. əmmo ım kərə de ləyoğətinə kansler, Əmir Kəbiri vositə ım hıkm və əmr bə Babiyon çı ələyh dıvləti və dini hərbion ittihodi bois bıə nəhayətədə Hicri Ğəməri 1266 minnə sorədə, de Naseruddin kansleri zumandə dasti vositə, yəni de Əmir Kəbiri vositə, Əli Muhəmməd  Şirazi edam və Babiyon msələ həl bıə.

Im hodisə bəpeşt, bə Əmir Kəbiri ələyh vey xəbisə planon əncom bıə. ım Əli Muhəmmədi edami bəpeşt, Şah ıştə kanslerış çəy məğomiku bə kəno noşe və əy bə Kaşan təbid kardeşe. nəticədə İnqilisi mıdoxiləon və Naseruddin şah 2 minnə kansleri ziyodətələbion bois bıə Əmir Kəbir kıştə bıbu.

Əmmo həminə macəra bəpeşt, çı Şah 2 minnə kansler, deşmənon xəbisə planonədə qiriftor be. Naseruddin Şah 2 minnə kansler, Mirza Ağa Xan Nuri, həmonə kəs be ki İnqilison himoyədorəti jintonədə be, əmmo çəy bə kəno noey nəhayətədə Əmir Kəbiri ğətli bois be.

Mirza Ağa Xan Nuri kansleri zəmonədə, İnqilision, İroniku Hərat iyən Əfğanıstoni co kardışone. Və ım İnğilision vədə, çı kansleri be loyğəti nəticə be.

Həminə soronədə be ki iminnə kərə, İronədə Feramasorerə dastəon icod bin. İronədə ım dastəon bə “fəramoşxonə” məşhur bin və İronədə ğərəz istemorə iğtisodi və mədəni bə inkişof rəsə hədəf, co hədəfon dumuədə nıbin.

Əmmo çı Şah 3 minnə kansler, Mirza Husein Xan Sepəhsalar ım yəhudi dastəon uzvonku qıləyni be ki de Mirza Molkəm xan iyən Ğacari şahzodəon və çəy xışavəndonku kalion bə ico, de muxtəlifə bəhonəon, anti dini fikon rəvoc doəşone.

islami mığubilədə, Çəvon muhimmə bəhonə ə çi be ki çəy nomi ozodi noəşon be. Həmonə nom ki ımruj çəməro vey oşnoe, və həmmə oqohimon ki çəy pardə peştədə çı əsorəton niyon bıə. əvon de ozodi onvani hədəfışon be ki mısılmonə jenon hicobi çəvon səku peqəton, boçiki çəvonro hicob bənə vey muhimmə deşmən bə hisob omeydə bo.

Hicob iyən co dini prinsipon məhv kardey, xususi vəyə iyən ailəvi erjon poymol karde, həmon roy be ki çəy hədəf, mırdon be ğəyrət, jenon be həyo iyən ailə rişə məhv karde be. həmonə çiyon ki ımruj çı Ğərbi mədəniyəti nəticəy. Qıləy holədə ki ım çiyon zumandə kişvəronro, İroni istemori roy icod karde zəminə be.

Şah Masonə kansler, Mirza Husein Xan Sepəhsalar, cıvonə Podşohro bə Avropa kişvəron, çand qılə səfəri şəroyeti icodış kardə be. Ğərbi sivilizasiya vədə, Şah ıştə dıli dastiku doəş be və İroni jenon hicobi səku peqətey əmri doşe və ım koy ıştə dərbariku bino kardəş be, ki həlbətə de dərbari mominə jenon mıxolifəti bə ico be.

Həminə şəroyetədə, Mulla Əli Kəni bə Ğacari Şah qıləy məktub nıvıştəş be və bəy tovsiyəş kardə ki ım ko əncon nıdo, həminə məktubədə omə ki: ım ozodəti insoniro ğərəz şəhvətpərəsti nəticəş ni, əv bə şah nota doşe ki har çand ki ım kəlimə zohir vey çok iyən cozibədore əmmo çəy zot vey bevəce həğiği ozodi yəni inson bəştə zoti oqardo.

Həminə məktubi nəticədə,Naseuddin Şah hiç vaxt jenon səku hicobi peqətey əmri nıdoşe, istemorəkəyon həm ıştə xəbisə planonku diyəro nımandeşone və muxtəlifə royonku ıştə ım hədəfi bə vırə rosniye dumuədə bin.

 Xosə əməson bə ım bərnomə quş doe xoto şıməku təşəkkur kardəm, dəvət kardəm de tolışi Rədio bə ico bımandən və bə ımrujnə bərnoməon idomə quş bıdənən ki koy həmroon bə şımə xıdmət təğdim bəkan.